Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм

Молиявий инструментларга тегишли назоратлар 
20. Тадбиркорлик субъектининг молиявий инструментлардан 
фойдаланишининг кўлами ва инструментларнинг мураккаблик 
даражаси тадбиркорлик субъектининг ички назоратининг 
такомиллаштиришнинг зарурий даражасинининг аниқловчилари 
ҳисобланади. Масалан, кичикроқ тадбиркорлик субъектлари 
ўзларининг мақсадларига эришиш учун пастроқ даражадаги 
8
Ягона контрагент билан бир қатор молиявий инструмент битимларини амалга оширадиган 
тадбиркорлик субъекти ушбу контрагент билан бош ҳисоб-китоб келишувини тузиши 
мумкин. Бундай келишув бирор шартноманинг дефолти ҳолатида келишув қамраб олган 
барча молиявий инструментларнинг ягона соф ҳисоб-китобини таъминлайди. 
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000
инструментларнинг тўлиқсиз ёки аниқсиз ёзувига олиб 
келади; 
(ii) Битимларнинг ноўрин ҳужжатлаштирилиши ва ушбу 
битимларни етарсиз мониторинги мавжуд бўлган 
ҳолатдаги рисклар; 
(iii) Битимлар нотўғри тарзда ёзилган, қайта ишланган ёки 
риск нотўғри тарзда бошқарилган ва шу туфайли 
умумий савдонинг иқтисодиётини акс эттирмайдиган 
ҳолатдаги риск; 
(iv) Етарли кўриб чиқишсиз, ҳаддан ташқари ишонч 
баҳолаш усулларининг аниқлигига нисбатан ходим 
томонидан билдирилиши ва шу туфайли битимлар 
нотўғри тарзда баҳоланган ёки уларнинг риски 
нотўғри тарзда баҳоланган ҳолатдаги риск;
(v) Молиявий 
инструментлардан 
фойдаланиш 
тадбиркорлик субъектининг риск бошқаруви 
сиёсатларида ёки тартиб-таомилларида етарлича 
инобатга олинмаган ҳолатдаги риск; 
(vi) Етарсиз ёки амалга оширилмаган ички тартиблар ва 
тизимлардан, ёки ташқи ҳодисалардан, юзага 
келадиган зарар риски, жумладан ҳам ички ҳам ташқи 
манбалар бўйича фирибгарлик риски;
(vii) Молиявий 
инструментларни 
баҳолашда 
фойдаланилган баҳолаш усулларини ноўрин ёки 
номунтазам равишда сақлаш мавжуд бўлган ҳолатдаги 
риск; ва 
(viii) операцион рискнинг таркибий қисми ҳисобланадиган 
юридик риск, қайсики юридик ёки меъёрий ҳатти-
ҳаракатдан юзага келадиган зарарларга тегишли 
бўлиб, бунда якуний фойдаланувчи ёки контрагент 
томонидан ушбу ҳатти-ҳаракат шартнома ёки тегишли 
ўзаро ҳисоб-китоб қилиш 
келишувларининг 
шартларига асосан фаолиятни бекор қилади ёки бошқа 
ҳолларда тўсқинлик қилади. Масалан, юридик риск 
шартнома 
бўйича 
етарсиз 
ёки 
нотўғри 

---

АУ
ДИТ
1287
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
ҳужжатлаштиришдан, банкротликда ўзаро ҳисоб-китоб 
қилишни талаб этиш лаёқатсизлигидан, солиқ 
қонунларидаги 
салбий 
ўзгаришлардан 
ёки 
тадбиркорлик 
субъектлари 
учун 
молиявий 
инструментларнинг муайян турларига инвестиция 
қилишни тақиқлайдиган меъёрий ҳужжатлардан юзага 
келиши мумкин. 
19. Молиявий инструментлардан фойдаланиш рискларига тегишли 
бошқа кўриб чиқишлар қуйидагиларни ўз ичига олади: 

Фирибгарлик риски, қайсики ошиши мумкин, агарда, 
масалан, молиявий фирибгарликни содир этиш ҳолатида 
бўлган ходим ҳам молиявий инструментларни ҳам уларни 
ҳисобга олиш тартибларини тушунса, аммо раҳбарият ва 
бошқарув юклатилган шахслар камроқ даражадаги 
тушунчага эга бўлса. 

Бош ҳисоб-китоб келишувлари
8
тегишли тарзда молиявий 
ҳисоботларда акс эттирилмаслиги мумкин бўлган ҳолатдаги 
риск.

Айрим молиявий инструментлар ўзларининг муддати 
мобайнида активларга ёки мажбуриятларга айланиш 
ўртасида ўзгариши мумкин бўлган ва бундай ўзгариш тезда 
содир бўлиши мумкин бўлган ҳолатдаги риск.