Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

Tuproqdagi gigroskopik namni aniqlash. Tabiiy sharoitda yuqorida aytilganidek, 
mutlaqo quruq tuproq bo‘lmasliga ma’lum. Ho‘l yoki nam tuproq laboratoriyaga 
keltirib, soyada va quyoshda uzoq vaqt quritilsa ham unda ma’lum miqdorda nam 
saqlanadi. Mexanikaviy tarkibi, strukturasi, chirindining miqdori va muhit 
sharoitiga qarab tuproqdagi zarrachalar yuzasiga singgan gigroskopik namning 
miqdori o‘zgarib turadi. 
1-rasm. Quritkich stakancha. 

---

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
144 
Tuproq gigroskopik namligini aniqlashda kerakli asboblar: termostat, quritkich 
stakancha, analitik tarozi, eksikator. 
Tuproq gigroskopik namligini aniqlash metodikasi. Gigroskopik nami 
aniqlanmoqchi bo‘lgan maydalangan quruq tuproqdan 3-4 g olinadi. Tuproq 
termostatda quritilgan og‘zi yopilagan quritkich stakanchaga (1-rasm) solinadi va 
analitik tarozida og‘irligi aniqlanadi. Stakancha (qopqog‘i ochilgan holda) 
termostatga qo‘yilib, 105-110° issiqda 3-4 soat quritiladi. So‘ngra quyi qismiga 
kaliy sulfatning to‘yingan eritmasi va tuzi solingan eksikatorda sovitilib, tarozida 
tortiladi. Quritish, sovitish va o‘lchash ishlari o‘zgarmas og‘irlik hosil bo‘lguncha 
takrorlanadi. 
Quruq tuproqdagi gigroskopik namning % miqdori quyidagi formula bilan 
hisoblanadi: 
%
100

−
=
h
b
a
X
 
 
 
 
(1) 
X-gigroskopik suvning protsenti; a-stakanchaning quritilmagan tuproq bilan birga 
og‘irligi (g hisobida); v-stakanchaning quritilgan tuproq bilan birga og‘irligi (g 
hisobida); N-tuproqning og‘irligi (g hisobida).
Gigroskopik namni aniqlash tuproqning bir qancha fizikaviy xossalarini o‘rganish, 
ayniqsa kimyoviy analizlar natijasini aniq hisoblashga yordam beradi.