Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм

фойдаланиш, нинг талаблари қўлланилади. АХС 620 бухгалтерия ва аудитнинг 
ихтисослашган соҳалари билан бошқа соҳалардаги профессионал малакалиликни 
фарқлаш профессионал мулоҳазага тегишли масала бўлишини тушунтиради, аммо 
фарқланиш молиявий инструментларни ҳисобга олишнинг методларидаги профессионал 

---

1320
АУ
ДИТ
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 

Молиявий ҳисоботни тақдим этиш учун қўлланиладиган 
асосини тушуниш, айниқса фарқланадиган шарҳларга 
шартли бўлиши маълум бўлган соҳалар мавжуд бўлганда ёки 
амалиёт номутаносиб ёки ривожланаётган бўлган пайтда.

Молиявий инструментлардан юзага келадиган юридик, 
меъёрий ва солиқ оқибатларини, жумладан шартномалар 
тадбиркорлик субъекти учун қонуний кучга эга бўлишини 
(масалан, таянч шартномаларни кўриб чиқиш) ва 
ихтисослашган кўникмалар ва билимни талаб этиши 
мумкинлигини тушуниш.

Молиявий инструментга хос рискларни баҳолаш. 

Келишув жамоасига раҳбариятнинг баҳолашларини 
тасдиқлаш учун ёки қатъий баҳо ёки кенгликни ҳосил қилиш 
учун далилни тўплашга кўмак бериш, айниқса қачонки 
ҳаққоний қиймат мураккаб модел орқали аниқланган бўлса; 
қачонки бозорлар нофаол ва маълумотларга ва тахминларга 
эга бўлиши қийин бўлса; қачонки кузатилмайдиган 
маълумотлардан фойдаланилса; ёки қачонки раҳбарият 
экспертдан фойдаланса. 

Ахборот технологияси назоратларини, айниқса йирик 
ҳажмдаги молиявий инструментларга эга тадбиркорлик 
субъектларидаги бундай назоратларни баҳолаш. Бундай 
тадбиркорлик субъектларида ахборот технологияси юқори 
даражада мураккаб бўлиши мумкин, масалан қачонки ушбу 
молиявий инструментлар бўйича йирик ҳажмдаги 
маълумотлар электрон тарзда ўтказилганда, қайта 
ишланганда, сақланганда ёки фойдаланилганда. Шу билан 
бирга, у хизмат ташкилоти томонидан таъминланадиган 
тегишли хизматларни ўз ичига олиши мумкин. 
80. Молиявий инструментларнинг муайян турларининг хусусияти ва 
фойдаланилиши, бухгалтерия талаблари билан боғлиқ 
мураккабликлар ва бозор шароитлари келишув жамоаси учун 
тегишли техник бухгалтерия ёки аудит бўйича профессионал 
малакалилик ва тажрибага эга, аудиторлик ташкилоти (фирма) 
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000
78. Молиявий инструментларни, хусусан мураккаб молиявий 
инструментларни қамраб оладиган аудитлардаги асосий кўриб 
чиқиш аудиторнинг ваколати ҳисобланади. АХС 220
15
келишув 
партнёридан шуни қаноатлантирилишини талаб этадики, бунда 
келишув жамоаси, ва келишув жамоасининг қисми бўлмаган 
аудиторнинг ҳар қандай эксперти, биргаликда профессионал 
стандартларга ва тегишли юридик ва меъёрий талабларга мувофиқ 
аудит келишувини амалга оширишга ҳамда аудиторга ҳолатларда 
ўринли бўлган аудиторлик ҳисоботини тақдим этишга имкон 
беришда ўринли ваколатига ва имкониятларга эга бўлади. Бундан 
ташқари, ўринли аҳлоқий талаблар
16
аудитордан келишуни қабул 
қилиш фундаментал тамойилларга, жумладан профессионал 
ваколатига ва тегишли эҳтиёткорликка риоя этишга ҳар қандай хавф 
тўғдириши мумкинлигини аниқлашни талаб этади. Қуйидаги 79-
бандда молиявий инструментлар ҳолатида аудиторлик кўриб 
чиқишларга нисбатан ўинли бўлиши мумкин бўлган масалаларнинг 
турларига мисоллар келтирилган. 
79. Шу туфайли, молиявий инструментларни аудитдан ўтказиш, 
масалан, қуйидаги соҳалардаги бир ёки бир неча экспертлар ёки 
мутахассисларнинг иштирок этишини талаб этиши мумкин: 

Тадбиркорлик субъекти томонидан фойдаланилган млиявий 
инструментларни, ва уларнинг хусусиятларини, жумладан 
уларнинг 
мураккаблик 
даражасини 
тушуниш. 
Ихтисослашган кўникмалар ва билимдан фойдаланиш 
молиявий инструментларнинг барча жиҳатлари ва тегишли 
кўриб чиқишлар молиявий ҳисоботларда қамраб 
олинганлигини текширишда ҳамда молиявий ҳисоботни 
тақдим этиш учун қўлланиладиган асосига мувофиқ етарли 
очиб бериш рискларнинг очиб берилиши талаб этилган 
ҳолатда таъминланганлигини баҳолашда зарур бўлиши 
мумкин. 
малакалилик (бухгалтерия ва аудит бўйича профессионал малакалилик) билан молиявий 
инструментлар бўйича мураккаб баҳолаш усулларидаги профессионал малакалилик 
(бухгалтерия ва аудит соҳасидан бошқа соҳадаги профессионал малакалилик) ўртасида 
амалга оширилиши мумкинлигини таъкидлайди. 
15
АХС 220, 14-банд 
16
БХАСК Профессионал бухгалтерлар учун аҳлоқ кодекси нинг 210.1 ва 210.1-бандлари 

---

АУ
ДИТ
1321
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 

Молиявий ҳисоботни тақдим этиш учун қўлланиладиган 
асосини тушуниш, айниқса фарқланадиган шарҳларга 
шартли бўлиши маълум бўлган соҳалар мавжуд бўлганда ёки 
амалиёт номутаносиб ёки ривожланаётган бўлган пайтда.

Молиявий инструментлардан юзага келадиган юридик, 
меъёрий ва солиқ оқибатларини, жумладан шартномалар 
тадбиркорлик субъекти учун қонуний кучга эга бўлишини 
(масалан, таянч шартномаларни кўриб чиқиш) ва 
ихтисослашган кўникмалар ва билимни талаб этиши 
мумкинлигини тушуниш.

Молиявий инструментга хос рискларни баҳолаш. 

Келишув жамоасига раҳбариятнинг баҳолашларини 
тасдиқлаш учун ёки қатъий баҳо ёки кенгликни ҳосил қилиш 
учун далилни тўплашга кўмак бериш, айниқса қачонки 
ҳаққоний қиймат мураккаб модел орқали аниқланган бўлса; 
қачонки бозорлар нофаол ва маълумотларга ва тахминларга 
эга бўлиши қийин бўлса; қачонки кузатилмайдиган 
маълумотлардан фойдаланилса; ёки қачонки раҳбарият 
экспертдан фойдаланса. 

Ахборот технологияси назоратларини, айниқса йирик 
ҳажмдаги молиявий инструментларга эга тадбиркорлик 
субъектларидаги бундай назоратларни баҳолаш. Бундай 
тадбиркорлик субъектларида ахборот технологияси юқори 
даражада мураккаб бўлиши мумкин, масалан қачонки ушбу 
молиявий инструментлар бўйича йирик ҳажмдаги 
маълумотлар электрон тарзда ўтказилганда, қайта 
ишланганда, сақланганда ёки фойдаланилганда. Шу билан 
бирга, у хизмат ташкилоти томонидан таъминланадиган 
тегишли хизматларни ўз ичига олиши мумкин. 
80. Молиявий инструментларнинг муайян турларининг хусусияти ва 
фойдаланилиши, бухгалтерия талаблари билан боғлиқ 
мураккабликлар ва бозор шароитлари келишув жамоаси учун 
тегишли техник бухгалтерия ёки аудит бўйича профессионал 
малакалилик ва тажрибага эга, аудиторлик ташкилоти (фирма) 

---

1322
АУ
ДИТ
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
кўп ҳажмдаги молиявий инструмент битимлари билан 
шуғулланадиган тадбиркорлик субъектида мавжуд бўлиши мумкин 
бўлган назоратларни ифодалайди.