Arxitektura fakulteti

6–súwret. Ápiwayı háreketleniwshi jaǵlı maydalaǵısh.

Stanina kúshleniw ichinde júzege keletuǵın qabıl etiwshi hám konstrukciyanıń qattılıǵın támiynlewshi maydalaǵıshtıń qáwipsizlik tosıq elementi esaplanadı. Stanina aldı, artı hám eki qaptal diywallardan quralǵan. Aldı hám artqı diywalları qutı tárizli, qaaaptal tárepi bolsa qabırǵalı formaǵa iye. Staninalar tegis hám jalǵanbalarda orınlanadı. Tegis staninalar monolit hám tegis kepser konstrukciyalar kórinisinde tayarlanadı. Jalǵanba staninalar gorizontal ajıratqıshtan ibarat hám boltları óz-ara baylanısqan eki úsh bólimnen quralǵan. Bunday staninalardı transportta tasıw hám jıynaw júdá qolaylı. Staninada maydalaǵıshtıń tiykarǵı túyinleri ornatıladı. Maydalaw kamerası qozǵalıwshań hám qozǵalmaytuǵın jaǵlardan, staninanıń qaptal diywalları almasatuǵın, jeliniwge shıdamlı plitaları (2) futerlewden quralǵan. Maydalaw kamerası forması maydalanıw processinde sezilerli tásir kórsetedi. Kameranıń tómengi bólimi qıysıq sızıqlı formada bolıwıda, materiallardı qabıllaytuǵın tesikten shıǵatuǵın tesikke shekem teń normada ótiwi esabına mashinanıń islep shıǵarıw ónimdarlıǵı úlkenlesedi. Bir waqıttıń ózinde maydalaytuǵın plitanıń xızmet múddeti asırıladı.

Maydalaǵıshtıń tiykarǵı isshi organı bul qutı tárizli formada monolit quyılǵan qozǵalıwshań jaǵlardan quralǵan. Jaǵtıń joqarı bólimi kósherde (3) asılǵan, tómengi bólimi bolsa aldı tirgewishli plitalardı (16) ornatıw ushın hám tutastırıwshı qurılmanıń tartısıw kúshin (14) bekkemlew ushın bórtik salmaǵa iye. Jaǵ almastırılatuǵın maydalaytuǵın plitaları (17) isshi beti rifel (batıq sızıqlar yáki salma) menen futerlenedi. Iri maydalaǵıshlarda plitalar quramlıq hám olar jasırın kishkene bas (kallak) penen jaǵlarǵa boltlar menen qatırıladı. Maydalaytuǵın plitalar puxtalaw nátiyjesinde suwıq jaǵdayda bekkemlew qásiyetine iye joqarı marganecli polattan tayarlanadı. Tap usınday maydalaytuǵın plitalar (18) menen qozǵalmaytuǵın jaǵlar futerlenedi. Qozǵalıwshań jaǵlar háreketi uzatqıshlı valdan shatun (7) hám tirgewish plitalar arqalı ámelge asırıladı. Uzatqıshlı val staninalar qaptal diywalınıń oyıqlarına bekkemlengen túbirgi podshipniklerde jaylasqan. Valdıń oraylıq (orayı jıljıǵan) bóliminde ilgerilenbe–qaytıwshı valdıń aylandırıwshı háreketin qayta qáliplestiretuǵın shatun asılǵan. Iri maydalaǵıshlarda shatun tiykarǵı val menen jıynawda boltlar bekkemlenetuǵın kishkene bas hám korpustan quralǵan. Shatunnıń tómengi bólimine aldı (16) hám artqı (15) tirewshi plitanı ornatıw ushın arasına qoyılatuǵın salmalar menen jaylasqan. Uzatqıshlı val hám shatun júkti dinamikalıq sezilerli uslap turatuǵın tebrenetuǵın arnawlı podshipniklerde ornatılǵan. Tirgewish plitalar qozǵalıwshań jaǵlar hám staninanıń artqı diywalı menen baylanısqan. Shatunnıń háreketinde tirgewish plitanıń aqırında tebrenetuǵın háreket orınlanadı: shatun háreketinde plitalar arasındaǵı joqarı múyesh úlkeyedi hám olar eki tárepke súriledi, qozǵalıwshań jaǵtıń qozǵalmaytuǵınǵa jaylasıwında isshi júris júz beredi; tómenge háreketinde plita aqırları ortasındaǵı aralıq kishireyedi hám qozǵalıwshań jaǵ qozǵalmaytuǵınnan arjaǵına ketedi hám júksiz júristi orınlaydı. Qozǵalıwshań jaǵ arjaǵına ketiwinde tartıw kúshine (14) ilingen prujinalarǵa (12) kómeklesedi.
Jaǵlı maydalaǵıshtıń dáwirlik jumısı (isshi bar bolıwı hám júksiz júris) dvigatelge júkti tegis emes hám uzatqıshlı valdıń tegis emes shastotasın aylanıwın shaqıradı. Usı kórsetkishlerdi tegislew ushın valdıń aqırında maxoviklerdiń monolit detalları aylanısı ornatılǵan, olardıń birewi bir waqıttıń ózinde uzatqıshtıń lentalı ótkeriwine belgili shkiv wazıypasın orınlaydı. Maxovikler sirǵanıw podshipniklerinde ornatılǵan hám jaǵlardıń júksiz júrisi waqıtında onı isshi júrisinde qaytaratuǵın energiyanı toplaydı. Orayı jıljıǵan val menen maxovikler qurılmanıń saqlaǵısh wazıypasın oynaytuǵın súykelmeli muftalarda baylanısqan. Maydalaǵıshtıń shıǵatuǵın tesigi eni staninalardıń artqı diywalı hám qıstırma (8) járdeminde tirgewish (9) ortasındaǵı aralıqtıń ózgeriwi arqalı basqarıladı. Tirgewish qıslıwı maydalaǵıshtıń artqı diywalına ornatılǵan hám nasoslı stanciya (11) háreketinen isleytuǵın gidrokótergish (13) arqalı orınlanadı.
Ápiwayı háreketleniwshi jaǵlı iri maydalaǵısh tiykarǵı hám járdemshi uzatqıshqa iye (7–súwret). Tiykarǵı uzatqısh – elektrodvigatel (2), elastiklik mufta hám maydalaǵıshtıń júksiz júrisinde iske túsiriw ushın hám onıń toqtawsız islewinde paydalanılatuǵın pona lentalı uzatıwdıń basqarıw shkivinen (3) quralǵan. Járdemshi uzatqısh kishi quwatlı (7....14 kvt) elektrodvigatelden, kóp uzatatuǵın san hám úlken uzatatuǵın san hám quwıp ótetuǵın muftalar (4) menen quraytuǵın bolıp, kóshki (qulap túsken jınıs uyımı) astında maydalaǵıshtı (1) iske túsiriwdi támiynleydi. Járdemshi uzatpalı maydalaǵısh mexanizminiń ornınan qozǵaltadı. Tiykarǵı elektrodvigateldiń valı aylanıwı shastotası reduktordıń belgili valı aylanıwı shastotasın asıradı, bunda járdemshi uzatpalı muftalar (4) járdemi menen avtomatikalıq tárizinde úziledi. Járdemshi uzatqıshtıń bar ekenligi tiykarǵı elektrodvigatel quwatlılıǵın bir qansha tómenlewine hám mashinanıń texnikalıq paydalanıw kórsetkishin jaqsılawǵa imkán beredi.