Avtomatlashtirish va boshqaruv kafedrasi

4- rasm. Mishyak aralashgan germaniyning   ekvivalent panjarasi (a) va  

energetik diagrammasi (b) 

1—O‘tkazuvchanlik zonasi, 2—taq.iq.langan zona, 3—valent zona,  4—

akseptor sathi, 5—-erkin elektron. 

Yarim  o‘tkazgichlarga  uch  valentli  aralashma  kiritilganda  butunlay  boshqa 

xarakterdagi  o‘tkazuvchanlik  hosil  bo‘ladi.  5-rasmda  indiy  aralashmali 

germaniyning  kristall  panjarasi  ko‘rsatilgan.  Uch  valentli  indiy  atomi  to‘rtta 

germaniy  atomi  bilan  kovalent  bog‘lanishga  kirishadi  va  uning  bitta  bog‘i

 

elektron 

bilan  to‘ldirilmay  qoladi.  Tashqi  maydon  qo‘shni  atom  elektronini  shu  to‘ldirilmay 

qolgan kovalent bog‘lanishga o‘tishiga majbur etishi mumkin, bo’shagan o’ringa esa 

o‘z navbatida boshqa qo‘shni atomning elektroni o‘tib olishi mumkin va hokazo. 

Uch  valentli  indiy  aralashmali  yarim  o‘tkazgichda  o‘ziga  xos  elektronlarning 

ketma – ket harakati yuz berishi mumkin. Bunda elektronlar atomlardan uzoqlashib 

ketmaydi  va  doim  ular  bilan  o‘zaro  bog‘lanishda  bo‘ladi.  Bog‘langan 

elektronlarning  bunday  ketma  –  ket  siljishi  shartli  ravishda,  musbat  zaryadga  ega 

bo‘lgan  bo‘sh  kovalent  bog‘lanish kovaklarning elektronlar qarshisiga harakati deb 

qarash mumkin.