Aşgabat “Ylym” neşirýaty

Ýan Amos Komenskiniň “Enelik mekdebi” barada maglu-
mat.
Beýik çeh pedagogy Ý.A.Komenskiý (1592-1670) ylmy peda-
gogikanyň düýbüni tutdy. Ol mekdebe çenli ýaşly çagalary terbi ýe-
lemäge hem aýratyn üns berdi. Ol dine ynanypdyr. Şeýle bolsa-da 
onuň gymmatly maglumatlary bar. Komenskiý terbiýe netijesinde is-
län çagany hakyky adam edip terbiýeläp bolýar diýen pikiri aýdýar. 
Ol çagalary ýaş aýratynlygyna garap bölüpdir. Ol şonda 6 ýaşa çenli 
berilýän terbiýäni esasy terbiýe diýip hasaplapdyr. Bu döwürde çaga 
fiziki we psihiki taýdan has çalt ösýär. Şonuň üçin olary has ukyply ça-
galary gowy görýän we söýýän eneler terbiýelemelidir diýip düşünýär. 
Ol “Enelik mekdebi“ diýen örän gowy iş ýazýar. Komenskiniň bu 
kitaby mekdebe çenli çagalary terbiýelemegiň dünýäde ilkinji mak-
satnamasy we gollanmasy hasaplanylýar. Ol çagalary ilki fiziki taýdan 
terbiýelemeklige aýratyn ähmiýet berýär. Ol hem beýleki pedagoglar 
ýaly, oýny çagalary terbiýelemegiň esasy serişdesi hasaplaýar. 
Komenskiý dine ynanýan hem bolsa, çagalary ahlak taýdan terbi-
ýelemegiň zerurlygyny dogry görkezýär. Onuň çagalara ýaşlyk dan 
zähmet çekmekligi, dogruçyl, arassa hem-de mylaýym bolmaklygy 
öwretmeli diýen pikirleri örän ähmiýetlidir. 

---

24
i bap
Komenskiý çagalaryň mekdebe çenli döwrüni olaryň geljekde 
mek depde yzygiderli okamaklygynyň binýadydyr diýip belleýär. Ol 
“Enelik mekdebinde“ çagalaryň daş-töwerek barada ýeterlik düşün-
jeleriniň bolmalydygyny aýdýar. Çaga 7 ýaşaýança tebigat boýunça 
ody, howany, suwu, ýeri, ýagşy, gary, buzu, gurşuny, demri we ş.m. 
hem-de güni, aýy, ýyldyzlary hem tapawutlandyryp bilemilidir. Çaga 
materialy 20-ä çenli sanamagy, jübüt we täk sanlary, 7-niň 5-den 
uludygyny, 15-iň 13-den uludygyny hem-de “uzyn“, “gysga“, “inli“, 
“insiz“, şeýle-de “töwerek, “inedördül” we ş.m. bilmeli dir. Çagalar 
“sagat“, “hepde“, “aý“, “ýyl“ diýlen düşünjeleri bilmelidir diýip 
ýazýar.