Автоматика асослари ва микропроцессор техникаси

Avtomatik nazorat — texnologik jaraѐn haqida operativ ma’lumotlarni avtomatik ravishda qabul qilish va uni qayta ishlash uchun kerakli bo‘lgan sharoitlarni ta’minlaydi.
Avtomatik nazorat sistemasi (2,a-rasm) o‘lchanadigan kattalikni berilgan qiymati bilan taqqoslab, natijaii o‘lchaydi. O‘lchanadigan kattalik X nazorat obekti KO dan datchik D ga beriladi va qulay bo‘lgan X qiymatga o‘zgartiriladi. X signal taqqoslash elementi TE da X etalon signal bilan taqqoslanadi. Etalon signal X topshiriq bergich TB dan beriladi. Taqqoslash natijasida hosil bo‘lgan X3 signal o‘lchash asbobi O‘A da o‘lchanadi. Avtomatik nazorat ishlab chiqarish jaraѐnini avtomatlashtirishning birinchi pog‘onasi qisoblanadi. Avtomatik nazorat sistemasi quyidagi vazifalarni bajarishi mumkin:

• 
  ishlab chiqariladigan mahsulotni va sarflanadigan energiyani hisobini olish;
  
• 
  issiqlik, bosim, elektr tok va boshqa ishlab chiqarish jaraѐnlarining kattaliklarini tekshirib turish;
  
• 
  xizmat o‘tovchi shaxsni ishlab chiqarish jaraѐnini borishi to‘g‘risida ogoh qilish (signallash).
  

Avtomatik rostlash - texnologik jaraѐnning rostlanadigan kattaliklarini avtomatik rostlagichlar ѐrdamida texnologik jaraѐn reglamentida belgilangan qiymatda saqlab turadi ѐki oldindan berilgan qonun bo‘yicha o‘zgartiradi. Bu qolda odam faqat rostlash sistemasining to‘g‘ri ishlashini nazorat qiladi.
Avtomatik rostlash sistemasi — ѐpiq dinamik sistema bo‘lib (2,b-rasm) teskari bog‘lanishga egadir. Bu erda taqqoslash elementiga datchikda o‘zgartirilgan X va topshiriq bergichdan X signallar taqqoslanadi, natijasi avtomatik rostlagichga
beriladi. Bu natija X1 — X2 ga tengdir. Avtomatik rostlash jaraѐnida shunday rostlovchi ta’sir ishlab chiqarilishi kerakki, natijada X3 nolga ѐki eng kichik songa intilsin (X3-»0).



2-rasm. Avtomatik sistemalarni funksional sxemalari.

a) - avtomatik nazorat sistemasi; b) - avtomatik rostlash sistemasi;

v) - avtomatik boshqarish sistemasi.