Anorganik kimyo
Download 5.87 Mb. Pdf ko'rish
|
|
1=2 d- pog‘onachada N 2
1=3 f- pog‘onachada N 3
Oxirgi elektroni tashqi pog‘onaning s-pog‘onasida joyla- shadigan elementlami s-elementlar deyiladi. Ularga barcha davrlar- ning boshidagi 1- va 2- elementlari kiradi. Ularning umumiy soni 14 ta. Uchinchi davr Na (z= 11) boshlanadi. Na va Mg(z=12) s- elementlar: ,,Na Is 2
2
2
6
1
2
2
6
2
to'lishi inert gaz Ar(18) gacha davom etadi: 13
2
2
6
2
1 18
t I
s 2
2
6
2
6
joylashadigan elementlami p-elementlar deyiladi. Ularda 1-davrdan boshqa davrlarning oxiigi 6
30 taga yetadi. Agar 2 va 3 davr elementlarining bir xil guruh elementlari solishtirilsa, ularning elektron tuzilishlari o'xshash bo'ladi. Demak, elementlarning davriy jadvalda joylanishi ularning atomlarini elektron tuzilishiga mos keladi. Argonda 3s va 3p energetik pog'onalar elektronlarga to'lgan, lekin 3d pog'ona bo'sh.To'rtinchi davr elementlari argondan keyin keladigan l9K va 20Ca da 3 energetik pog'onaning to'lishi vaqtinchalik to'xtaydi. d pog'onacha o'rniga 4s qavatcha to'la boshlaydi: 19K Is 2
2
6
2
6
1
2
2
6
2
6
2
eng asosiy ko'rsatkich bosh(n) va orbital(l) kvant sonlar yeg'indisi hisobga olinadi. Klechkovskiyning I qoidasi. Atomning yadro zaryadi ortishi bilan elektronlarni pog'onachalarga to'Idirish ketma-ketligi bosh va orbital kvant sonlar yig'indisi («+ 1
oshiriladi. Masalan, kaliy uchun 3d 4s 4p holatlar uchun shu qoida hisobga olinsa 3d holat uchun n =3, 1= 2, «+1=5. Agar 4s holat amalga oshirilsa « = 4 / = 0 n +1=4. Agar 4p holat to'ldirilsa edi n =4, / = 1, n +1=5. Klechkovskiy qoidasiga ko'ra 4s holat uchun « + 1 qiymat eng kichikligi ko'rinib turibdi. 21 element skandiy atomining tuzilishi qaralsa, bunda 3d, 4s, 4p pog'onachalar to'ldirilishi mumkinligi hisobga olinsa, 3d uchun « = 3 1=2 «+1= 5. 4p pog'onachada bo'lsa « = 4, / = 1
«+1=5. Demak, « + 1 3d holatda ham va 4p holatda ham bir xil qiymatga ega bo'lib qoldi. Elektron orbitalarda « qiymati qancha katta bo'lsa, elektronning energiyasi shuncha yuqori bo'ladi. Kvant yacheykalami elektronlar bilan to'Idirish Klechkovskiyning ikkinchi qoidasiga ko'ra olib boriladi. Klechkovskiyning II qoidasi. Atomning yadro zaryadi ortishi bilan bosh va orbital kvant sonlari yig'indisi bir xil bo'lganda («+1) elektronlarni pog’onachalarga to'Idirish bosh kvant sonining qiymati ortib borish tartibida amalga oshiriladi. Sc atomida shu qoida amalga oshirilgan va elektronlarni d-pog'onachagajoylashtirish kerak: 21Sc Is 2
2
6
2
6
1
2
chasida joylashadigan elementlami d-elementlar deyiladi. Ular katta davrlarda s- va p- elementlar orasida joylashadi. Keyingi keladigan elementlarda elektronlarni to'Idirish yuqoridagi qoida asosida olib borilgan: 30Zn Is 2
2
6
2
6
10
2
kirib, ularda elektronlarni to'lishi tashqaridan ikkinchi qobiqni joylanishi bilan amalga oshadi. Lekin 24 element Crva 29 element Cu da bu qoidadan chetlanish ro'y beradi.Xrom va mis atomlarida elektronlaming 4s holatdan 3d holatga sakrashi ro‘y beradi: 24Cr Is 2
2
6
2
6
5
1
Is 2
2
6
2
6
1
2
2
6
2
6
10
2
p- pog‘onachani to'lishi Kr gacha davom etadi: 36Kr Is 2
2
6
2
6
10
2
6
1
d-qavat to‘lishi davom etadi: 38Sr Is 2
2
6
2
6
10
2
6
2
2
2
6
2
6
10
2
6
2
2
2
6
2
6
10
2
6
10
2
2
2
6
2
6
10
2
6
10
2
2
2
6
2
6
2
6
10
2
6
6
1
6
6
2
2
6
2
6
10
2
6
10
4f° 5s 2
6
1
6
2
vaqtinchalik sodir bo‘ladi. Keyingi element seriydan boshlab 4f pog‘onacha to‘la boshlaydi: Oxirgi elektroni tashqaridan uchinchi pog'onaning f pog'ona- chasiga joylashadigan elementlami f-elementlar deyiladi. Ushbu tartib Lu gacha davom etadi: 59Lu Is2 2s2 2p 6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
6
72 element gafniy d-element qatoriga kiradi. Hf dan Hg gacha d-pog‘onani elektronlarga to'lishi amalga oshadi: 7,H f Is 2
2
6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
6
2
2
2
6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
10
6
2
6
81
2
2
6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
10
6
2
6
Bu pog'onachani to'lishi Rn gacha davom etadi: s6Rn Is 2
2
6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
10
6
2
6
89
2
6
2
6
2
6
10
4
2
6
0
6
2
6
6
6
90Th Is 2
2
6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
6
2
6
6
6
l03Lrl s 2
2
6
2
6
10
2
6
10
4
2
6
4
6
2
6
6
6
24
29
41
42
45
47
78
79
46
104 elementdan 109 elementgacha o'rganilgan. Ular d-elementlar qatoriga kirgan radioaktiv elementlardir. 10-bobga oid savol va masalalar 1. Atomda 4-p orbital elektron bilan to'lgandan keyin elektron qaysi orbitalgajoylashadi? 2. Atomda 5- s orbital elektron bilan to'lgandan keyin elektron qaysi oibitalgajoylashadi? 3. Qaysi elementdan boshlab elektron 4f orbitalga joylasha boshlaydi? 4. Nima uchun birikmalarda ftor faqat bir valentli, xlor esa birdan yetti valentligacha bo'lishi mumkin? Javobingizni tegishli elektron konfi- guratsiyalar bilan asoslang. 5. Oltinguguitning 2, 4, 6
konfiguratsiyalarini yozing. 6
guruhchalarga joylashtirilgan? 7. Tartib raqami 7 va 23 bo'lgan elementlarning elektron formulalarini yozing. Bu elementlar qaysi elektron oilaiarga kiradi? 8
to'lishini ko'rsating: 4d yoki 5s, 6
to'latilishini ko'rsating. 9. Tartib raqami 15 va 27 bo'lgan elementlar elektronlarining yacheykalarda joylashishini tasvirlang. Atomlardagi proton, neytron va elektronlar sonini ko'rsating. 10. Orbital kvant son 1 = 0, 1, 2 va 3 ga teng bo'lganda magnit kvant son m qancha va qanday qiymatlarni qabul qiladi? 11. Tartib raqami 17 va 24 bo'lgan elementlarning elektron formula larini yozing. Bu elementlar qaysi elektron oilaiarga kiradi? 12. Tinch holatda 23, 40, 42, 47, 49 tartib raqami elementlarda nechtadan bo'sh 4d orbitallari bor? 13. 14 va 40 tartib raqami elementlarning elektron formulalarini yozing. Bu elementlarning valent elektronlarini ko'rsating. 14. Pog'ona va pog'onachalarda ko'pi bilan qancha elektron bo'lishini hamda ularda qancha orbitallar bo'lishini aniqlaydigan formulalarni yozing. 15. Klechkovskiy qoidasiga binoan 3d, 4s, 4p, 5s, 5p orbitallarda elektronlaming joylashish tartibini ko'rsating. Klechkovskiy qoidasi nima? 16. Kvant sonlar n, I qanday qiymatlarni qabul qila oladi? Magniy atomining tashqi qavatdagi elektronlari uchun kvant sonlar qiymatlarini ko'rsating. 17. Elektronga moyillik energiyasi. U qanday birlikJarda o'lchanadi? Davrlarda va guruhlarda tartib nomeri ortib borishi bilan elementlarning oksidlovchilik xossalari qanday o'zgaradi? Javobingizni elementlar atom tuzilishi asosida izohlang. 18. Metallning davriy sistemadagi o'rniga asoslanib, quyidagi gidroksidlarning qaysi biri kuchliroq asos ekanligini ko'rsating: Ba(OH ) 2
va Mg(OH)2; Fe(OH), va Ca(OH)2. 19. Davriy qonunning zamonaviy ta’rifi. Nima uchun argon, kobalt, tellur va toriy atom massalari katta bo'lishiga qaramasdan davriy jadvalda kaliy, nikel, yod va protaktiniydan oldinda joylashtirilgan? 20. Uchinchi davr elementlarining eng yuqori oksidlanish darajasiga mos keladigan oksid va gidroksidlari formulalarini yozing. Natriydan xlorga qarab bu birikmalar kimyoviy xossalari qanday o'zgaradi? 21. Izoelektron ionlarning elektron formulalarini yozing: a) F-, N a \ Mg2+; b) Cu+, Zn2+ 22. Tartib raqami berilgan elementlami atom radiuslarining kamayish tartibida joylashtiring: a) 3,11 va 19; b) 16, 17, 18 va 19; d) 29, 47, 79. 23. Oddiy moddalarning metallik xossasiga ionlanish energiyasi va atom radiuslari qanday ta’sir qiladi? I guruhning asosiy va yondosh guruh elementlari misolida tushuntiring. 24. Qanday xossalariga asosan elementlar s, p, d, f- oilalaiga bo'linadi? Nima uchun f elementlami davriy jadvalning bitta katagiga joylashtirish mumkin? 25. Qaysi guruhda va qanday elementlarda elektronning ichki qavatga «qulashi» kuzatiladi? Xrom va misning elektron formulalarini yozing, elektronlaming kvant orbitallarda taqsimlanishini ko'rsating. 26. s, p, d, f- elementlarda qaysi elektronlar valent elektronlar bo'ladi? Valent elektronlari ns2, ns 2
3
Download 5.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|