Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari
Download 0.69 Mb. Pdf ko'rish
|
maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari (3)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Bolaning kompetensiyalari
- Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi
- Ijtimoiy-hissiy rivojlanish
- Nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari
- Bolada son va sanoqning ahamiyatini tushuntirish
- Geometrik shakllar va figuralar bilan tanishtirish
- 20 gacha bo‘lgan ayrim matematik harakatlarni bajarish
- 10 gacha qo‘shish va ayirishli sodda matematik vazifalarni yechishi (son va belgilarni qo‘llagan xolda +, -, = )
- Son qatori haqida tushunchaga ega bo‘lishi
- Guruhlarni teng yoki teng emasligini tahlil qilishi malakalari (qanchaga ko‘p, qanchaga kam)
- Hajmi, balandligi va qalinligiga qarab predmetlarni ketma-ketlikda joylashtira olishi
- Shartli belgi asosida suyuq, sochiluvchan va qattiq materialni o‘lchay olish
- 1.2. Maktabgacha ta’lim muassasalari tayyorlov guruhlarida bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishning hozirgi holati.
|
Ijtimoiy kompetensiya – hayotiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan muloqotda axloq qoidalari va me’yorlariga rioya qilgan holda o‘zini tutish mahorati. Bilish kompetensiyasi – atrofdagi olamni ongli ravishda idrok qilish va olingan bilim, ko‘nikma, malaka va qadriyatlardan o‘quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish.
· jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi; · ijtimoiy-hissiy rivojlanish; · nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari; · bilish jarayonining rivojlanishi; · ijodiy rivojlanish. Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi sohasida bolalarga mashg‘ulotlarni mujassamlashtirish, hayot bilan bog‘lab olib borish, bolalarda o‘z-o‘zini xavfli kasalliklardan,noxushliklardan himoya qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish ishlari olib boriladi. Ijtimoiy-hissiy rivojlanishda bolalarga asosan hikoyalar va ertaklar asosida bir- biriga nisbatan altruizm, g‘amxo‘rlik, yordam berish, mehr-oqibat, atrofidagilar va oila a’zolarga ijobiy munosabatning shakllanishi ko‘zda tutiladi. Shuningdek, muloqot vositalaridan turli vaziyatlarda foydalana bilish ko‘nikmalari rivojlantiriladi. Nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari nutq o‘stirish, tevarak – atrof bilan tanishtirish, tasviriy faoliyat bilan shug‘ullanish, badiiy adabiyot mashg‘ulotlarida nutq, muloqot, kommunikatsiya, o‘qish va yozish malakalari rivojlantiriladi.
davomida amalga oshiriladi. Bunda bolaning intellektual imkoniyatlari rivojlantiriladi. Mashg‘ulotlar, mashg‘ulotlardan tashqari tadbirlar, sayohatlar davomida bolalarning bilishga bo‘lgan ehtiyojlari qondirib boriladi. Bu ishlar asosan, matematik tasavvurlarni rivojlantirish, atrofdagi olamni ongli ravishda idrok qilish va olingan bilim, ko‘nikma va qadriyatlardan o‘quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish malakalari rivojlantiriladi.
munosabatda bo‘lish hislari shakllantiradi. Bu ishlar musiqiy hamda ma’naviy- ma’rifiy tadbirlarda amalga oshiriladi. Shuningdek, tasviriy faoliyat, musiqa va applikatsiya mashg‘ulotlarida bolalar ijodiy jihatdan rivojlantiriladi. Bu rivojlanish natijasida bolada hayotiy vaziyatlarni oqilona hal etish malakalari ham shakllanadi. Maktabgacha tayyorlov guruh bolalarini o‘qitish o‘ziga xos xususiyatga ega. Bu yoshda yechilishi kerak bo‘lgan vazifalar bog‘chada hal qilinmasa, maktab ta’limi samarali va muvaffaqiyatli bo‘lmaydi. Bu vazifalardan biri oddiy bilimlar va tafakkur usullaridan murakkab bilimlarga o‘tishdan iborat. Bu xildagi o‘tish saviyasi, ayniqsa, matematik bilimlarni egallash uchun zarurdir. Bunday saviyaning yetarli bo‘lmasligi ko‘pgina qiyinchiliklarga sabab bo‘ladi. Ma’lumki, maktabgacha yoshdagi bolalarga matematika o‘qitishda oddiydan murakkabga o‘tish saviyasining mazmuni quyidagilarni tashkil etadi:
ularda matematik operatsiyalarni qo‘llashning zarurligi yaqqol ko‘rinib turadi.Bunda bolada ijtimoiy kompetensiya – hayotiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan muloqotda axloq qoidalari va me’yorlariga rioya qilgan holda o‘zini tutish mahoratini rivojlantirish zarur. Bola o‘ziga tushunarli bo‘lmagan vaziyatlardan kattalar yordami bilan chiqa oladi. Bu bir tomondan, bolaningamaliy faoliyati bilan bevosita bog‘liq (tenglashtirish, taqqoslashga oid) masalalar, ikkinchi tomondan, ularga shunday shartlar kiritiladiki, bunda mazkur masalalarni matematik vositalardan foydalanmay turib, (masalan, fazoda ajratib qo‘yilgan ikki to‘plamni amalda tenglashtirish va solishtirish) amalga oshirish mumkin bo‘lmaydi. Ikkinchidan, muhitning shunday munosabatlarni ajratish kerakki, bu munosabatlarni qo‘llashi bolaga aniq buyumlardan matematik ob’ektlarga o‘tish (masalan, buyumlarni ma’lum belgilari bo‘yicha guruhga kiritishva shu asosda to‘plam munosabatlarini, qism-butun munosabatlarni hosil qilish) imkonini beradi. O‘yinchoqlar, turli geometrik shakllardan foydalanib mashg‘ulot o‘tish bolalarning bilim va ko‘nikmalarini yanada mustahkamlaydi. Ularda o‘yin kompetensiyasi rivojlanadi.
amallarni qo‘llashda anchagina qiynaladilar. Bolada kommunikativ kompetensiyalarni rivojlantirish maqsadida har bir mashg‘ulotlarda bolalarda matematik nutqni rivojlantirishga erishish muhim. Bunda matematik atamalarni boshqa turdagi mashg‘ulotlarda qo‘llash ham yaxshi natija beradi. Integratsiyalashgan mashg‘ulotlar bolalarga yozish, hisob-kitob, rasm chizish hamda og‘zaki nutqni rivojlantiribgina qolmasdan, ularning 1-sinfga aqliy jihatdan tayyor holda kelishini ta’minlaydi. To‘rtinchidan, bolada bilish kompetensiyasi – atrofdagi olamni ongli ravishda idrok qilish va olingan bilim, ko‘nikma, malaka va qadriyatlardan o‘quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantirish zarur. Bu ko‘nikmalar asosida bolalar maktabda daftar kataklariga raqamlarni yozishga qiynalmaydilar. Tarbiyachi tomonidan to‘g‘ri tashkil etilgan matematika mashg‘ulotlari va mashg‘ulotlardan tashqari amaliy ishlar maktabda raqamlarni yozishda xatoliklarga yo‘l qo‘ymasliklari uchun zamin yaratadi. Bunda tarbiyachilar raqam elementlarini yozishni o‘rgatishlari lozim. Buning ham turli usullari mavjud. Raqam elementlarini yozishda raqamlarni buyumlarga o‘xshatish yaxshi natija beradi. Masalan, 1 raqami barmoqqa, ikki soni oqqushga o‘xshaydi va h.k. Davlat talablariga binoan, 6-7 yoshli bolalar hayotda - son va sanoqning ahamiyatini tushunishi; - geometrik shakllar va figuralarni bilishi; - 20 gacha bo‘lgan ayrim matematik harakatlarni bajarishi; - 10 gacha qo‘shish va ayirishli sodda matematik vazifalarni yechishi (son va belgilarni qo‘llagan xolda +, -, =); - son qatori haqida tushunchaga ega bo‘lishi, - guruhlarni teng yoki teng emasligini tahlil qilishi (qanchaga ko‘p?, qanchaga kam?); - hajmi, balandligi va qalinligiga qarab predmetlarni ketma ketlikda joylashtira olishi; - shartli belgi asosida suyuq, sochiluvchan va qattiq materialni o‘lchay olishi kerak. Bolada son va sanoqning ahamiyatini tushuntirish ishlari matematika mashg‘ulotlarida va mashg‘ulotlardan tashqari vaqtlarda olib boriladi. Mashg‘ulotlarda berilgan nazariy materiallar sayr, nutq o‘stirish mashg‘ulotlari, tasviriy faoliyat, badiiy adabiyot bilan tanishtirish mashg‘ulotlarida, shuningdek, ota- onalar bilan hamkorlik asosida uyda va bog‘chadan tashqarida (do‘konda, bozorda...) mustahkamlanadi. Geometrik shakllar va figuralar bilan tanishtirish ham mashg‘ulotlardan tashqari didaktik o‘yinlar, pazllar, geometrik shakllar asosidagi grafik diktantlar orqali mustahkamlanishi kerak. Shuningdek, tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarini mujassamlashtirish davomida geometrik shakllar asosida naqshlar chizish, bir necha shakllar yordamida yaxlit jismlarni tayyorlash, applikatsiya mashg‘ulotlarini integratsiyalash yordamida geometrik shakllar to‘g‘risidagi tasavvurlar boyitiladi. Shuningdek, geometrik shakllar bilan tanishtirishda dutor, rubob, nog‘ora, doira, tanbur, chang kabi o‘zbek xalq cholg‘ularining har birini tavsifidan foydalanish katta ahamiyatga ega. Bunda bolalarga milliy-ma’naviy qadriyatlar haqida xam ma’lumotlar berib boriladi. 20 gacha bo‘lgan ayrim matematik harakatlarni bajarish malakalari ko‘rgazmalar, didaktik o‘yinlar yordamida rivojlantiriladi. Bolalar 20 ichida sodda matematik amallarni bajaradilar. Ular 20 gacha sanash va teskari sanash, 20 ichida raqamlar ketma-ketligi, ularning qo‘shnilarini biladilar. 10 gacha qo‘shish va ayirishli sodda matematik vazifalarni yechishi (son va belgilarni qo‘llagan xolda +, -, = ) - didaktik o‘yinlar, mashg‘ulotlar va ko‘rgazmali qurollar (stol bosma o‘yinlari, sodda masalalar, raqamlar kassasi) yordamida o‘rgatiladi.
raqamlar, ularning mazmun-mohiyati, nimani anglatishi, sonlarning o‘ng va chap tomon qo‘shnilarini o‘rgatish, kichik sonlardan katta sonlar tomon o‘sib borish va kamayib borish tartibi haqidagi tushunchalarni rivojlantirish orqali o‘rgatiladi. Guruhlarni teng yoki teng emasligini tahlil qilishi malakalari (qanchaga ko‘p?, qanchaga kam?)–to‘plam, solishtirish, munosabat tushunchalarishakllanishi asosida quriladi. Bu tushunchalarni shakllantirishda ham ota-onalar bilan hamkorlik, bolani o‘rab turgan atrof-muhit, olingan bilimlarning tasdig‘ini amaliy faoliyatda ko‘rish, avvalambor, guruh va to‘plam tushunchalarini ongli bilish asosida ularni solishtirish, bir-biridan farqlash malakalari rivojlantiriladi.
geometriyaga oid didaktik o‘yinlar yordamida rivojlantiriladi. Shu bilan birga bu tushunchachalar ko‘chada sayohat davomida mashinalar, yo‘l va trotuarlar, binolar,
kundalik turmushda uchraydigan narsa va buyumlar,meva va sabzavotlarni solishtirish asosida o‘rgatiladi. Shartli belgi asosida suyuq, sochiluvchan va qattiq materialni o‘lchay olish malakalari asosan, tajriba va amaliy ishlar davomida rivojlantiriladi. Bolaning anglash va sezish ko‘nikmalari asosida suyuqliklar (suv, sut...larni bankalarga stakan, plastmassa idishchalar yordamida o‘lchab solish), sochiluvchan moddalar (qum, un, tuz, shakar...)ni bilishi, qattiq jismlarni boshqa materiallardan farqlashi ularni o‘lchay olishi asosan, tajribalar asosida amalga oshiriladi. Bu ishlarni ochiq havoda, qum, tuproq, maxsus gil yordamida sochiluvchan materiallarni o‘lchash imkoniyatlari kengaytiriladi. Darhaqiqat, bolani maktabga tayyorlash murakkab jarayon hisoblanadi. Chunki bolaning 1-sinfga tayyor holda borishi nafaqat ustozlar, balki oilaning yoshi katta a’zolari, ota-onalar zimmasidagi eng mas’uliyatli vazifa hisoblanadi. Maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarida Davlat talablari asosida matematik tasavvurlarni shakllantirish ishlariga metodik muammo sifatida e’tibor qaratilishi va mavjud muammolarning bartaraf etilishi maktabgacha ta’limning sifatli va samarali bo‘lishini ta’minlaydi .
Maktabgacha ta’lim uzluksiz ta’limning asosiy bo‘g‘ini hisoblanadi. Avvallari bu tizim jamiyatning turli sohalarida mehnat qilayotgan ota-onalarning ijtimoiy faoliyati uchun shart-sharoit yaratishgagina xizmat qilgan bo‘lsa, endilikda maktabgacha ta’lim muassasalarining ish mazmuniga qo‘yilgan talablar xam o‘zgartirildi. Asosiy vazifalardan biri kichkintoylarni maktab bosqichida o‘qishga tayyorlashdir.Yosh avlodni o‘z xalqi, jamiyati va yurtiga fidoiylik ruhida kelajak taqdiri uchun mas’ullikni his eta oladigan, boy milliy madaniy merosimiz va qadriyatimizga hurmat va asrab avaylash ruhida tarbiyalash jamiyatimiz oldida turgan kechiktirib bo‘lmas vazifa ekan, bu barcha ta’lim-tarbiya ishi bilan shug‘ullanuvchi xodimlardan katta mas’uliyatli ishlarni bajarishni talab etadi. O‘zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash Milliy dasturi uzluksiz ta’limni bir butun tizimini yaratish vazifasini ilgari surdi va mutaxassislar tayyorlash sifatiga qo‘yiladigan talablarni yanada oshirdi. Yana shunga bog‘liq holda Respublikadagi pedagogika oliy o‘quv yurtlaridagi ta’lim va tarbiya jarayonini takomillashtirish masalasi dolzarb masalaga aylandi. So‘ngi yillarda mamlakatimizda maktabgacha ta’lim muassasalarida matematika o‘qitish o‘z ko‘lami va ahamiyati jihatidan nihoyatda katta bo‘lgan o‘zgartirishlar amalga oshirildi. Maktab oldiga yangi maqsadlarning qo‘yilishi maktabgacha ta’lim muassasalarida matematik ta’lim berish mazmunining tubdan o‘zgarishiga olib keldi. Hozirgi kunda maktabgacha ta’lim muassasalarida matematik ta’lim berish usulining mazmuni quyidagilardan iborat: 1. Matematika o‘qitishda ko‘zda tutilgan maqsadlarni asoslash. (Nima uchun matematika o‘qitiladi, o‘rgatiladi?). 2. Maktabgacha ta’lim muassasalarida matematika o‘qitish mazmunini ilmiy ishlab chiqish (nimani o‘rgatish?). Ya’ni, bolalarga bilimlar qanday berilganda, bu bilimlar hozirgi zamon talablariga mos keladigan bo‘ladi. 3. Matematik bilim berish usullarini ilmiy ishlab chiqish (qanday o‘qitish kerak?), ya’ni bolalar hozirgi kunda zarur bo‘lgan bilimlarni, malakalarni, ko‘nikmalarni va aqliy faoliyati, qobiliyatlarini egallab oladigan bo‘lishlari uchun o‘quv ishlari metodikasi qanday bo‘lishi kerak? Matematik bilimlarni egallash jarayonida bolalar shaxsining rivojlanishi va shakllanishini amalga oshirish uchun qanday o‘qitish kerak? 4. Matematik bilim berish vositalarini darsliklar, didaktik materiallar, ko‘rsatma-qo‘llanmalar, pedagogik texnologiyalar va texnik vositalarni ishlab chiqish (nima yordamida o‘qitish). 5. Ta’limni tashkil qilishni ilmiy ishlab chiqish (darsni va ta’limning mashg‘ulotdan tashqari shakllarini qanday o‘tkazish?) Mashg‘ulot ishlarini qanday
tashkiliy metodlarda o‘tkazish kerak? Mashg‘ulot jarayonidagi ta’limiy va tarbiyaviy masalalarni qanday qilib yanada samaraliroq hal qilish kerak?). Bolalarga bilim berish maqsadlari, metodlari, vositalari va shakllari metodik tizimning asosiy komponentlaridir. Mashg‘ulotlar o‘quv yili boshidan boshlab haftasiga 1 martadan (1 yilda 36 marta) o‘tkaziladi. Sentabr oyida bir mashg‘ulotning davomiyligi 10 minutdan oshmasligi kerak. Oktabr oyidan boshlab mashg‘ulot davomiyligi sekin-asta 15 minutga yetkaziladi. O‘rta guruhda mashg‘ulotlar sentabr; oyidan boshlab, haftasiga 1 marta o‘tkaziladi. Mashg‘ulot 20 daqiqa davom etadi. Yil davomida 36 ta mashg‘ulot o‘tkaziladi. Bolalar harakatli-ko‘rsatmali shaklda berilgan o‘quv materiallarini yaxshi o‘zlashtiradi. 5 yoshga qadam qo‘ygan bolalarni o‘qitishda didaktik o‘yinlardan keng foydalanish kerak. Topshiriqlarning bajarilish jarayonida tarbiyachi bolalarni o‘z harakatlarini (nima qilganlarini va qanday qilganlarini, natijada nima hosil bo‘lganini) tushuntirib berishga undaydi. 6 yoshli bolalarda o‘z xulq-atvorini boshqarish qobiliyati paydo bo‘ladi; erkin xotira, diqqat rivojlanadi. Shu yoshda topshiriqni bajarishga, o‘z ishiga ijobiy baho olishga intiladilar. Ular o‘quv topshiriqlariga katta qiziqish bilan qaraydilar. Bolalar katta guruhda birinchi o‘nlik sonlarini yaxshi o‘zlashtirishlari kerak. Har xil buyumlar to‘plamini sanash, ularning qatorda kelish tartiblarini aniqlash jarayonida sonlar mohiyatini o‘zlashtirish amalga oshiriladi. Bolalar bilan bajariladigan hamma ishlar ular oldingi bosqichlarda olgan bilimlar va ularni hisobga olish asosida tashkil qilinadi. O‘rganishni o‘tilganlarni takrorlashdan boshlash kerak. Har qaysi yangi bilim oldin o‘zlashtirilgan bilimlar tizimiga kiritilishi zarur. Mashqlar miqdori yetarli bo‘lgandagina bolalarda puxta malaka va ko‘nikmalar shakllanishi mumkin. Bolalarni buyumlar, o‘yinchoqlar, geometrik figuralar, kartochkalar va rasmlardagi tasvirlarni sanash (qayta sanash, qo‘shib sanash, ajratib sanash)ga, ob’ektlar miqdorlarini sezish bilan aniqlashga mashq qildirish kerak. Mazkur guruhda haftada 1 tadan mashg‘ulot o‘tkaziladi. Maktabga tayyorlov guruhi bola 7 yoshga qadar son, buyumlarning shakli va kattaligi haqida nisbatan ko‘proq bilimlarni o‘zlashtirgan bo‘lishi, fazoda (2 va 3 o‘lchovli) va vaqt bo‘yicha mo‘ljal ola bilishi kerak. Tarbiyachi bolalarda matematik bilimlarga ustivor (turg‘un) qiziqish, ulardan foydalanish malakasi va ularni mustaqil egallashga intilishni tarbiyalashga harakat qilishi kerak. Shu yoshda bolalarda mustaqil fikrlashni, fazoviy tasavvurni rivojlantirish, ayniqsa, muhim. Maktabgacha tayyorlov guruhi uchun elementar matematik tasavvurlarni rivojlantirishda bolalarning oldingi bosqichlarda olgan bilimlarini sistemalashtirish, kengaytirish va chuqurlashtirishni nazarda tutadi. Elementar matematika mashg‘ulotlari oldida bir qator maqsadlar qo‘yilgan. Bular: ta’limiy, tarbiyaviy va amaliy maqsadlardir. Ta’limiy maqsadlar quyidagilardan iborat. Bolalarga real olamdagi yuz beradigan eng sodda xodisalardagi miqdoriy nisbatlarni tushunishga va olamdagi fazoviy shakllarni, ularning joylashishlarini, natural son, geometrik shakl, miqdor va boshqa tushunchalar mavhum, ammo ular real borliqdagi narsa va buyumlarga xos bo‘lgan bog‘lanish va munosabatlarni aks ettiradigan hajmdagi bilimlar berish. Bu bilimlar fazoviy tasavvurlarni rivojlantirishga, mantiqiy fikrlay bilishga yordam berishi kerak. Shuningdek, matematika mashg‘ulotlari bolalarda o‘z ona tilida xatosiz so‘zlashga, o‘z fikrini aniq va ravon qilib bayon eta bilishga, o‘z nutqida matematik terminlarni to‘g‘ri qo‘llashga yordam berishi kerak. Matematik nutqda aniqlikka rioya qilish va har bir so‘zni o‘z o‘rnida ishlata bilish ayniqsa muhimdir. Bu bolalarni maktabda asosiy fanlardan bilim olishga o‘rgatishda ham zarur.
boshqa oladigan bilimlariga qaraganda ko‘proq sabotlikka, tirishqoqlikka, puxtalikka, aniqlikka o‘z fikr va xulosalarini nazorat qila olishga, ayniqsa kuzatish, tajriba va fahmlash asosida aytiladigan fikrlarining ravon bo‘lishiga e’tibor berishga odatlantirish kerak. Bu bilan bolalarda matematik bilimlarga bo‘lgan qiziqish, matematik masalalarni sabr toqat va tirishqoqlik bilan yechish ko‘nikmalari rivojlantiriladi. Shuningdek, induktiv va deduktiv tafakkurning boshlang‘ich ko‘nikmalarini aqliy operatsiyalarni, ya’ni tahlil qilish, sintez qilish, taqqoslashni, abstraktlashtirish va umumlashtirish qobiliyatlarini rivojlantirishga, idroklilik va ziyraklikni, fazoviy tasavvurlarni va tafakkurni o‘stirishga matematika ta’limi katta ahamiyat kasb etadi. Matematik bilim berishdan kuzatilgan amaliy maqsadlar bolalarning nazariyani amaliyotga bog‘lay olishidan, ya’ni olingan bilimlarni hayotiy masalalarni hal qilishga qo‘llashda foydalanadilar. Bolalar bog‘chadao‘rgangan to‘plam va son, kattalik (miqdor)larning bir-biriga nisbati, eng oddiy geometrik shakllar haqidagi boshlang‘ich tasavvurga ega bo‘ladilar, joy va vaqtni bilishni o‘rganadilar va olgan bilimlarini o‘zlarining kundalik mehnat va o‘yin faoliyatida, maishiy hayotda uchraydigan matematikaga doir savol va masalalarni hal qilishga tatbiq eta bilish malakalarini hosil qilish kerak. Bu ishlar nafaqat maktabgacha ta’lim muassasalarida, balki, oilada, tevarak-atrof bilan muloqot qilishda ham amalga oshadi. Bunday vaqtda bolaga aynan matematik mazmundagi savollar berish va u savollarga javoblar olish, noto‘g‘ri berilgan javoblarni izohlash va aslida to‘g‘risi qayday bo‘lishini isbotlab berish maqsadga muvofiq. Shunda matematik bilimlar asosidagi amaliy maqsadlar to‘laligicha amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018 yil 7 iyuldagi 4-sonli hay’at yig‘ilishi qarori bilan tasdiqlangan “Ilk qadam” dasturi
asosida bilish jarayonining rivojlanishi sohasidagi o‘quv-tarbiyaviy faoliyat yakuniga yetganidan so‘ng 6-7 yoshli bola: · bilim olishga faol qiziqishni namoyon etishi; · o‘quv va hayotiy faoliyat uchun axborotni mustaqil ravishda topishi va undan foydalanishi; · predmetlar, voqealar va ko‘rinishlar o‘rtasidagi oddiy aloqalarni tushunib, ularni yaxlit bir butunlik sifatida idrok qilishi; · raqamlar, hisob-kitobni bilishi va ularni hayotda qo‘llay olishi; · makon, shakl va vaqtga mos ravishda ish tutishi; · elementar matematik hisoblashlarni amalga oshira olishi; · atrof-muhitdagi voqea-hodisalar va ko‘rinishlarni kuzatishi hamda tadqiq qilishi; · atrof-muhitga nisbatan ehtiyotkorona va g‘amxo‘r munosabatni namoyon eta olishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirining Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018 yil 18 iyundagi 1-mh sonli “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat talablari”ga asosan, quyidagi vazifalar belgilandi: - maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi, ta’lim-tarbiyasi mazmuni va sifatiga qo‘yiladigan talablarni belgilash; - milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar asosida bolalarga ta’lim-tarbiya berish, rivojlantirishning samarali shakllari va usullarini joriy etish; - ta’lim-tarbiyajarayoniga pedagogik vazamonaviyaxborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish; - kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun ta’lim, fan va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasini ta’minlash. Davlat talablari quyidagi tamoyillar asosida tatbiq etiladi: - bolaning noyobligi; - «Men» konsepsiyasi va shaxsiy ta’limini yaratishda bolaning faol roli; - Bolaning huquqlarini himoya qilish va ta’minlashning muhimligi; - bola ta’limi va rivojlanishida kattalarning asosiy roli; - bolalar rivojlanishida individual farqlanishlar mavjudligi sababli, har bir bolaga moslashuvchan bo‘lib, individual variativlik asosida yondashish. Davlat talablari tug‘ilgandan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarning beshta asosiy rivojlanish sohalariga bo‘lingan. Har bir rivojlanish sohasi o‘z o‘rnida kichik sohalarga bo‘lingan bo‘lib, ular har bir yosh guruhiga mos bir nechta talablardan (kutilayotgan rivojlanish ko‘rsatkichlaridan) iborat. Davlat talablari bolaning quyidagi rivojlanish sohalari bo‘yicha belgilanadi: - jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi; - ijtimoiy-hissiy rivojlanish; - nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari; - bilish jarayonini rivojlanishi; - ijodiy rivojlanish. «Bilish jarayonining rivojlanishi» sohasi quyidagi kichik sohalarga bo‘linadi: - intellektual-anglashmalakalari; - elementar matematik malakalar; - tadqiqiy -bilishvasamaralirefleksivfaoliyat. Download 0.69 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|