Аудитни ҳужжатлаштириш ҳамда аудиторлик ҳисоботи ва хулосасини

5-жадвал. 
Умумий дастурни ҳужжатлаштириш. 
Мавзу: 
201__/201__ йиллар учун аудитнинг 
умумий дастури 
Тайёрлади: 
Сана: 
Индекс: 
В-7.1 
Мижоз 
компания 
номи: 
-мижоз 
Тасдиқлади: 
Сана: 
Ҳисобот йили: 
Аудит стратегияси. Аудит стратегияси - бу аудиторлик текширувининг 
ҳажми ва хусусиятини аниқлашдир. Аудитор шундай стратегияни танлаши 
керакки, у ҳар жиҳатдан мос тушадиган ва молиявий ҳисоботдаги мумкин 
бўлган муҳим хатоликларни энг унумли йўл билан топсин. 
Аудитор мижоз ҳақидаги маълумотлардан келиб чиқиб молиявий 
ҳисоботнинг қайси қисмида муҳим хатоликлар пайдо бўлиш эҳтимоллигини 
аниқлаши ва шу йўл билан ушбу риск аудиторлик текширувининг қайси 
моддалари ва мақсадлари билан боғлиқлигини ўрнатишдир. 
Компания фаолият кўрсатиши тартибини баҳолашда мавжуд назорат 
амаллари муҳим хатоликлар содир бўлиши рискини қанчалик даражада 
пасайтираётганлигини ҳал этади. 
Шу йўл билан аудитор қайси соҳалар муҳим ва рискли эканлигини 
белгилаши ва қандай аудит ўтказилиши, тизимли ёки туб моҳиятли ҳал 
этиши зарур. 
Фақатгина тизимли аудитдан фойдаланиб, бутун аудиторлик 
текширувини ўтказиш мумкин эмас. 
Тизимли аудит. Тизимли аудит - бу аудитор томонидан бутун ҳисобот 
даври давомида ички назорат функциялари белгиланган тартибда амалга 
оширилганлигига ишонч ҳосил қилиш учун фойдаланилган усул ва ишчи 
амаллардир. 
Агар тизимда муҳим кучсиз томонлар мавжуд бўлса, унда аудитор бу 
ҳақида компания раҳбариятини огоҳлантиради. Улар ушбу камчиликларни 
олдини олиш учун чора қўллашади. Тизимни ўзини ўрганиб у ҳақида ҳисобот 

---

48 
тақдим этиш ҳам муҳим чунки, тизимнинг фаолият кўрсатиши 
фирибгарликка қарши ягона унумли йўлдир. 
Туб моҳиятли аудит. Туб моҳиятли аудит - бу аудитор бухгалтерия 
китобларидаги операциялар тўғри рўйхатга олинганлигига ишонч ҳосил 
қилиши учун фойдаланган усул ва ишчи амаллардир. Ушбу операцияларга 
қуйидагилар ҳам киради: 
- нақд кўринишдаги активлар мавжуд, ушбу компанияга тегишли ва 
тўғри баҳоланаяпти; 
- барча мажбуриятлар, жумладан, шартли мажбуриятлар ҳам ҳисобга 
олинган ва тўғри баҳоланаяпти; 
- барча проводкалар амалга оширилиши билан ёзиш (начисления) 
усулида ва ҳисоботда акс эттирилган. 
Туб моҳиятли аудит молиявий ҳисоботнинг алоҳида мода ва 
ҳисобларига нисбатан қўлланиши мумкин ва у бухгалтерия ҳисоботининг 
таҳлилий ҳисоботи ва муфассал аудитга бўлинади. 
Аудитор молиявий ҳисоботдаги моддалар ва кўрсаткичларни 
тасдиқлаши учун ҳисоб-китоб кўринишида таҳлилий таҳлилни ўтказиши 
керак. 
Одатда сўровномалар, тасдиқларни йиғиш, назоратнинг жисмоний 
усуллари, 
қайта 
ҳисоблаш, 
бухгалтерия 
баҳолашини 
текшириш, 
баланслаштириш, 
ёзма 
келишувларни 
текшириш 
усулларидан 
фойдаланилади. 
Тасодифий танлама. Аудитнинг қайси усули (тизимли текширув ва туб 
моҳиятли текширув) дан фойдаланишдан қатъий назар тасодифий 
танламадан фойдаланилади. Тасодифий танламанинг мақсади рўйхатга олиш 
тизими ва назорат талаб даражасида ишлаётганлигини ҳамда бухгалтерия 
ҳисоби ва ҳужжатлаштириш ўртасида мутаносиблик сақланаётганлигини 
текширишдир. 
Муҳимлик ва риск баҳосига асосланиб аудитор ҳар бир аудит соҳасида 
ўтказиладиган тасодифий танламалар миқдорини аниқлайди. Агар тасодифий 

---

49 
танлама тизим талаб даражасида ишлаётганлигини тасдиқламаса, яъни 
ҳужжатлаштириш ва бухгалтерия ҳисоби бир-бирига мос бўлса, алоҳида 
ҳисоб соҳалари учун тайёрланган аудит стратегиясини ва режасини қайта 
кўриб чиқиш керак. 
Агар тасодифий танлама сони статистик усулда аниқланган бўлса, бу 
ҳужжатларда акс эттирилиши лозим.