Aniq-tabiiy va jismoniy madaniyat fakulteti

Fizik xossalari . Sariq rangli , qattiq , suvda erimaydigan modda uglerod sulfid (CS₂) da eriydi ( 18- jadvalga qarang ). Kislorod ta`sirida ko‘kimtir alanga berib yonadi . Ikki xil allotropic ko‘rinishi ( rombik , monoklinik ) mavjud . Oltingugurt asosan 444,6 ^o C qaynaydi .
Oltingugrt xalq xo‘jaligida keng miqyosda ishlatiladi . Rezina sanoatida , porox tayyorlashda , tibbiyotda , qishloq xo‘jaligida hashoratlarni yo‘qotish uchun , gugurt tayyorlashda , bo‘yoq ( ultramarine ko‘k rang ) tayyorlashda , to‘qimachilik sanoatida , kimyo sanoatida sulfat kislota ishlab chiqarish uchun ishlatiladi .
Oltingugurt qator birikmalar : vodorod sulfid , metal sulfidlari oqsillar, oqsillar , sulfit , sulfat kisotalar va ularning tuzlari , tiosulfatlar , peroksosulfatlar hosil qiladi.
Vodorod sulfidi, gidrosulfid kislotasi, sulfidlar.
Oltingugurt vodorod bilan qizdirilganda teskari reaktsiya sodir bo'ladi
vodorod sulfidining juda past rentabelligi bilan. Odatda suyultirilgan kislotalarning sulfidlarga ta'sirida olinadi:
Vodorod sulfidi chirigan tuxum hidiga ega rangsiz, zaharli gazdir. Oddiy sharoitda bir hajm suv 3 hajm vodorod sulfidini eritadi.Sabzavotlarning fermentativ qizarishini nazorat qilish uchun ishlatiladigan fizik va kimyoviy usullar. Olma va olma mahsulotlarida fermentativ qovurish reaktsiyalari. Meva va sabzavotlarda polifenol oksidaza va peroksidaza. Polifenoloksidaza ta'sirida qorayishning sulfit inhibisyon mexanizmi.
Oltingugurt dioksidining o'simlik to'qimalarida oksidlovchi ferment tizimlariga ta'siri. O'simliklardagi polifenol oksidaza. Enzimatik kataliz tufayli beqaror bo'lgan ingibitor tomonidan fermentning qaytarilmas inhibisyonunu kinetik o'rganish. Mevalarning biokimyosi va ularni qayta ishlashga ta'siri. Mevalarni qayta ishlash: ovqatlanish, mahsulotlar va sifatni boshqarish. Vodorod sulfidi odatiy qaytaruvchi vositadir. U kislorodda yonadi (yuqoriga qarang). Vodorod sulfidining suvdagi eritmasi juda zaif gidrosulfid kislota bo'lib, bosqichma-bosqich va asosan birinchi bosqichda ajralib chiqadi:

Gidrosulfat kislota, vodorod sulfidi kabi, odatiy qaytaruvchi vositadir.
Gidrosulfat kislota nafaqat kuchli oksidlovchi moddalar bilan oksidlanadi, masalan,xlor,balki zaifroq, masalan, oltingugurt kislotasiyoki temir ionlari:Gidrosulfid kislota asoslar, asosiy oksidlar yoki tuzlar bilan reaksiyaga kirishib, ikki qator tuzlarni hosil qiladi: o'rta - sulfidlar, kislotali - gidrosulfidlar. Sog'liqni saqlash vazirligining 540-sonli qarori. Texnik reglamentni tasdiqlaydi: Oziq-ovqat qo'shimchalari - ta'riflari, tasnifi va bandligi. Oziq-ovqat qo'shimchalari to'g'risidagi qonun hujjatlari. Sog'liqni saqlash milliy kengashining 04-sonli qarori. Milliy sanitariya nazorati agentligining 12-qarori.^[6]
Shuningdek, ushbu moddaning birinchi ta'riflari fors kimyogari Al-Roziyga tegishli. Frantsuz kimyogari Gey-Lyussak va ingliz kimyogari Jon Glover tomonidan ushbu jarayonni yanada takomillashtirish natijasida hosil bo'lgan kislota kontsentratsiyasi yaxshilandi. Sulfat kislota tarixi bizning maqolamizda batafsilroq muhokama qilinadi.
Aksariyat sulfidlar (ishqoriy va gidroksidi tuproq metallarining sulfidlari, shuningdek ammoniy sulfidlari bundan mustasno) suvda yomon eriydi. Sulfidlar juda kuchsiz kislota tuzlari sifatida gidrolizga uchraydi.

Oltingugurt oksidi (IV). Sulfat kislota.

SO2 oltingugurt kislorodda yondirilganda yoki sulfidlar yonganda hosil bo'ladi; bu o'tkir hidli rangsiz gaz, suvda yaxshi eriydi (20 ° C da 1 hajm suvda 40 hajm).Moysimon suyuqlik bo‘lib , kuchli kislotalar qatoriga kiradi . Suv bilan hohlagan nisbatda aralashadi . (H₂SO₄ ) Sulfat kislota ikki : nitroza va kontakt usulida olinadi .
Nitroza usuli . Oltingugrtning yoki metal sulfidlarini yondirib SO₂ gazi hosil qilinadi . Hosil bo‘lgan SO₂ – azot ( IV) – oksidi [NO₂] ishtrokida O₂ bilan ta`sir ettiriladi .
2SO<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> = SO<sub>3</sub>
Bu modda sulfat kislota eritmasiga yuttirilib H<sub>2</sub>SO<sub>4 *</sub> SO<sub>3</sub> olinadi . Bu moysimon modda suyultirilib , turli konsentratsiyali H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> eritmasi olinadi .
Bu usul bilan olingan sulfat kislota toza emas , ya’ni 80 % li bo‘ladi . Bunday kislota , asosan miniral o‘g‘it ishlab chiqarishga sarflanadi .
Kontakt usuli . Bu usulda sulfat angidrid SO<sub>2</sub> katalizator yordamida oksidlanadi :
2SO<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> = 2SO<sub>3</sub>
Hosil bo‘lgan SO<sub>3</sub> konsentrlangan H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> ga yuttiriladi .
nSO<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> = H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>7</sub> (H<sub>2</sub>SO<sub>4 *</sub> nSO<sub>3</sub> )
Hosil bo‘lgan mahsulot oleum deyiladi va suv ta`sir ettirilib sulfat kislota olinadi:
H₂SO_{4 *} nSO₃ + nH₂O = (2+n) H₂SO₄
Sulfat kislota eritmasida 4ta kislorod atomi oltingugurt atomi atrofida tetraedr uchlarida joylashgan bo‘lib , molekulyar o‘zaro kuchli vodorod bog‘lar hosil qiladi.