Anorganik kimyo
Download 5.87 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 50-jadval Nodir gazlarning eng muhim kattaliklari A sosiy kattaliklar H e N e Ar
- A tom radiusi
- Ionlanish energiyasi, eV 24,59 21,57 15,76 14,00 12,13 10,78
- -61,9 harorati. °C Q otish har. °C -271,4 -248,6 -189,3 -157,4
- Neon va argon(neonum, argonum).
- 27.2. Kripton guruhchasi elementlari
|
33. Q uyidagi o 'z g a rish la rn i am alg a oshirish m u m kin b o 'lg a n reaksiyalarni yozing: N aC l -> C l 2 -» C aO C l, -> C aC l 2 -» H C I -» C l 2 -»
H0C1. 34. Qizdirilgan kaliy gidroksid eritmasiga 101 xlor gazi q o'shilg and a n.sh.da hosil b o 'lad igan m odda suv bug'latilgandan so 'n g ajratib olindi va yana qizdirildi. Bunda qancha hajm kislorod hosil bo'ladi?
hosil b o ‘ladi? Bu yerda sodir b o 'ladigan kimyoviy m uvozanatni surish uchun nim a qilish kerak?
ham m asi bo'lib n.sh. da qancha xlor kerak bo'ladi? 37. Q uruq holdagi kaliy perm anganatga konsentrlangan xlorid kislota ta ’sir ettirilganda va qizdirilganda n.sh. da 2 0
xlor olish u c h u n n ech a g kaliy p e rm a n g a n a t z a ru r bo'ladi? 38. N atriy ftorid, natriy xlorid va natriy yodid tuzlariga konsentrlangan sulfat kislota ta ’sir ettirilganda bir xil reaksiyalar ketadim i? Javobingizni kimyoviy reaksiyalar bilan tushuntiring.
reaksiyalar ketm a-ketligini yozing. 40. Q uyidagi reaksiyalarda q anday m ahsulotlar hosil b o 'lish in i ko'rsating: K M n 0 4
4 + KJ -> K M n 0 4
C l 2 + H 2 S 0
4 + M n 0 2 ->
41. Kaliy xloratning laboratoriyada va sanoatda olinish reaksiyalarini yozing.
42. Q uyidagi reaksiyalarda q anday m ahsulotlar hosil b o 'lish in i ko'rsating va reaksiya koeffitsiyentlarini toping: F 2
C l 2 + N a 2 S 2 0 3 -> J 2 + N a 2 S 2 0 3 -> 43. K um ush xlorid va kum ush yodidga am m iak t a ’sir ettirib u lam i ajratish m um kin. B unday ajratish usuliga sabab b o 'ladigan reaksiyalarni yozing.
tenglashtiring: J, + H N O ..w . -> 2 3(kon.s) K J + H 2 0 2 + H
2 S 0
4 ->
B u g u r u h e le m e n tla ri V I I I g u r u h n in g a s o siy g u r u h in i ta s h k il e ta d i. U la r g a g eliy , n e o n , a r g o n , k rip to n , k s e n o n v a r a d o n k irib , u la r n o d i r g a z la r y o k i in e rt g a z la r d e b a ta la d i. S h u p a y tg a c h a g e liy , n e o n v a a r g o n b irik m a la ri o lin m a g a n . B u g u ru h e le m e n tla ri g a z la r q a to rig a k irsa h a m u la r n in g m o le k u la la ri ta r k ib id a fa q a t b it ta d a n a to m b o r. G e liy d a n ta s h q a ri b u g u r u h e le m e n tla r in in g ta s h q i q a v a tid a g i e le k tr o n la r s o n i 8 ta g a te n g . B u n d a y a to m la r ta s h q i q a v a ti ju d a b a r q a r o r h is o b la n a d i. I n e r t g a z la r y u q o ri io n la n is h p o te n s ia lig a ega. S h u n in g d e k , a to m ra d iu si va o d a td a g i s h a ro itd a g i zich lig i n e o n d a n ra d o n g a (5 0 - ja d v a l) q a r a b o rtib b o ra d i. 50-jadval Nodir gazlarning eng muhim kattaliklari A sosiy kattaliklar H e N e Ar Kr Xe Rn A to m m assa 4,002 20,98 39,94 83,80 131,30 [ 2 2 2
] V alent elektronlar Is 2 2 s 22
3s 2
6
2
6
6
26
6
0 , 1 2 2
0 , 2 2
G azn in g zichligi, g/1 0 ,1 8 1,90 1,78 3,71 5,85 9,73 Ionlanish energiyasi, eV 24,59 21,57 15,76 14,00 12,13 10,78 E o E + Suyuqlikka aylanish -268,9 - 2 4 6 ,0 -185,9 -153,2 -108,1 -61,9 harorati. °C Q otish har. °C -271,4 -248,6 -189,3 -157,4 -111,85 -71 H a v o d a g i m iq d ori, hajm.% 0,0005 0,0016 0,93 10-4 io-5 IO 12 I n e r t g a z la r i c h i d a e n g p a s t s u y u q li k k a a y l a n i s h v a q o t i s h h a r o r a t i g e l i y d a k u z a t i l a d i . H a j m i y j i h a t d a n a r g o n h a v o d a 0 ,9 3 % n i ta s h k il e t a d i. Q o l g a n i n e r t g a z la r b i r m u n c h a k a m tarq a lg an .
Geliy (Helium). 1 8 6 8 -y ild a a s tr o n o m la r P .J a n s o n v a D .L o k e r t o m o n i d a n q u y o s h s p e k tr in i o 'r g a n i s h j a r a y o n i d a o c h i l g a n . S p e k trla rd a g i y an g i c h iz iq ( t o 'q sa riq ) y an g i k im y o v iy e le m e n t d e b q ab u l q ilin g a n . K e y in c h a lik R a m z a y s h u n d a y sp e k trg a eg a b o 'lg a n m o d d a n i y erd a borligini to p d i va u geliy d eb atald i ( g re k c h a «geluos» — q u y o s h ). X o ssala ri jih a tid a n m o le k u la r v o d o ro d g a o 'x s h a b k e ta d i. G e liy g a z m o d d a (s u y u q la n is h h a r o r a ti -2 6 9 ° C , q a y n a s h h a r o r a ti 272°C — 2 ,5 -1 0 3 k P a ). B ir 1 su v d a 10 m l a tro f id a geliy e riy d i. O d a td a g i s h a ro itd a in e rt gaz, lekin k u ch li q o 'z g 'a tils a m o le k u la r geliy io n in i ( H e 2+) h o sil q ilad i. Y u ld u z la rd a , q u y o s h d a , k o m e ta la r d a g eliy b o rlig i a n iq la n g a n . Q u y o sh va y u ld u z la r d a v o d o ro d n in g g eliy g a a y la n is h te rm o y a d ro re ak siy asi s o d ir b o 'la d i: 4 , ‘H -» 24H e + 2 +p+2y S u y u q g e liy fiz ik a d a ju d a p a s t h a r o r a tli m u h it h o sil q ilish u c h u n ish latila d i. G a z s im o n geliy m e ta lla rn i p a y v a n d q ilish d a in e rt m u h it sifa tid a , o z iq o v q a t s a n o a tid a k o n s e rv a n t sifa tid a ish la tila d i.
N e o n h a m j u d a p a s t su y u q lan ish h a ro ra tig a (- 2 4 8 ,6°C ) va q a y n a s h h a ro ra tig a -2 4 5 ,9°C eg a b o 'lg a n e le m e n t. N e o n n in g e ru v c h a n lig i a n c h a y u q o ri. N e o n h a m m o le k u la r n e o n io n in i ( N e 2+) k u c h li q o 'z g 'a t i l- g a n d a h o sil q ilad i. N e o n fo to e le m e n tla r ta y y o rla sh d a , y o ritg ic h la r y a sa sh d a ish latilad i. T a b ia td a n e o n n in g u c h ta b a r q a ro r iz o to p i m av ju d : 2 0 N e , 2lN e va -N e . O ddiy m o d d a h o latid a a ig o n n in g suyuqlanish h aro rati (-1 89,3°C) va q ay n a sh h a ro ra ti ( - 1 85,9°C ) a n c h a y u q o ri. A rg o n n in g ad so rb siy a q ilish x o ssasi h a m k u c h liro q . A rg o n b a ’zi m o d d a la r n in g m a g 'z ig a sin g ib k e tib , b irik m a la r h o sil q ila d i. S uv, fe n o l, to lu o l ta rk ib id a a n a s h u n d a y b irik m a la r h o sil b o 'lis h i k u z a tilg a n . -4 2 ,8 ° C d a p a r c h a la n a d ig a n A r • 6 H 20 ta rk ib li a rg o n g id ra ti m a ’lu m . A rg o n m etallurgiya v a kim yoviy ja ra y o n la rd a ish latilad i. A rg o n li p a y v a n d la s h a y n iq sa a lu m in iy q o tis h m a la r in i u la s h d a , e le k tr o - te x n ik a d a , y ad ro e n e rg e tik a s id a k e n g q o 'lla n ila d i. A rg o n n in g h a m u c h ta b a r q a r o r iz o to p la ri: ^ A r (9 9 ,6 0 0 % ), , 8
6A r ( 0 , 0 3 7 % ) m a ’lu m . Olinishi. N o d i r g a z la rn i o lis h u c h u n s u y u q h a v o fra k s io n h a y d a la d i. Q a y n ash h a ro ra tig a q a ra b h a v o h a y d a lg a n d a u c h q ism g a b o 'lin a d i: — g e liy (-2 6 9 °C ), n e o n (-2 4 6 ° C ) va a z o t (-1 9 6 ° C ); — a r g o n (- 1 8 6 -C ), k is lo ro d (- 1 8 3 ° C ) ; — k is lo ro d , k r ip to n (-1 5 3 ° C ) v a k s e n o n (- 1 0 8 ,1 ° C ). G e liy v a n e o n k o 'm ir d a a d so rb siy a va d e so rb siy a q ilish u s u lid a b ir - b i r i d a n a jra tila d i. A rg o n ik k in c h i fra k s iy a d a n re k tifik a ts iy a y o 'li b ila n a jra tila d i. K r ip to n v a k s e n o n u c h in c h i fra k s iy a d a n a jra tila d i.
K r i p t o n ra n g siz , h is d s iz g a z . B ir li tr s u v d a 110 m l (0 °C ) k r ip to n e riy d i. A rg o n g a o 'x s h a s h s u v d a , fe n o l, to lu o l, a ts e to n d a sin g is h (k la tra t) b irik m a la ri h o s il q ila d i. B u n d a y b irik m a la rg a K r- 5 ,7 5 H 2 0 ; 2 ,1 4 K r-1 2 C 6 H 5 — C H 3; 2 ,1 4 K r-1 2 C 6H 5O H k ira d i. K r ip to n va a to m a r fto r e le k tr ra z ry a d i t a ’s irid a k r ip t o n ( I I ) fto rid h o sil qilad i. B u m o d d a o 't k i r h id li ra n g s iz k ris ta ll, -3 0 °C d a s u b lim a tsiy a la n a d i. K rF 2 su v d a e r ig a n id a p a rc h a la n a d i: 2 K rF 2 + 2 H 20 = 2К г + 4 H F + 0 2 E rk in h o ld a k rip to n e le k tr la m p a la m i to 'I d ir is h u c h u n is h la ti la d i. K r ip to n (II) fto rid esa fto rlo v c h i a g e n t s ifa tid a a m a liy o td a q o 'lla n ila d i. Ksenon. K s e n o n m o le k u la s in in g q u tb la n u v c h a n lig i g eliy g a n is b a ta n 2 0 m a rta y u q o ri. K s e n o n - 1 12°C d a s u y u q la n u v c h i g az m o d d a . K s e n o n n in g eru v ch an lig i, a d so rb siy a qilish x u su siy ati a n c h a y u q o ri. K s e n o n fto rid la ri k s e n o n g a f t o r t a ’s ir q ilib o lin a d i.
K s e n o n (I I) fto rid ( X e F 2) k ristall m o d d a (s u y u q la n is h h a r o ra ti 140°C ), X e F 4 (s u y u q la n is h h a ro ra ti 114°C ), X e F 6 (s u y u q la n ish h a ro ra ti 46°C ). K s e n o n (V I) o k sid i ( X e 0 3) — o q q a ttiq m o d d a , o s o n p o r t laydi. X e F 6 g id ro liz la n is h id a hosil b o 'la d i: XeF. + H , 0 = X eO F, + 2 H F 6
2 4 X eO F, + 2 H ,0 = X eO , + 4 H F 4 2 3 6 X eF, + 1 2 H ,0 = 2X eO , + 4Xe + 3 0 , + 2 4 H F 4
J
K s e n o n (V III) o k sid i —X e 0 4, o d a td a g i s h a r o itd a g a z m o d d a . S u v siz su lfa t k islo ta g a b a r iy k s e n a t t a ’s ir e ttirib o lin a d i: Ba,XeO, + 2 H ,S 0 = 2 B a S 0 , + X eO , + 2 H ,0 2 6
2 4 4 4 2 N a 4 X e 0
6 6 H
2 0 , B a 2 X e 0
6 l , 5 H 20 tu z la r i b a r q a r o r , le k in su v d a erim ay d i. K s e n o n o k sid la ri q a ttiq q o ld iq q o ld irm a y d ig a n p o rtlo v c h i m o d d a la r ta y y o rla sh d a , a to m te x n ik a s id a , s h u n in g d e k fto rlo v c h i v a o k sid lo v c h i a g e n tla r sifa tid a k e n g q o 'lla n ilm o q d a . K IM Y O FA N I VA S A N O A T IN IN G IS T IQ B O L L A R I O 'z b e k isto n d a kim yo fani ja d a l su ra tla r bilan riv o jlan m o q d a. M amlakatim izda O 'zbekiston fanlar akademiyasi tasarrufida bo'lgan kimyo sohasiga tegishli 6 ta ilmiy tekshirish institutlari faoliyat k o 'rsa tm o q d a . Bularga u m um iy va noorg an ik kim yo, o'sim lik m o dd alari kim yosi , biooiganik kimyo, polim erlar fizikasi va kimyosi, O'zbekiston farmatsevtika ilmiy tad qiq ot instituti va boshqalarni olish m um kin. B u nd an tashqari, u n iversitetlarning kim yo fak u ltetlarid a, kim yo texnologiya in stitu ti, sh u n in g d ek T o sh k e n t fa rm atsev tik a in stitu tin in g q a to r k a fe d ra la rid a kim yo faniga tegishli eng dolzarb m asalalarni hal etish yo'lida k atta ilmiy izlanishlar olib borilad i. M am lakatim iz kim yo san o ati u ch u n za ru r bo'lg an xom ashy olar — tabiiy gaz, neft, to sh k o 'm ir, m ineral rudalar ko'pligi ilmiy izlanishlar olib borish uchun yangidan yangi kimyoviy moddalarni yaratishga va kerakli m ahalliy xom ashyolar zaxirasidan foydalanish im koniyatlarini beradi. K im yogar o lim lar o 'sim lik lar va hayvonot dunyosining zaxiralaridan ekologik to za, yuqori sam arali va kerakli kimyoviy m o d d alar va dori- darm onlar yaratish ustid a izlanishlar olib borm oqdalar. Kelajakda kimyo fani va sanoati oldida olamshumul yangiliklar yaratish turibdi. Yangi ustivor y o 'n a lish lard a n biri nanotexnologiya usullaridan foydalanish orqali yangi materiallar yaratishdir. Bu jarayonda alohida atomlar bilan ishlash texnologiyalari nazarda tutiladi. N a n o m e tr (n m ) m etrning m illiarddan bir b o 'lag i hisoblanadi. A tom larning o 'lc h a m i b ir necha n an o m etm i taskil etadi. P olim er oqsillar esa 50—900 nm , ribosom alar va b a’zi tranzistorlar 20 n m o 'lcham ga ega. N anotexnologiyalar davri 1981- yilda boshlanib, shveytsariyalik ikkita m u h an d is G erd Binig va G eynrix Porer nusxa oluvchi tu n el mikroskopi yaratganlaridan so'ng avj olib ketdi. Bu m ikroskop ju d a oddiy tuzilgan bo'lib, u haddan tashqari kichik igna va unga kichik kuchlanish berilsa, tekshiralayotgan m aterial sirtida igna harakatlanadi. Igna u chidan sirtga elektro nlar o 'tib , m odda sirtida tokni tozalashi orqali alohida atom larni «ko'rish» m um kin. K eyinchalik tu nel m ikroskopi ato m larn i nafaqat k o 'rish , balki ularni kerakli joyga qo'yish mum kinligini ko'rsatdi. A tom larni alo h id a «g'ishtlar» deb qarab, nan otexnologiya usullari yordam ida o ld in d an xossalari m a ’lum b o 'lg an h ar q anday m ateriallarni yasash m um kin b o 'lad i. H ozirgi paytda nanotexnologiya usullari bilan yaratilgan m ateriallar ishlab chiqilmoqda. O'simlik xomashyolaridan biofaol moddalarni ajratib olishda ham bu texnologiya ishlatilayoganligi va samarali dori turlari oUnganligi to'g'risida m a’lum otlar bor. Tibbiyot va farmatsiyaga ham shunday ustivor texnologiyalardan foydalanish qarilikning oldini olish, xafli o ‘sm alam i boshlang'ich davrida davolash, toqimalardagi hujay- ralarning faoliyatini boshqarish, yangi dori-d arm onlar yaratish va boshqa yangiliklami yuzaga keltiradi. Keyingi yillarda O'zbekistonda kimyo sanoati jadal rivojlanayotganligi kimyo koixonalari chiqindisiz texnologiyalardan foydalanayotganligi ju d a ahamiyatlidir. Hoziigi paytda respublikamizda quyidagi korxonalar faoliyat ko'rsatmoqda: — Chirchiq elektrokimyo kombinati. Qishloq xo'jaligi uchun m uhim bo'lgan am m iak, selitra, karbam id, yuqori konsentratsiyali nitrat kislota, vodorod, k arbonat angidrid, natriy, kaliy m etallari, m is-rux-alum iniy katalizatorlari va b oshqalar ishlab chiqaradi. K o m b in atn in g asosiy xomashyosi havodan (azot va kislorod) olinadi. M etan ni parchalash orqali atsetilen va vodorod olinib ulardan ju d a k o 'p m ahsulotlar tayyorlanadi. X uddi sh u n d a y m in e ra l o 'g 'i t la r N avoiy a z o t va F a r g ‘o n a a z o t birlashmalarida ham amalga oshiriladi. — Olm aliq «Ammofos» ishlab chiqarish birlashm asi, S am arq an d kimyo zavodi, Navoiy azot ishlab chiqarish birlashmasi, Q o‘qon superfosfat zavodi ham asosan fosforli, azotli va boshqa o 'g itla r ishlab chiqarishga moslashtirilgan. — S h o‘rta n neft-kim yo sanoati birlashm asi zavodlarida h am kimyo sanoatining qator m uhim m ahsulotlari ishlab chiqariladi. Bu korxonalarda neftning yo'ldosh gazlari qayta ishlanib, yuqori bosimli polietilen olinadi. — Kaustik soda zavodi O'zbekistonda amalga oshirilgan katta ishlardan biridir. Mamlakatimizda yuqori sifatli soda olishni solvey usuli asosida amalga oshirilmoqda. Bu usulda eng asosiy xomashyo osh tuzi, karbonat angidrid, ammiak va suv hisoblanadi. Bu xomashyolaming zaxiralari mamlakatimizda yetarli miqdorda mavjud. — N eftni qayta ishlash korxonalari. O 'zb ekiston da yirik 5 ta n eftni qayta ishlash zavodlari (F arg 'o n a, Buxoro, M uborak, G 'u z o r, O ltiariq) bor. U larda kim yo va d o ri-d a rm o n sanoati u c h u n zarur b o 'lg a n q ato r xom ashyo m ahsulotlari ishlab chiqariladi. Yuqoridagilardan boshqa respublikada qator qurilish materiallari korxo nalari, yog‘-m o y zavodlari, oziq -ovqat va yengil sanoati korxonalari borki ularda ham kimyo sanoati uchun zaruriy mahsulotiar yetarli miqdorda olinadi. Ayniqsa Q oraqum da k atta fosforitlar konining ochilganligi fosforli og‘itlar ishlab chiqarishni kengaytirishga im kon beradi. Inson va biosfera, kimyodagi ekologik m uam m olar. Biosfera faqat m uhitgina bo'lm asdan inson yashaydigan m akondir. Inson shu m akonda yashar ekan u sayyoramizdagi ekosistem alarning biri hisoblanadi. H ayot faoliyati davom ida elm entlarning aylanishi sod ir b o 'lad ig an haqiqiy biologik chegara ekosistema deyiladi. Inson o ‘z hayot faoliyati davom ida anorganik m o ddalard an oiganik m o d d alar yarata olm aydi u tabiatdan organik m oddalarni faqat tayyor holda o ‘sim lik yoki hayvonlardan oladi. Inson u ch u n kerak b o 'lad ig an havo toza bo'lishi kerak. In son o 'zi hayot faoliyati davrida tabiatning biogen aylanishiga p u tu r yetkazishi m um kin. A trof-m uhitni sanoat, kimyo korxonalari, insonning hayot faoliyatida hosil bo'ladigan chiqindilar buzadi. O datda, havoda ju d a kichik qattiq zarrachalar va zaharli gazlar bor. Havoga metall oksidlarini kuydirishdagi chiqindilar, m asalan sulfidlar yongandagi gazlar chiqadi: 2ZnS + 3 0 2 = 2Z nO + 2 S 0 2 H avoga tarqalgan gazlar tarkibida S 0 2, N 0 2 va boshqa gazlar b o'lib , ularning suv bilan ta ’sirida kislotalar hosil qiladi va yerga yana kislotali yom g'irlar kabi qaytib keladi. Odatda, yom g'ir suvida p H 5,6 ga teng bo'lishi kerak. Lekin ba’zan atmosferaga chiqindi gazlarning otilishi oqibatida sanoat korxonalari yaqinida yom g'ir suvining p H qiym ati 4,3 va h atto 1,5 g acha kam ayganligi kuzatilgan. B unday kislotali yom g'irlar o'sim liklar hayoti va o 'rm o n la r uchun zararli. Kislotali yom g'irlar hovuzlar va suv havzalarini to'ldirganligi u chun ular baliqlar va suv hayvonlariga ancha zarar keltiradi. Ayniqsa ichki yonuv dvigatellaridan chiqadigan C O , azot oksidlari, o z o n a tm o sfe ra n i iflo slan tirad i. A yniqsa y o q ilg 'ig a q o 's h ila d ig a n q o 'rg 'o sh in n in g organik birikm alari(tetraetil q o 'rg 'o sh in ) atm osferaga q o 'rg 'o sh in galogenidlari holatida tarqaladi. K atta shaharlarda qo'rg'osh in m iqdori ruxsat etilgan holatdan minglab m arta oshib ketadi. Sanoat miqyosida simob va kadmiy kabi zaharli metallarning ishlatilishi va u lard a n oqava suv orqali atm osferaning buzilishi k o ‘p sodir b o'ladi. A tm osfera va atrof-m u h itn in g zararlanishidan turli kasalliklar kelib chiqishidan tashqari u yoki bu geografik joylanishga bo g'liq kasalliklar ham mavjuddir. A na shu kasalliklar endem ik kasalliklar deyiladi. Kimyoviy elem endam ing turli hududlard a konsentratsiyasi h ar xilligi shu tu m a n la rd a o 'z ig a xos biokim yoviy reaksiyalar ketishini k o 'rsatad i. M asalan, B oshqirdistonda mis k o 'p tarqalgan, A rm anistonda m olibden, O 'rta Osiyoda yod yetishmasligi, O'zbekistonning janubiy viloyatlarida atrof- m uh itn i fto r bilan zararlanishi turli o 'z ig a xos end em ik kasalliklarni ko'payishiga olib keladi.
FO Y D ALAN I LOAN ADABIYOTLAR 1. H.C. Ахметов. Общая и неорганическая химия «Высшая школа». М ., 2002. 2. K.M .Ahmerov, A.Jalilov, R.S.Sayfitdinov. U m um iy va an o rg an ik kim yo, Т., « 0 ‘zbekiston», 2006. 3. N.A.Parpkv, H.Rahimov, A.G.Muftaxov. Anorganik kimyoning nazariy asoslari. Т .,« 0 ‘zbekiston», 2002. 4. N.A.Parpiev, A.G .M uftaxov, H.R.Rahimov. A norganik kim yo. Т., « 0 ‘zbekiston», 2003. 5. H.R. Raximov. Anorganik ximoya. Oliy o ‘quv yurt. Ximiya ixtisosligi bo'yicha ta ’lim oluvchi stud, uchun darslik. Qayta ishlangan to ‘ldirilgan 2- nashri. T. « 0 ‘qitucvhi», 1984. 6 . А.И. Горбунов. Т еоретические основы общ ей химии. М .,2001. 7. Д.А.Князев. Н еорганическая химия:учебдля ВУЗов /Д А К н я з е в , С .Н .С м ары ги н. — 3-изд.испр. — М. Д р о ф а, 2005. 8 . О бщ ая хим ия. Б и о ф и зи ч ес к ая химия. Х и м и я б и о ген н ы х элем ен тов: У чеб н и к д л я В У З о в / Ю .А .Ерш ов, В .А .П о п ков, А.С. Берлянд и др.; под ред. Ю А Е р ш о в а — 4 изд., — М.: Высш ая ш кола, 2003. 9. Э. Т. Оганесян. Н еоргани ческая химия. — М ., Высш ая ш кола, 1984. 10. Е . Я .Л е в и т и н , А .Н .Б р и з и ц к а я , Р .И .К л ю е ва . О б щ а я и н ео р ган и ч е ск ая хим ия: У чеб н и к для студентов ф арм ац . В У Зов и фармац. Ф ак. медВУЗов. X.: И зд-во НФАУ: Золотые страницы . 2002. 11. Н.А. Глинка. З ад ач и и у п р аж н ен и я п о о б щ ей х и м и и .- Л ен и н гр ад , хи м и я, 1985. 12. З.Б. Васильева, А.А. Грановская, А А . Таперова. Л абораторны е работы по о б щ ей и н ео р ган и ч еск о й хими. — Л ен и н гр ад , Х и м и я, 1986. 13. Anorganik kimyodan amaliy mashg'ulotlar: Farm atsevtika instituti talabalari u ch u n o ‘quv q o ‘llanm asi (M ualliflar: S.N . Am oniv, E .T .T o ‘y- chiyev, R .R istanbekov va boshq. S.N .A m inov tahriri ostida). — Т.: Abu Ali ibn Sino nom idagi tibbiyot nashr., 1998.
|
