Andijon mashinasozlik instituti I. M. Sirojiddinova o. X. Pulatova «kasbiy psixologiya»
Temperament turlarining tizimli tavsifi
Download 4 Mb. Pdf ko'rish
|
64745eedd17d9 Касбий психология укув кулланма (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 9.3. Xarakter va irodaviy sifatlar
|
216 Temperament turlarining tizimli tavsifi Ichki xususiyat Holerik Sangvinik Flegmatik Melanxolik xulqi beqaror Barqaror oʻtabarqaror juda beqaror hissiyoti kuchli, qisqamuddatli yuzaki, qisqamuddatli kuchsiz chuqur va uzoqmuddatli kayfiyati turgʻun emas, yaxshi turgʻun, koʻtarinki ruhda turgʻun, doimo xursand va qaygʻusiz turgʻun emas,pessimistik ruhda nutqi baland, keskin, birxil emas baland, jonli,birxilsur‘atda ohista, bir ohangda juda sekin sabri sust boshqariladi juda kuchli besabr moslashish qobiliyati oson juda oson sekinlikbilan juda qiyin muomalasi yuqori oʻrtacha past juda past oʻzini tutishi tajovuzkor doʻstona bosiq qiyinchilikdanqochadi tanqidgamunos abati asabiy Bosiq befarq qabul qilmaydi faoliyatga munosabati qiziqqon, berilibishlaydi jonli, koʻp gapiribishlaydi betinim ishlaydi vaziyatga qarab turlicha,reaktiv yangilikkamun osabati ijobiy Befarq salbiy manfaatli xavfga munosabati jangovar, tavak- kaliga yaxshi tayyorgarlikdansoʻn gtavakkalsiz sovuqqon, oʻzidan chiqishiqiyin xavotirli,oʻzini yoʻqotib qoʻyadi maqsadga intilish kuchli, borimkoniyatini ishgasoladi tez etishish,toʻsiqlarni aylanib oʻtish qat‘iyatbilan, shoshmasdan toʻsiqlardanqochish orqali tez yoki sust imkoniyatni baholashi judaortiqcha bir muncha real baho hisoblayolmaydi ta’sirgaberilish past biroz mavjud kuchsiz juda kuchli 9.3. Xarakter va irodaviy sifatlar Xarakter – shaxsning faoliyat va muomalada tarkib topadigan va namoyon boʻladigan barqaror individual xususiyati boʻlib, individ uchun tipik xulq-atvor 217 usullarini yuzaga keltiradi. Shaxs ba‘zida oʻz xarakteridan afsuslanadi, lekin boshqacha harakatni amalga oshirishni uddasidan chiqa olmaydi. Xorijiy psixologlarning tasdiqlashicha, ayrim insonlar faoliyatida muvaffaqiyatsizlikka uchrashidan xavfsirab, oʻz yutuqlarini qadrlaydilar va yuqori baholaydilar. Muvaffaqiyatsizlik ular uchun fojia emas, shuning uchun «tavakkalchilik»ka qoʻl urishda davom etaveradilar. Boshqa toifadagi odamlar muvaffaqiyat- sizlikdan choʻchiydilar, oʻta ehtiyotkor boʻladilar, qiyinchilikdan qoʻrqib, engil ishga qoʻl urishni lozim topadilar. Fanda shaxsning munosabatlarini aks ettiruvchi xarakterni quyidagi toʻrt tizimga ajratish qabul qilingan: 1. Jamoaga (guruhga) va ba‘zi bir insonlarga nisbatan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: yaxshilik, mehribonlik, talabchanlik, takabburlik vaboshqalar. 2. Mehnatga nisbatan munosabatni mujassamlashtiruvchi xususiyatlar: mehnatsevarlik, dangasalik, vijdonlilik, mas‘uliyatlilik, mas‘uliyatsizlikkabilar. 3. Narsalarga nisbatan munosabatni aks ettiruvchi xususiyat- lar: ozodalik, ifloslik, ayash, ayamaslik vahokazo. 4. Shaxsning oʻziga nisbatan munosabatini ifodalovchi xislat- lar: izzat- nafslilik, shuhratparastlik, magʻrurlik, takabburlik, dimogʻdorlik, kamtarinlik, samimiylik vaboshqalar. Xarakter va kishining tashqi koʻrinishi. Psixologiya tarixida inson bosh suyagining shakliga, yuz tuzilishiga, qaddi-qomatiga (tana tuzilishi va hokazolarga) ya‘ni ayrim tashqi alomatlariga qarab kishi xarakterini belgilash nazariyalari mavjud boʻlgan. Arastu va Aflotun ham kishi xarakterini tashqi koʻrinishiga qarab aniqlashni taklif qilganlar qatoriga kiradi. Ularning xarakterni oʻrganish nazariyasi asosi qanchalik soddaboʻlsa, shunchalik gʻaroyib faraz yotdi. Masalan, kishining tashqi koʻrinishida qandaydir hayvon bilan oʻxshashlik belgisini topish tavsiya qilingan, soʻngra esa uning xarakteri ana shu hayvonning xarakteri bilan aynan bir xil deb qaralgan. Arastuning fikricha, buqaniki singari |
