Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Download 6.7 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- B.Şah İsmail’in Filip’in oğlu V. Charles’e Mektup
|
Tarih-i Marham, (Nameye Meleke Elizabet Be Şah Tahmasb-ı Safevi), Hattı nusha, çev. Rehim Bin Hekimul-Memalik, Kitbhaneye Meclise ġuraye Milli; Muhammed Hasan Han Ġtimadus-Saltana, Tarih-i Muntezem-i Naseri, Muhammed Ġsmail Rızvani basımı, c. 3, Tahran 1985-1989, s. 1453. 468
savaĢmak için birleĢmeye çağırdı. Ancak Suriyede 30000 kiĢi ile Osmanlı‟ya karĢı savaĢa gelen MemlukSultanı yenilerek öldürüldü. Bütün Süriye, Filistin ve Lübnan Osmanlılar‟ın topraklarına katıldı. Miladi 1517 yılıġubat ayının 3. Günü, (Hicri 923 yılın Rebiyül-Evval ayı)Sultan Selim Memlüklüleri son hükümdarve cesur bir asker olan Gansu Gavri‟nin yeğeni Tomanbay Ridaniye‟de kendi emirlerinin ihaneti sonucuyakalayarak öldürdü ve Mısır‟ı fethetti. 1371
ġah Ġsmail Venedikler‟e gönderdiği elçiyi Osmanlı‟ya karĢı birleĢmeleri için görevlendirmiĢti ki ġah Ġsmail Osmanlı‟ya karadan saldırdığı zaman Venedikler deniz yolundan Osmanlı‟yı meĢgul etsin; Böylece ikisi de kaybettiği topraklarını geri alsınlar. Ama Venedikliler bu zamanda baĢka cephe de (II. Jol Papazla ile) savaĢtaydılar, ayrıca Osmanlılarla yeni barıĢ anlaĢmaları vardı. Bu nedenle ġah Ġsmail‟in önerisini kabud etmediler. ġah Ġsmail Mısır Memluklar‟ının yenilmesini duyduğunda bu kez zikr edilen yılda Macaristan, Ġsviçre ve Polonya krallarına birer elçi göndererek onları Osmanlı‟ya karĢıbirleĢmeleri için teĢvik etti. Macaristan kralı II. Lodwick (1514-1526 hükümeti devam eden padıĢahlığı Osmanlılarla savaĢta öldü) ġah Ġsmail‟in önerisini kabul etti ve Miladi 1522 yılı (Hicri 928 yılında) Farsça bilen Lübnanlı Maruni fırka Papazlarından olan, Frater Petrus de Monte Libano‟yu, dostluk içeren bir mektupla ġah Ġsmail‟in yanına göndedi. 1372
Zikredilen Papaz Avrupa‟nın siyasi durumu ve Ġspanya ve Almanya Ġmparatorloğu V. Charles‟in (Charles Quint) gücü hakkında ġah Ġsmail‟e bilgi verdi. Öyle ki ġah Ġsmail bu nüfuzlu Ġmparatorla temas etmeye istekli
1371 Abdül-Riza HüĢeng Mehdevi, İran‟ın Dış işlerinin Tarihi, Ketibe Yayınları, Tahran 1971, s. 27. 1372
Abdül-Hüseyin Nevayi, İran ve Cıhan, Homa Yayın Kurumu, C. II, Tahran 1985, s. 153. 469
oldu. Bu zamanda Ayrupa‟nın en güçlü hükümdarı V. Charles idi. Miladi 1506 yılında babası Fhilip‟in ölümünden sonra Ġspanya, Napoli ve Sicilya eline geçmiĢti, Amerika ve Afrika‟nın bazi bölümleri de elindeydi 1373 Anne tarafından Habsbourg ailesine mensup idi ve Miladi 1519 yılı (Hicri 925 yılında) Almanya Ġmparatorluğu‟na seçildi ve bu tarihten beri V. Charles (Charles Quint) lakabını aldı. Fransa‟da hükümet eden Valois hanedanı Habsburg hanedanıyla çetin bir Ģekilde savaĢları vardı. Bu nedenle V. Charles Osmanlılar‟ın baĢ düĢmanı olurken Fransızlar Osmanlılara anlaĢmaya ellerini uzattılar. Bu esnada Osmanlılar Rodos adasını fetih edip Haçlı seferlerinden beri bu adada kalan ġövalyeleri Malt Adası‟na kaçmalarına neden oldular. Miladi 1518 yılının Ekim,(Hicri 929 yılı) ġevval ayında ġah Ġsmail Papaz ,Frater Petrus de Monte Libano‟yunun, aracılığıyla Ġspanya ve Almanya Ġmparatoru V. Charles‟in Macarıstan‟dan gelen elçinin araciliğiyla V. Charles‟e Latince (Papaz‟ın yazılıĢıyla) bir mektup gönderdi. Bu mektupta V. Charles‟e; ,müĢterek düĢmanımız Osmanlı Türklerine karĢı siz batıdan bende doğudan hücum edersek onları yenebiliriz, bunun için de en uygun zaman Miladi 1519 yılının Nisan ayıdır, Tanrı‟nın yardımı ile bu seferi baĢarı ile tamamlayabiliriz, denmesine rağmen bunlar hayata geçirilemedi. Sultan Selim‟den sonra oğlu Sultan Süleyman saltanat tahtına geçtikten sonra Batıya yöneldi. Sultan Süleyman önce Belgrad sonra Rodos Adası‟nı fethettikten sonra telaĢa kapılan Macaristan Kralı II. Lodwıck (VI. Wladislaw‟ın oğlu) ġah Ġsmail‟i hatırladı. Bu nedenle Lübnan‟ın Cebel Amilin‟den olan Papaz Petrus de Monnıs Libano‟yu bir mektupla ġah Ġsmail‟in yanına gönderdi. Mektupta ġah Ġsmail‟e o batıdan ve ġah da doğu taraftan birlikte Osmanlı‟ya saldırsınlar.
1373
Abdül-Riza HüĢeng Mehdevi, a.g.e, s. 29. 470
Çaldıran savaĢının sonucundan acı çeken ġah Ġsmail Papaz Petrus‟u iyi karĢıladı ve Macaristan Kralı‟nın önerisini kabul etti. Ayrıca Papaz Petrus Ġspanya ve Alman Ġmparatoru‟nun(Miladi 1516 yılı Hicri 922 yılı Ġspanya PadıĢah‟ı ve Miladi 1519 yılı Hicri 925 yılı Alman imparatoru oldu) gücünden ġah Ġsmail‟i bilgilendirdi. ġah Ġsmail de Papaz Petrus tavsiyesiyle Latince iki tane mektup (büyük bir ihtımaliyle Papaz Petrus‟un yazılıĢıyla) söylenen PadıĢahlara yazdı. Miladi 1523 yılı Eylül ayında (Hicri 929 yılı ġevval) elçi Papaz Petrus aracılığıyla Philip oğlu V. Charles‟e gönderdiği mektupta Ģöyle yazdı; ,Macaristan Kralı‟nın tarafından Papaz Petrus bir mektupla benim yanıma geldi, dedikten sonra o da Macaristan Kralı gibi ġah Ġsmail de: ,Nisan ayında (Muhtemel amacı Miladi 1524 yılı Hicri 930 yılıdır) iki taraftan ortak düĢmanımız Osmanlı Sultanı‟na saldıralım, sonra ġah Ġsmail devam ediyor, tez zamanda askerlerinizi hazırlamanız gerektir, benim size bir mektup yazmama gerek kalmasın çünkü mesafe uzaklığından dolayı tekrar size mektup göndermem zordur, denizler Osmanlı Sultan‟ının tasarrufundadır ki bu Ģartlar altında baĢka bir elçi gönderemiyorum, ġah Ġsmail son olarak, Hiç bir zaman Osmanlı Sultanı‟nın dostluğuna inanmayın, diyerek mektubunu imza ve damgasız bitiriyor. Bu mektubun içeriğinden II. Lodwick ġah Ġsmail‟le temasa geçmekte ön almıĢtır. Diğer taraftan Çaldıran savaĢını hala hazmedemeyen ġah Ġsmail Müslüman bir ülkeye karĢı Hıristiyan bir ülkeyle birleĢiyor. Onaltıncı yüzyılda Ġran‟la Avrupa ülkeleriyle arasında mektuplaĢma denizden Afrıka‟nın güneyinden veya Rusya‟dan Hazar Deniz‟in yoluyla imkânı vardı ve bu da en az bir yıl zaman alacaktır. ġah Ġsmail mektubun baĢka bir yerinde V. Charles‟e: ,Portekiz Kralı tarafından bir elçi Tebriz yoluyla benim yanıma geldi ve ben bu elçinin aracılığıyla Portekiz
471
hükümdarına bir mektup yazdım ama hala ondan cevap gelmedi, diyor. ġah Ġsmail‟in bu ifadesinden anlıyoruz ki ilk baĢta kendisi onunla birleĢmeyi önermemiĢ belki Portekiz Kralı ona önermiĢtir. ġah Ġsmail mektubunda devam ediyor “Macaristan Kralı‟ndan istedim Avrupa ülkeleriyle düĢmanlık yapmasın” zira ben biliyorum siz (II. Lodwick) o Hazretle (V. Charl‟a) savaĢmak için asker toparladınız ve O bir elçiyi Benim onunla size karĢı birleĢmem için bana göndermiĢtir. Ama ben onun isteğini reddettim çünkü sizinle birlikte hareket etmek istiyorum. Burada ġah Ġsmail‟in iddaa ettiği gibi II. Lodwick ġah Ġsmail‟den kayınberaderiyle (V. Charles) savaĢmak için yardım talebi uymuyor çünkü Osmanlı‟nın ciddi tehdidinde olan II. Lodwick ġah Ġsmail‟den V. Charles‟e karĢı yardım talep edemem! ġah Ġsmail onlarla hiç bir ortak sınırı yoktur Anadolu, ġam ve Akdeniz yolları Osmanlıların kontrollerindeydi. Ayrıca ġah Ġsmail‟in deniz kuvvetleri olmadığı için nasıl ona yardım edebilecektir. Deniz kuvveti olsaydı da Fars Körfezi, Hint Okyanüs‟u ve Atles okyanusunda Portekizli gemileriyle savaĢacaktır veya savaĢ olmasa bile Avrupa ülkeleriyle siyasi iliĢki kurmak için Portekizli gemilerini kullanmak zourundaydı. Herhalde bunların hangisini yapmak isteseydi de ilk önce Afrika sonra Akdeniz ve daha sonra Adriyatik Deniz‟denulaĢması gerekiyordu. Eğer bunu yapabilseydi de yine de yardım edemezdi çünkü Sultan Süleyman bundan önce Miladi 1521(Hicri 927) yılında Belgrad‟ı fetih etmiĢti ve Adriyatik Deniz‟inin kuzeyini de ele geçirmiĢtir. Diğer açıdan II. Lodwick sadece bir kere ġah Ġsmail‟e mektup yazmıĢtı ama ġah Ġsmail mektubunda: 472
“Benden sürekli ona yardım etmek için yardım istekte bulunmuĢtur” diyor. ġah Ġsmail‟in söylediğine göre II. Lodwick kaç defa ona mektup yazmıĢtır? Hâlbuki böyle değil. II. Lodwick‟in ġah Ġsmail‟e verdiği cevaptan hiçbir bilgi yoktur veya bir yerde kayıt olmamıĢtır. Papaz Petrus ġah Ġsmail‟in mektubunu binbir güçlükle V. Charles‟e teslim etti. Miladi 1525 Ağostos ayının 25. günü (Hicri 931 yılı Zilkade ayının 6. Günü) yani ġah Ġsmail‟in ölümünden sonra Ġspanya Kral‟ı V. Charles ġah Ġsmail‟in cevabı bir mektup aynı Papaz Petrus‟un aracılığıyla ona gönderdi. Papaz Petrus‟un Ġran‟a ikinci elçiliğinden bir haber yoktur ve kesin V. Charles‟in yanına geri dönmemiĢtir. Hem Papaz Petrus‟tan bir haber olmadı hem de ġah Ġsmail‟in ölümünden bilgisiz olan Ġspanya Kralı V. Charles Sultan Süleymanla duĢmanlığı olduğu için Miladi 1529 yılı ġubat ayında(Hicri 935 yılı Cemadiyül-Sani ayı) o zaman Ġspanya baĢkenti Toledo‟dan elçisi Johana Balbi aracılığıyla ġah Ġsmail‟e bir mektup daha gönderdi. Johana Balbi‟nin Ġran‟a (ġah Tahmasb‟ın)tahta geçtiğinden haberi yoktur. Sonuç baĢarısız oldu.
473
“Allah‟ın isteğiyle bu mektup size ulaştığında, Macaristan kralı tarafından Frater Petrus‟un bir mektupla benim yanıma geldiğini anlayacaksınız ve o padişahîn mektubunu sakin bir şekilde okudum. Şimdi Frater Petrus‟u sizin rizayetliğinize neden olacak kendi yazdığı mektubumla gönderdim. Sizden benim isteklerime önem verilmesini rica ediyorum. İkimizin birlikte Nisan ayında 2 taraftan ortak düşmanımız olan Osmanlı‟ya saldırmamız gereklidir. İsviçre Kral‟ı tarafından Tebriz yolundan benim yanıma gelen elçi vasıtasıyla İsviçre kralına da mektup yazdım. Ama şimdiye kadar ondan bir cevap gelmedi. Osmanlı halkından duyduğuma göre İsevi padişahları birbiriyle savaştadırlar. Bu hayret vericidir. Zira bunların çatışmaları düşmanın cesaretini arttıracaktır. Bu nedenle Macaristan Kralı‟na diğer İsevi Krallarla düşmanlıktan vazgeçsin diye yazdım. Biliyorum Osmanlı padişahı siz Ala Hazretle (Macaristan kralı) savaş amacıyla ordu hazırlatmış ve Osmanlı Sultanı bana elçi ve mektup göndererek birleşmemi istemiş. Ama ben sürekli onun istediğini reddettim. Zira söylediğiniz gibi saadet ve kötülükte sizle birlikte olmak istiyorum ve herkes birleşenini yalnız bırakıp ona ihanet ederse Kahhar Allah‟ın cezasına uğrayacaktır. Bu nedenle hızlıca ordu hazırlamaya başlamamız gerekir. Umarım sizi bu konuda uyarmak için bir mektup daha yazmam gerekmez. Çünkü mesafe uzak ve mektup göndermek zordur. Özellikle Osmanlı Sultanı denizleri tasarrufuna aldığı için, bu gönderdiğim elçiden başka bir elçi göndermek benim için imkânsızdır. Elbette Osmanlı Sultanına güvenmeyin. Osmanlı Sultanı ittifak ve vefalık sözlerine önem vermez ve sizi yıkmak için her şeyi yapar. Bu düşman öyle anlaşmayı çiğner ki kesinlikle Almanya‟da olan büyük Kralla doğru konuşmaz. 474
Elhamdu-Lillah Rabül-Âlemin. Âmin Âmin. Sizi isteyen Şeyh Hayder oğlu Şah İsmail Safevi” 1374 . Bu mektup 2 yıl sonra Charles‟in eline ulaĢtı. Avrupa ülkelerinin yolundaki emniyetsizlik için, özellikle Siyasi elçilere rağmen V.Charles‟e bu mektup Ġspanya‟nın Toledo Ģehrindeyken ulaĢtı. Bir müddet ikamet ettikten sonra Miladi 1525 yılının Ağostos ayında (Hicri 931 yılın ġevval/Zilkade ayı) Charles Quent ġah Ġsmail‟in mektubunun cevabını Latince yazıp aynı Papaz Frater Petrus de Monte ile gönderdi:
1374 Nevayi, a.g.e, s. 18. 475
V. Charles’in Şah İsmail’e Mektup: İran Padişahı Yetenekli ve Soylu Emiri Sufi Şah İsmail’e: Ulusoy Şehzade Charles Allah’ın parlatan ışığından; “Roma ve Hıristiyan âleminin imparatoru, Almanya ve İspanya memleketleri, Sicilya ve Navarr‟a her iki kısmı, Granade, Balrus, Said Adaları (Lesilesiler Fortunees), Hint, Taze Altın Ülkeleri (İspanya tasarrufunda olan Güney Amerika), Afrika da uzak toprakların emiri, Fransa ve Almanya Emirliklerinin padişahî… İran‟ın perhizkâr ve saadetli Şah İsmail Safevi ki İran‟ın padişahı bizim dost ve kardeşimizdir. Âlemlerin Güçlü Allah‟ı ki 3‟lü ve yegâne Allahtan (Baba, Oğul ve Ruhu‟l- Küdüs) başarılık ve saadet arzu ederim. Ey büyük padişah ve Ey necip kardeşim 2 yıl önce Lübnan‟ın Cebelin‟den Marunî Papazlarından Petrus sizin tarafından bir mektup getirdi ki siz padişah tarafından müşterek düşman Osmanlı padişahına karşı savaşa davet edilmiştim. Nisan ayında birlikte bu savaşı yapalım. Ama uyumsuz kaderden, siz Ala Hazretleri‟nin savaşa tayin ettiğiniz vakitte mektup bana bu konuda size karar verdiğim için ulaşmamıştır. Sizin mektubunuzun padişahların gelenekleri üzere imza ve damga olamadığı için şaşırdım ve onun itibarinde ve elçiyi karşılamaya biraz şüphe ile yaklaştım. Ama dostluk ve aramızdaki işbirliği için has bir istekle elçi ve mektubu kabul ettim. Geciktim ise sürekli sizden yeni haber beklemekten ve aramızdaki söz, değerli konunun hakkında ikdam ve teklif olmayışından idi. Ama bu müddette hiçbir haber gelmedi, hatta Ala Hazretin sakatlık geçirip vefatınızı duydum. Bu haberlerin boş olduğunu umarım. Benim merak ettiğim çoktur. Çünkü Osmanlı Sultan‟ıyla savaşmak için asker toparlamak kolay değil. Ayrıca kaç aydır çetin hastalığım vardır, Fransa padişahı (I. 476
savaşlarda yenilgilere uğradı, kendisi de benim komutanlarıma esir oldu. Şimdilik Allah yardımıyla bana nesip olan böyle bir fetih, çünkü sürekli İsevi ülkeler de sulh ve sakinliği arzu ediyordum. Tam umutluyum muşterek meyl ve isteğimiz Osmanlılara karşı savaşmamızdan başka bir iş kalmamış. Bu nedenle benim Osmanlılarla savaşmak istediğim sözümü size ulaştımak için arz etsin aynı gönderdiğiniz elçiyi tekrar siz Ala Hazrete geri dönderirim. Sizde kendi maksadınızı tam güvenilen kişilerle beni bilgilendirin. Bu konu da ne kadar erken ikdam olursa uygundur. Ben kuvvetlerimle tam hazırım. Sizin Ala Hazret askerlerinizle birlikte bu hayâsız düşmanla savaşalım. Umarım Allah O Ala Hazrete sağlık ve selamet verip tüm isteklerinizi kabul etsin”. Yazıldı Miladi 1525 yılının Ağostos Ayının 25. Günü, Bizi kurtaran İsa, Bizim şehrimiz Toledo. 1375 Miladi 1525 yılı Ağustos ayının 25. Günü (Hicri 931 yılı Zilkade Ayının 6. Günü) Frater Petrus Tebriz‟e mektubu ulaĢtırdığı zaman ġah Ġsmail‟in ölümünden bir yıl geçmiĢti. ġah Ġsmail Miladi 1524 yılı Mayıs Ayının 18. Günü (Hicri 930 yılı Racap Ayının 19. Günü) vefat etmiĢti. Bu mektuba nasıl bir cevap verildiğine dair bir mektup bulunamamıĢtır. V. Charl bu arada Fransa kralı ile yaptığı harp dolayısı ile geç cevap verdiğini belirtiyor ve devamında,MüĢterek düĢmanımız Osmanlı Türklerine karĢı birlikte mücadeleye hazırız, ġu ana kadar Hıristiyan dünyasının meselelerini halletmek ile meĢguldük.
1375 Nevayi, a.g.e, s. 33. 477
ġimdi bir isteğimiz vardır o da Osmanlı üzerine yürümektir. Sefer için en uygun zamanı bildirirseniz biz de ona göre hazırlanırız demiĢti.
Fakat Frater (Peda) Petrus‟tan V. Charl‟a bir haber gelmedi. V. Charles doğuda güçlü bir yandaĢın peĢindeydi. Bu nedenle Miladi 1529 yılının ġubat Ayının 15. Günü, (Hicri 935 yılının Cemadiyül-Sani Ayının 6. Günü) Kanuni Sultan Süleyman‟ın Viyana seferine hazırlandığı zaman ġah Ġsmail‟e tekrar bir mektup yazdı ve Osmanlı‟ya karĢı yeni bir birleĢme olmasını istemiĢti. Çünkü ġah Ġsmail‟in ölüp ölmediği hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bu kez mektubu taĢyan Johann Balbi V. Charles‟in sarayının ileri gelenlerinden idi. Charles bu mektupta ordu büyüklerinden ve Ġmparatorloğun ileri gelenlerinden olan Johann Balbi‟yi Ġran Sarayına gönderiyorum ki Ġran PadiĢahına bizim amacımızın insanoğlunun saadeti ve özgürlüğü olduğunu anlasın. Balbi; V. Charl‟ın I. Fransua‟yı yenmesini anlatmakla görevliydi. Desin ki Fransuva‟nın Osmanlılarla gizli bir anlaĢması var. Böylece Osmanlı Sultanını Macaristanla savaĢa kıĢkırtmıĢ ve bu savaĢta Macaristan Kralı Ludvik ve Charl‟ın kardeĢinin kocası ölmüĢtür. Charl‟ın kardeĢi Ferdinand Almanya Ġmparatoru olmuĢ ve Charl Ludvik‟in intıkamını almak için Fransa padiĢahına saldırmıĢtır. Balbi Akdeniz yolundan Suriye‟ye ve oradan Ġran‟a geldi. Ġmparatora yazdığı mektuplarından dolayı Ġran‟a kadar yol güzergâhı belidir. Balbi Bağdattayken Zülfıkar Bek Türkmen‟in isyanı ve ġah Tahmasb‟ın onu bastırdığı ve tekrar Bağdat‟ı ele geçirdiğini yazıyordu. Ama ĢaĢılacak Ģey ki ġah Ġsmail‟in ölümünü yazmıyordu. 20 yıl sonra yine Charl bir elçiyi ġah Tahmasb‟a gönderdi, bundan da bir sonuç alamadı. Mesafenin uzaklığı, mektuplaĢma zamanın çokluğu, 478
birbirlerinden halinden haberdar olmadıkları içinmektuplaĢma ciddi bir anlaĢma, siyasi ve askeri sözleĢmeye engel olmuĢtu. 1376
Osmanlı-Safevi arasında yer alan Avrupa ülkeleri bunların aralarını karıĢtırmaya çok çalıĢıyorlardı. Avrupa ülkelerin amaçları Osmanlı‟ya karĢı Safevileri desteklemek idi. Bunu uygulamak için birçok elçiyiSafevilerin Sarayına gönderdiler ve Safevilerden elçi gelmesini de istediler. Bunlar Çaldıran savaĢına kadar bunu uygulamak için faaliyetlerde bulundular. 1377
Bu ülkeler ġah Ġsmail‟e yardım etmek için yakınlık gösterdiler. Bunu Çaldıran savaĢına kadar devam ettirdiler. Fakat Çaldıran savaĢından sonra ġah Ġsmal üzerine ciddi bir düĢünceleri yoktur.
1378 Çaldıran savaĢına kadar Osmanlı‟ya karĢı ġah Ġmail‟in yaptıklarını gözlemliyorlardı. Bunu aralarında olan yazıĢmalarından anlıyoruz. 1379
Bu bildirilerden birisi de
“Adsız adamın Papaz‟a mektubu” diye bir mektuptur. 1380 Çaldırana kadar maddi yardımlarda bulunmaktaydılar ve ġah Ġsmail‟in elçisine altın vermiĢlerdi. 1381
Ama ġah Ġsmail‟in yenilgisini duydukları zaman onu desteklemediler. Bu konu Portekizliler‟in elçisi Portekiz PadiĢahı‟na ġah Ġsmail‟in
1376
Nevayi, a.g.e. 1377
Mehdi Zancani, Esnad Revabet-i Tarih-i İran-Portekiz, DıĢiĢleri Yayınları, Tahran 2003, s. 47. 1378 Hürmüz Adasının bakanı RaĢit Zargam‟ın Portekiz PadiĢahına mektubu, naklen Mehdi Zancani, a.g.e, s. 51. 1379
Adsız adamın Papaz‟a mektubu, naklen Mehdi Zancani, s. 52. 1380
Adsız adamın Papaz‟a mektubu, naklen Mehdi Zancani, s. 52-53. 1381
Destür-i Promaskar be Fransisco Kronil Goa Ticaret kurumunun sorumluluğuna, naklen Mehdi Zancani, s. 59. 479
yenilgeye uğramasından belirtilmektedir. 1382 Bundan sonra aralarında mektuplaĢmalar ve ġah Ġsmail‟e yardım etme çok olmadı. 1383
1382
Alfonso De Alboqerq‟ın Hint Valısı Don Manoal‟e mektubu, naklen Mehdi Zancani, a.g.e, s. 70. 1383 ġeyh Ġsmail‟in Alfonso De Alboqerq‟e mektubu, naklen Mehdi Zancani s. 71; Alfonso De Alboqerq‟ın Hint Valısı Don Manoal‟e hükmü, naklen Mehdi Zancani, s. 82.
|
