Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan foydalanish samaradorligini oshirish

3-rasm.Tuproqning suv o‘tkazishini va o‘tkazuvchanligini aniqlash. 
Tuproqning suv o‘tkazishini va o‘tkazuvchanligini aniqlashda kerakli 
asboblar: shisha silindr, filtr qog‘oz, doka, ip, texnikaviy tarozi, shtativ, stakan.
Tuproqning to‘liq nam sig‘imi aniqlash metodikasi. Tuproqning suv 
o‘tkazishi va suv o‘tkazuvchanligi aniqlangan shisha silindrlar tuprog‘i bilan 
shtativdan olinib, tayyorlab qo‘yilgan suvli stakanga bir oz vaqt solib qo‘yiladi 
(suv tuproq sathidan 2 sm yuqori turishi kerak). Silindr stakandagi suvdan olinadi; 
ichidagi ortiqcha suv tomchilab tugagach og‘irligi aniqlanadi. So‘ngra tuproqning 
to‘liq nam sig‘imi quyidagicha hisoblanadi (natijasi diagrammada ko‘rsatiladi) 

---

Anjuman: Resurstejamkor qishloq va suv xo‘jalik mashinalarini yaratish va ulardan 
foydalanish samaradorligini oshirish
 
 
146 
 
 
 
 
%
100

=
h
a
X
 
 
 (2) 
 X-tuproqning to‘liq nam sig‘imi 
(% hisobida); a-tuproqdagi suvning 
og‘irligi (g hisobida); N-tuproq 
og‘irligi (g hisobida).
Tuproqning 
namligini 
aniqlashda 
tenziometrlardan 
foydalanish. 
Qishloq 
xo‘jalik 
ekinlarini sug‘orish muddatlarini 
aniqlashning bir necha usullari 
mavjud. Bo‘lar ekinning tashqi 
ko‘rinishiga 
qarab, 
xo‘jayra 
shirasining konsentratsiyasini bilish, 
gravimetrik 
uslub 
bilan 
tuproq 
namunalarini termastatda quritish 
hamda turli xil nam o‘lchash 
asboblari 
bilan 
tuproq 
namligi 
aniqlash. Bundan tashqari tuproq namligini tezkor bilish uchun tenziometrlardan 
ham 
keng 
foydalaniladi. 
Rivojlangan 
mamla-katlarda 
sug‘oriladigan 
dehqonchilik sharoitida tuproq namligini tezkor aniqlaydigan bosim ko‘rsatkichli 
va vakkumetrli IVD-1, IVD-2 UkrGMITI, Isroilning AMJ va AQSh ning 
«Riverside», «Irrometr» firmasi tenziometrlari keng tarqalgan.
XULOSA 
Teskari fizik masalalarni yеchishda tuproqdagi gigroskopik, so‘lish, to‘liq dala 
namligini aniqlashda an’anaviy usuldan foydalanish, tuproq namlik dinamikasini 
ko‘zatishda tenzometrlardan foydalanish maqsadga muvofiq.