Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм


Молиявий инструментлардан фойдаланишнинг мақсади ва рисклари


Download 6.85 Mb.
Pdf ko'rish
bet184/295
Sana03.11.2023
Hajmi6.85 Mb.
#1742143
1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   295
Молиявий инструментлардан фойдаланишнинг мақсади ва рисклари 
14. Молиявий 
инструментлардан 
қуйидаги 
мақсадларда 
фойдаланилади: 

Хежлаш мақсадлари ( яъни, тадбиркорлик субъекти дучор 
бўлган жорий риск турини ўзгартириш). Бу қуйидагиларни ўз 
ичига олади: 


1284
АУ
ДИТ
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
17. Раҳбариятнинг молиявий инструментга хос рискларни тўлиқ тарзда 
тушунмаслиги ушбу рискларни ўринли тарзда бошқариш бўйича 
раҳбариятнинг лаёқатига нисбатан бевосита таъсирга эга бўлиши 
мумкин ва пировардида тадбиркорлик субъектининг бардошлигига 
хавф солиши мумкин. 
18. Молиявий инструментларга нисбатан мумкин бўлган рискларнинг 
асосий турлари қуйида келтирилган. Ушбу рўйхат батафсил 
бўлишни англатмайди ва турли атамалар ушбу рискларни 
ифодалашда ёки алоҳида рискларнинг таркибий қисмларини 
таснифлашда фойдаланилиши мумкин.
(a) 
Кредит (ёки контрагент) риски бу молиявий инструментнинг 
бир томони мажбуриятни бажармаслиги орқали бошқа томон 
учун молиявий зарарга сабаб бўладиган риск ҳисобланади ва 
у кўп ҳолларда дефолт билан боғлиқдир. Кредит риски 
ҳисоб-китоб рискини ўз ичига олиб, бунда ҳисоб-китоб риски 
битимнинг бир томони мижоздан ёки контрагентдан 
олинадиган товонсиз ҳисоб-китоб қилинадиган рискдир.
(б) 
Бозор риски бу шундай рискки, бунда молиявий 
инструментнинг ҳаққоний қиймати ёки келгуси пул 
оқимлари бозор нархларидаги ўзгаришлар туфайли 
тебранади. Бозор рискига мисоллар валюта риски, фоиз 
ставкаси риски, товар ва акция нархи рискини ўз ичига 
олади. 
(в) 
Ликвидлилик риски молиявий инструментга нисбатан талаб 
мавжуд бўлмаслиги туфайли уни ўринли нархда ва мунтазам 
равишда сотиб олиш ёки сотиш лаёқатига эга бўлмаслик 
рискини ўз ичига олади. 
(г) 
Операцион риск молиявий инструментлар учун талаб 
этилган муайян тартиб-таомилларга тегишли бўлади. 
Молиявий инструментнинг мураккаблиги ошиши билан
операцион риск ошиши мумкин ва операцион рискнинг суст 
бошқарилиши рискнинг бошқа турларини ошириши мумкин. 
Операцион риск қуйидагиларни ўз ичига олади: 
(i) 
Тасдиқлаш ва солиштириш назоратлари етарли 
бўлмаган ҳолатдаги риск, қайсики молиявий 
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000
○ 
форвард хариди ёки келгуси валюта курсини қатъий 
белгилаш учун валюта сотуви; 
○ 
своплардан фойдаланиш орқали келгуси фоиз 
ставкаларини ўзгармас ставкаларга ёки сузувчи 
ставкаларга айлантириш; ва 
○ 
тадбиркорлик субъектини муайян нарх тебранишига 
қарши ҳимоя билан таъминлаш бўйича опцион 
шартномаларининг хариди, жумладан сингдирилган 
деривативларни қамраб олиши мумкин бўлган 
шартномалар; 

Савдо мақсадлари (масалан, тадбиркорлик субъектига қисқа 
муддатли бозор тебранишларидан наф олиш учун риск 
позициясини эгаллашга имкон бериш); ва 

Инвестиция мақсадлари (масалан, тадбиркорлик субъектига 
узоқ муддатли инвестицион даромадлардан наф олишга 
имкон бериш). 
15. Молиявий инструментлардан фойдаланиш муайян бизнес 
рискларига, масалан, валюта курсларидаги, фоиз ставкаларидаги ва 
товар нархларидаги ўзгаришларга ёки ушбу рискларнинг 
бирикмасига, дучорликларни камайтириши мумкин. Бошқа 
томондан, айрим молиявий инструментларнинг ўзига хос 
мураккабликлари юқори риска олиб келиши ҳам мумкин. 
16. Бизнес риск ва муҳим бузиб кўрсатиш риски ошади, қачонки 
раҳбарият ва бошқарув юклатилган шахслар: 

Молиявий инструментлардан фойдаланиш рискларини тўлиқ 
тарзда тушунмаса ва ушбу рискларни бошқаришда етарли 
кўникмалар ва тажрибага эга бўлмаса; 

Қўлланиладиган молиявий ҳисоботни тақдим этиш асосига 
мувофиқ уларни ўринли тарзда баҳолаш учун профессионал 
малакалиликка эга бўлмаса;

Молиявий инструмент фаолиятлари устидан жорий этилган 
етарли назоратларга эга бўлмаса; ёки 

Рискларни ноўрин тарзда хежласа ёки чайқовчиликни амалга 
оширса. 


АУ
ДИТ
1285
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
17. Раҳбариятнинг молиявий инструментга хос рискларни тўлиқ тарзда 
тушунмаслиги ушбу рискларни ўринли тарзда бошқариш бўйича 
раҳбариятнинг лаёқатига нисбатан бевосита таъсирга эга бўлиши 
мумкин ва пировардида тадбиркорлик субъектининг бардошлигига 
хавф солиши мумкин. 
18. Молиявий инструментларга нисбатан мумкин бўлган рискларнинг 
асосий турлари қуйида келтирилган. Ушбу рўйхат батафсил 
бўлишни англатмайди ва турли атамалар ушбу рискларни 
ифодалашда ёки алоҳида рискларнинг таркибий қисмларини 
таснифлашда фойдаланилиши мумкин.
(a) 
Кредит (ёки контрагент) риски бу молиявий инструментнинг 
бир томони мажбуриятни бажармаслиги орқали бошқа томон 
учун молиявий зарарга сабаб бўладиган риск ҳисобланади ва 
у кўп ҳолларда дефолт билан боғлиқдир. Кредит риски 
ҳисоб-китоб рискини ўз ичига олиб, бунда ҳисоб-китоб риски 
битимнинг бир томони мижоздан ёки контрагентдан 
олинадиган товонсиз ҳисоб-китоб қилинадиган рискдир.
(б) 
Бозор риски бу шундай рискки, бунда молиявий 
инструментнинг ҳаққоний қиймати ёки келгуси пул 
оқимлари бозор нархларидаги ўзгаришлар туфайли 
тебранади. Бозор рискига мисоллар валюта риски, фоиз 
ставкаси риски, товар ва акция нархи рискини ўз ичига 
олади. 
(в) 
Ликвидлилик риски молиявий инструментга нисбатан талаб 
мавжуд бўлмаслиги туфайли уни ўринли нархда ва мунтазам 
равишда сотиб олиш ёки сотиш лаёқатига эга бўлмаслик 
рискини ўз ичига олади. 
(г) 
Операцион риск молиявий инструментлар учун талаб 
этилган муайян тартиб-таомилларга тегишли бўлади. 
Молиявий инструментнинг мураккаблиги ошиши билан, 
операцион риск ошиши мумкин ва операцион рискнинг суст 
бошқарилиши рискнинг бошқа турларини ошириши мумкин. 
Операцион риск қуйидагиларни ўз ичига олади: 
(i) 
Тасдиқлаш ва солиштириш назоратлари етарли 
бўлмаган ҳолатдаги риск, қайсики молиявий 


1286
АУ
ДИТ
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
ҳужжатлаштиришдан, банкротликда ўзаро ҳисоб-китоб 
қилишни талаб этиш лаёқатсизлигидан, солиқ 
қонунларидаги 
салбий 
ўзгаришлардан 
ёки 
тадбиркорлик 
субъектлари 
учун 
молиявий 
инструментларнинг муайян турларига инвестиция 
қилишни тақиқлайдиган меъёрий ҳужжатлардан юзага 
келиши мумкин. 
19. Молиявий инструментлардан фойдаланиш рискларига тегишли 
бошқа кўриб чиқишлар қуйидагиларни ўз ичига олади: 

Фирибгарлик риски, қайсики ошиши мумкин, агарда, 
масалан, молиявий фирибгарликни содир этиш ҳолатида 
бўлган ходим ҳам молиявий инструментларни ҳам уларни 
ҳисобга олиш тартибларини тушунса, аммо раҳбарият ва 
бошқарув юклатилган шахслар камроқ даражадаги 
тушунчага эга бўлса. 

Бош ҳисоб-китоб келишувлари
8
тегишли тарзда молиявий 
ҳисоботларда акс эттирилмаслиги мумкин бўлган ҳолатдаги 
риск.

Айрим молиявий инструментлар ўзларининг муддати 
мобайнида активларга ёки мажбуриятларга айланиш 
ўртасида ўзгариши мумкин бўлган ва бундай ўзгариш тезда 
содир бўлиши мумкин бўлган ҳолатдаги риск.

Download 6.85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   295




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling