Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari
Download 0.69 Mb. Pdf ko'rish
|
maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari (3)
- Bu sahifa navigatsiya:
- TASAVVURLARNI RIVOJLANTIRISHNING METODIK ASOSLARI
- II bob. Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirish metodikasi.
- III bob. Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirish samaradorligi.
- Xulosa
- Tadqiqotning vazifalari.
- Tadqiqot obyekti.
- Tadqiqot natijalarining ilmiy-amaliy ahamiyati
- Tadqiqotning metodologik asoslari va metodlari
- Tadqiqotning tarkibiy tuzilishi
- Maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarida Davlat talablari asosida matematik tasavvurlarni shakllantirish metodik muammo sifatida.
- Kommunikativ kompetensiya
|
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Buxoro davlat universiteti Boshlang’ich ta’lim kafedrasi Qo‘lyozma huquqida UDK: ASLANOVA NOZIMA HAKIMOVNA MAKTABGA TAYYORLOV GURUHI BOLALARIDA MATEMATIK TASAVVURLARNI RIVOJLANTIRISHNING METODIK ASOSLARI Magistr darajasini olish uchun yozilgan DISSERTATSIYA Ilmiy rahbar: Pedagogika fanlari nomzodi, dotsent F.M.Qosimov Buxoro – 2019 Reja I bob. Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida matematik tasavvurlarni shakllantirishning nazariy asoslari 1.1. Maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarida Davlat talablari asosida matematik tasavvurlarni shakllantirish metodik muammo sifatida. 1.2. Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhlarida bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishning hozirgi holati.
2.1. Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirish usul va vositalari. 2.2. Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishda interaktiv usullardan foydalanish imkoniyatlari.
3.1. Tajriba-sinov ishlarini tashkil etish. 3.2. Tajriba-sinov ishlari natijasi. 3.3.Tajriba sinov natijalari tahlili Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Ilovalar
Kirish Mavzuning dolzarbligi. Maktabgacha ta’lim sohasi uzluksiz ta’lim tizimining dastlabki bo‘g‘ini bo‘lishi bilan birga keyingi ta’lim tizimida, bolani maktabga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda bu ta’lim sohasi davlat siyosati darajasiga ko‘tarilishi bejiz emas. Bu borada davlatimiz tomonidan qabul qilingan qator farmon, qaror va farmoyishlar maktabgacha ta’lim tizimini tubdan isloh qilishga yo‘naltirilganligi barchaning e’tiboridadir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 maydagi PQ-4312-sonli “O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi”, 2016 yil 29 dekabrdagi “2017-2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-2707-sonli, 2017 yil 30 sentabrdagi “Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5198-sonli Farmoni, 2017 yil 9 sentabrdagi «Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-3261-sonli qarori, shuningdek, Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018 yil 18 iyundagi 1-mh sonli “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari” hamda “Ilk qadam” maktabgacha ta’lim muassasasining Davlat o‘quv dasturini amalda joriy etish kabi davlat hujjatlarida bu sohaga oid masalalarini hal etish nazarda tutilgan. Prezidentimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoev bu tizimni chuqur tahlil qilib, shu paytgacha nazardan chetda bo‘lgan eng kichik jihatlarigacha e’tibor qaratdi. Bugungi kunda maktabgacha ta’lim muassasalarining ta’lim dasturlari va o‘quv-tarbiyaviy rejalariga qo‘yilgan davlat talablarini takomillashtirish dolzarb masalaligicha qolayotganligi aniqlandi. Aksariyat maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy- texnika bazasi zamon talablariga javob bermayapti. Bolalarni maktabgacha ta’limga qamrab olish ko‘rsatkichi hamon pastligicha qolmoqda. Mavjud muammolarni amaliy bartaraf etish maqsadida «2017−2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi qarori qabul qilindi. Respublikamizda bugungi kunda jami 7104 ta maktabgacha ta’lim muassasasi faoliyat yuritadi. Ulardan 5604 tasi (79%) – davlat, 63 tasi idoraviyva 1437 tasi (21 %) – nodavlat muassasalardir. 3-7 yoshdagi bolalarning umumiy sonidan (2,5 mln) 932 310 nafari (37,7 %), shundan shaharlarda 500 236 nafari (20,2 %) va qishloq joylarida 432 074 nafari (17,4 %) maktabgacha ta’lim bilan qamrab olingan. Umuman, mamlakat bo’yicha 3-7 yoshdagi har 100 nafar bolaga maktabgacha ta’lim muassasalarida 28,1 ta joy to’g’ri keladi. Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, ba’zi kamchiliklar qatorida maktabgacha ta’lim tayyorlov guruhlari bolalarining matematik tasavvurlarini davlat talablari asosida shakllantirish ishlari ham talab darajasida emas. Bunga sabab bir jihatdan maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim tarbiya berishda o‘quv vositalari, shart–sharoitlarning yetarli emasligi bo‘lsa, ikkinchidan, metodik
jihatdan yetuk bilimli, tajribali mutaxassislarning yetishmasligidir. Maktabgacha ta’lim muammolari bolalarda matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik, ilmiy-usuliy jihatdan asoslanmaganligidir. “O’zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi”ga binoan sohadagi muammolarni bartaraf etish va 6 yoshli bolalar uchun majburiy bir yillik bepul umumiy boshlang’ich ta’limga tayyorlash bilan to’liq qamrab olinishning ta’minlanishi va ularni maktab ta’limiga sifatli tayyorlab berish vazifalari ko’zda tutadi. Shu sababli biz magistrlik dissertatsiyasi mavzusini “Maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari” deb tanladik. Maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish bo‘yicha ko‘pgina olimlar tadqiqotlar olib borganlar. Bu olimlar matematik tushunchalarning ongli va tushunarli bo‘lishi uchun bolalarda kechadigan psixik jarayonlar haqida ish olib borganlar. Matematik tushunchalarni rivojlantirish muammosi psixologik nuqtai nazardan quyidagi masalalarni o‘z ichiga oladi. 1) Tushunchaning tuzilishi va shaklining paydo bo‘lishi. 2) Tushunchalarni shakllantirish uchun aqliy harakatlar va aqliy faoliyat yo‘llari va usullarini rivojlantirish. Bu muammoga, L.S.Vigotskiy, A.N.Leontev, S.L.Rubinshteyn, O.K.Tixomirov va boshqalarning tadqiqot ishlari bag‘ishlangan. P.Ya.Galperin, Yu.M.Kolyagin, Z.I.Kalmikov, V.A.Kruteskiy, A.M.Matyushkin, N.F.Talizina, L.M.Fridman, E.G’oziyev, Z.Nishonova va boshqalar ham ushbu muammolarni o‘rganganlar. M.A.Danilov, L.V.Zankov va boshqalarning tadqiqotlarida bolaning o‘quv faoliyati qulay sharoitda, ularning aqliy faoliyatini rivojlantirishning turli yo‘llari ko‘rsatilgan. Demak, ta’lim usullari matematik tushunchalarni shakllantirishga qaratilishi, ishning turli usullarini mujassamlashtirishi lozimdir. Bolada matematik tushunchalarni shakllantirish masalasiga psixologlar, pedagog va metodistlar Yu.Kolyagin, Yu.Klyutkin, L.M.Fridman, A.M.Leushina, D.Galanin, V.Davidov, G.Vasuro, V.Sverdlov, K. Dunker, J.Piaje, I.Vasilevaning tadqiqotlari katta ahamiyatga ega. Bularning fikricha, matematik tushunchalarni shakllantirish muammosi murakkabdir. Har bir fikr izlanish va yangilikni yaratish hamda uni ommalashtirishga qaratilgan mustaqil harakatdan iborat. Ular bolaning turlicha fikrlashi uning oldida turgan yangi muammolarni mustaqil yechishga, yangi bilimlarni tez o‘zlashtirishga, imkoniyatlarini ishga solishga undaydi, deb hisoblaydilar.
A.M.Leushina bolalarda buyumlarning miqdoriy tomonlarini abstraktlashtirish va bir xil buyumlarni yagona to‘plamga birlashtirish masalasini sekin-asta rivojlantirish imkonini beradigan mashqlar tizimini ishlab chiqdi. 1 A.N.Leontev va S.L.Rubenshteynning xulosalariga qaraganda, matematik tushunchalarni shakllantirishda faoliyat shakllarining ishlanmasi hamda ta’lim tamoyillarining bir-biriga bog‘liqlikda o‘tkazilishi eng samarali yo‘nalishdir. N.S.Leytes bolalik davrida aqliy qobiliyatlarning namoyon bo‘lishini ham ijodkorlik deb bilgan. O‘z mashg‘ulotlarida bola o‘zlashtirganini yoki birovning topshirganini shunchaki takrorlamaydi, u – ijod sub’ektidir. Bolalardagi aqliy faollik tonusining o‘zi qobiliyatlarning erta uyg‘onishi bilan ularni izlanishlarni chuqurlashtirish va kengaytirish, “noma’lumlikka sakrash”larga undaydi. Aynan ijodiy sa’y-harakatlar bolalarning aqliy o‘sishdagi ehtiyojlariga mos keladi. Hozirgi kunda matematik tushunchalarni rivojlantirishga yuzasidan bir necha yo‘nalishda izlanishlar olib borilmoqda. Matematik tushunchalarni shakllantirishning asosini metodistlar turli xil tushunchalar yig‘indisi: qo‘shish, mulohaza qilish, mantiqiy bog‘lanishni aniqlash, bilish masalalarini yechishga namoyon bo‘lgan umumiy qobiliyatlari bilan bog‘laydi. Shuningdek, bola shakllangan matematik tushunchalar asosida yangilikni, masalani qiziqarli yechish usullarini, doim qo‘llab kelgan standart usullardan voz kechib, masalaning yangi yechimlarini o‘ylab topishi, amaliy masalani yechish yo‘llarini oldindan aytib bera olish qobiliyatiga ega bo‘lsa, matematik tushunchalar rivojlangan bo‘ladi. L.Vigotskiy fikrlarni rivojlantirish muammosini o‘rganib, avval matematik tushunchalarni shakllantirishni ilgari suradi. Bunda u bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirish uchun eng qulay sharoitni yaratishni taklif qiladi.Uning fikricha, bolaning tasavvuri rivojlanishi bilimlarni o‘zlashtirish jarayonisiz o‘tmaydi, faqatgina o‘quv axborotlarining to‘plami fikrlashni harakatlantiradi, bolaning fikrni rivojlantiradi. O‘z navbatida matematik tasavvurning hosil bo‘lishi bilim va bilishni o‘zlashtirish yuqori darajada bo‘lishi uchun dastlabki shart bo‘lib xizmat qiladi. Professor V.S.Sverdlovning tavsifi bo‘yicha, fazoda mo‘ljal olish ko‘nikmalarini rivojlantirishda bolada diqqat va idrok qilishni tarbiyalash lozim. U fazoda mo‘ljal olish - “fazoviy idrok va tasavvurlarning amaliy ifodasidir”, deydi. 2 Z.Kalmakovaning fikricha, bolada matematik tushunchalarni shakllantirishning eng ishonchli ko‘rsatkichi - uning ta’limiyligi, ya’ni bolaning bilimlarni o‘zlashtirishining umumiy qoidalarida, deb hisoblaydi. Bunda bola yangilikni chin 1 Бикбаева Н.У. ва бошқалар Мактабгача ёшдаги болаларда математик тасаввурларни шакллантириш. Т.: 1995. Б 45 2 Бикбаева Н.У. ва бошқалар Мактабгача ёшдаги болаларда математик тасаввурларни шакллантириш. Т.: 1995. Б 133 ko‘ngildan qabul qilishi lozim. Bunday faoliyat asosida bola har xil qobiliyatlarni o‘zlashtiradi va yangilaydi. Bolalarda amalda matematik umumlashtirish va differensiallashtirish haqida E.G.Vasuro bunday ko‘rsatadi: “Haqiqiy umumlashtirish ob’ektlarni shu ob’ektlarning muhim xususiyatlari bo‘yicha differensiallashtirilgandan keyingina amalga oshadi”. 3 V.Davidov tadqiqotlarida maqsadni topish uchun harakatlanish zarurligini uqtiradi. Faoliyat qanchalik turlicha bo‘lsa, maqsadni aniqlash, oldindan ko‘ra olish imkoniyati shuncha ko‘proq bo‘ladi. Forobiy ta’limotining izdoshlaridan bo‘lgan Ibn Sino ham ta’lim va tarbiyaga, aqliy va axloqiy kamolotga, ma’naviy yuksaklikka erishish uchun butun umr davomida muntazam ravishda bilimlarni egallash masalasiga katta e’tibor qaratgan. Ibn Sinoning pedagogik jarayoni turli yo‘nalishdagi hodisalarni qamrab olgan bo‘lib, u o‘zida tarbiyaviy, ta’limiy va maorif bilan bog‘liq sohalarni uyg‘unlashtiradi. Bunda ilm-fanga nisbatan katta e’tibor qaratilgan, bilimlarni egallash hamda ahloqiy kamolotga erishishning yo‘li sifatida u tarbiyaviy va ta’limiy jarayonni nazarda tutgan. Ibn Sino aqliy kamolotga ham nazariy jihatdan, shu bilan bir qatorda aqliy, jismoniy, ahloqiy, estetik tarbiya hamda muayyan hunarmandlikka o‘rgatish bo‘yicha turli xil ishlanmalari bilan juda qimmatli amaliy hissasini qo‘shgan. Hozirgi zamon pedagoglari o‘rgatish, rivojlanish manbai tarbiyachilarning bilimi va kompetensiyasiga bog‘liq, deb hisoblaydilar. Bunda ikki ko‘rsatkichdan foydalanish tavsiya etiladi: 1) bolaning yangi bilimlarni kattalar yordamida egallashi. 2) bolada o‘zlashtirilgan bilimlarni mustaqil qo‘llash, tadbiq etish qobiliyatini rivojlantirish. Tadqiqotning maqsadi. Maktabgacha tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishnng metodik asoslarini ishlab chiqish va usuliy tavsiyalar tayyorlash.
· Maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarida matematik tasavvurlarni Davlat talablari asosida shakllantirish metodik muammo ekanligini asoslash; · Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhlarida bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishning hozirgi zamon holatini tahlil qilish; · Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruh bolalarida matematik tasavvurlarini rivojlantirish usul va vositalarini ishlab chiqish; 3 БикбаеваН.У. ва бошқалар Мактабгача ёшдаги болаларда математик тасаввурларни шакллантириш. Т.: 1995. Б 79 · Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruh bolalarida matematik tasavvurlarini rivojlantirishda interaktiv usullardan foydalanish imkoniyatlarini aniqlash: · Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruh bolalarida matematik tasavvurlarini rivojlantirish samaradorligini tajriba-sinovda tekshirish; · Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruh bolalarida matematik tasavvurlarini rivojlantirish bo‘yicha metodik tavsiyalar ishlab chiqish.
matematik tasavvurlarini rivojlantirish usul, vosita va yo‘llari. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruh bolalarida matematik tasavvurlarini rivojlantirishning metodik asoslari nazariy va usuliy jihatdan asoslanganligi bilan izohlanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruh bolalarida matematik tasavvurlarini rivojlantirishning metodik yo‘llari tavsiflandi. Amalda ishlab chiqilgan metodikadan foydalanish yuzasidan tavsiyalar keltirildi. Tadqiqotning metodologik asoslari va metodlari. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maktabgacha ta’limni isloh qilish yuzasidan farmon, Qaror va farmoyishlari, pedagog, psixolog, metodist olimlarning pedagogik qarashlari tadqiqotimizning metodologik asoslari sanaladi. Tadqiqotda mavzuga oid adabiyotlar tahlili, so‘rovnoma, tizimli va qiyosiy tahlil, pedagogik eksperiment, ilg‘or tajribalarni, maktabgacha ta’lim hujjatlarinio‘rganish, tahlil qilish, kuzatish, suhbat, matematik-statistik tahlil usul(metod)laridan foydalanildi.
tashkil topgan. I bob. Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida matematik tasavvurlarni shakllantirishning nazariy asoslari 1.1. Maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarida Davlat talablari asosida matematik tasavvurlarni shakllantirish metodik muammo sifatida. O‘zbekiston Respublikasida xalq ta’limi tizimida maktabgacha ta’lim eng asosiy tizim hisoblanadi. Ushbu soha uzluksiz ta’lim tizimining birlamchi bo‘g‘ini hisoblanib, u har tomonlama sog‘lom va barkamol bola shaxsini tarbiyalash va maktabga tayyorlashda g‘oyat muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqillik yillarida respublikada ta’lim-tarbiya tizimi va barkamol avlodni tarbiyalash davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari darajasiga ko‘tarildi. Biroq o‘tkazilgan tahlillar maktabgacha ta’lim sohasida olib borilayotgan ishlarning samarasi va natijasi yetarli darajada emasligini ko‘rsatmoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevning Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan isloh qilish yuzasidan qabul qilingan qaror va farmoyishlari bugungi kunda maktabgacha ta’lim dasturlari va o‘quv-tarbiyaviy rejalariga qo‘yilgan davlat talablarini takomillashtirish, maktabgacha ta’limga qamrab olinayotgan bolalarni maktab ta’limiga to‘laqonli ravishda tayyorlab berish ishlarini o‘z ichiga oladi. Bu qarorlar ichida “2017-2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-2707-sonli qaror dastur sifatida faoliyat boshladi. Bolalarni maktabgacha ta’limga qamrab olish ko‘rsatkichini qo‘tarish, mavjud muammolarni amaliy bartaraf etish maqsadida dastur asosida keng ko‘lamli kompleks tadbirlarni amalga oshirish ko‘zda tutilgan: - bolalarning har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun ilg‘or xorijiy tajribalarni inobatga olgan holda zarur shart-sharoitlar yaratish; - maktabgacha ta’lim muassasalari uchun pedagog kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish o‘quv reja va dasturlarini zamonaviy pedagogik texnologiya va metodlarni inobatga olgan holda takomillashtirish; - 2200 ta maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, jumladan qishloq aholi punktlarida yangi maktabgacha ta’lim muassasalarini qurish, ularni zamonaviy talablarga javob beradigan inventar, uskunalar, o‘quv-metodik qo‘llanmalar, multimedia resurslari bilan ta’minlash. Qaror bilan belgilangan kompleks tadbirlarning amalga oshirilishi natijasida quyidagilarga erishilishi kutilmoqda: - yuqori sifatli maktabgacha ta’limni ta’minlash, bolalarni sifatli maktabga tayyorlashni tubdan yaxshilash, ta’lim-tarbiya jarayoniga muqobil dasturlarni joriy etishga;
- bolalarni maktabga tayyorlashning muqobil shakli bo‘lgan 6100 ta qisqa muddatli guruhlar tashkil etishga;
- 3−6 yoshdagi maktabgacha ta’lim muassasalariga qamrab olinmagan bolalarni ularning ota-onalarini metodik qo‘llanmalar bilan ta’minlash orqali maktab ta’limiga tayyorlashni tashkil etishga; - maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog‘ini 50 ta yangi qurilish hamda mavjud muassasalarning 1167 tasini rekonstruksiya qilish va 983 tasini mukammal ta’mirlash orqali kengaytirishga; - qishloq joylardagi maktabgacha ta’lim muassasalarida ota-onalar badal to‘lovini 30 foizgacha kamaytirishga; - bolalarning maktabgacha ta’limga qamrovini 1,5 barobarga oshirishga. Dasturning samarali amalga oshirilishi unda ko‘zda tutilgan ko‘rsatkichlar ijrosining borishini tizimli monitoring qilib borish orqali davlat organlarining doimiy nazoratida bo‘ladi. Qarorning amalga oshirilishi davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida respublikaning uzluksiz ta’lim tizimini yanada isloh qilish borasidagi rivojlanish yo‘lining uzviy va bosqichma-bosqichligini ta’minlaydi. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018 yil 18 iyundagi 1-mh sonli “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari” hamda “Ilk qadam” maktabgacha ta’lim muassasasining Davlat o‘quv dasturiga asosan, quyidagi vazifalar belgilandi: - maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi, ta’lim-tarbiyasi mazmuni va sifatiga qo‘yiladigan talablarni belgilash; - milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar asosida bolalarga ta’lim-tarbiya berish, rivojlantirishning samarali shakllari va usullarini joriy etish; - ta’lim-tarbiya jarayoniga pedagogik vazamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish; - kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun ta’lim, fan va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasini ta’minlash. Davlat talablari quyidagi tamoyillar asosida tatbiq etiladi: - bolaning noyobligi; - «Men» konsepsiyasi va shaxsiy ta’limini yaratishda bolaning faol roli; - Bolaning huquqlarini himoya qilish va ta’minlashning muhimligi; - bola ta’limi va rivojlanishida kattalarning asosiy roli; - bolalar rivojlanishida individual farqlanishlar mavjudligi sababli, har bir bolaga moslashuvchan bo‘lib, individual variativlik asosida yondashish. Davlat talablarining maqsadi — mamlakatda o‘tkazilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni, xorijiy mamlakatlar ilg‘or tajribasi hamda ilm-fan yutuqlari va
zamonaviy informatsion kommunikativ texnologiyalarni inobatga olgan holda maktabgacha ta’lim tizimida ma’nan mukammal va intellektual rivojlangan shaxsni tarbiyalashdir. Davlat talablari tug‘ilgandan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarning beshta asosiy rivojlanish sohalariga bo‘lingan. Har bir rivojlanish sohasi o‘z o‘rnida kichik sohalarga bo‘lingan bo‘lib, ular har bir yosh guruhiga mos bir nechta talablardan (kutilayotgan rivojlanish ko‘rsatkichlaridan) iborat. Davlat talablari bolaning quyidagi rivojlanish sohalari bo‘yicha belgilanadi: - jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi; - ijtimoiy-hissiy rivojlanish; - nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari; - bilish jarayonini rivojlanishi; - ijodiy rivojlanish. «Bilish jarayonining rivojlanishi» sohasi quyidagi kichik sohalarga bo‘linadi: - intellektual-anglash malakalari; - elementar matematik malakalar; - tadqiqiy-bilish va samarali refleksiv faoliyat. Maktabgacha yoshdagi (6-7 yoshli) bolaning umumiy muhim kompetensiyalari quyidagilarni tashkil etadi: Kommunikativ kompetensiya – muloqot vositalaridan turli vaziyatlarda foydalana bilish ko‘nikmasi. O‘yin kompetensiyasi – bolaning o‘yin jarayoni va uni tashkil qilishda tajriba, bilim va ko‘nikmalardan ijodiy foydalanishi. O‘quv-tarbiyaviy faoliyat uchun asos hisoblanadi.
Download 0.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|