Avtomobil dvigateli va boshqa agregatlarini elektron boshqarish : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma

1 .17-rasm . B enzinli d v ig atellarin in g b irlash tirilg an e le k tro n b o sh q arish
tiz im in in g tark ib iy sxem asi:
Datchiklar: 1 -  tirsakli valning ho lati; 2 -  tirsakli v aln in g ay la n ish la r ch asto tasi; 
3 — so 'rilay o tg an h av o m iq d o ri; 4 — so 'rila y o tg a n havo h aro ra ti; 5 — sovitish 
suyuqligi h a ro ra ti; 
6 -  a k k u m u la to rla r b atareyasi n ing k u ch lan ish i; 7 - drossel 
to 's iq c h a sin in g h o lati; 
8 — m o to rn i ishga tu sh irish sh aro itlari h aqidagi m a 'lu m o t; 
9 - d e to n a tsiy a ; 
W -  m o to rn in g h o la ti, kom pressiya; 11 — kislorod k o n se n - 
tratsiyasi (X -zond). 
Tizim element/an: 12 -  an alo g -ra q a m li o 'z g a rtg ic h ; 13 -  
m ik ro p ro tsesso r; 
14, 1 5 -  d o im iy va te z k o r xo tira q u rilm alari; 16, 1 7 -  quvvatni 
k u ch ay tirish p o g 'o n a la ri; 
18 -  y o n ilg 'i p u rk ash tizim i; 19 -  o 't o ldirish tizim i.
• agregat va d a tc h ik la r funksiyasining birlashtirilishi ularning 
u m u m iy sonini a n c h a kam aytirish im konini beradi;
• o ‘t oldirish va purkash jarayonlari birgalikda optim allashtiriladi 
va bu burovchi m o m e n t, yonilgN sarfi, ch iq in d i gazlar tarkibi kabi 
k o ‘rsatkichlarni yaxshilaydi, sovuq dvigatelni ishga tu sh irish va 
uni qizdirishni a n c h a yengillashtiradi;
• boshqa tizim va agregatlarning (m asalan, av to m atik u zatm a 
qutisi, antiblokirovkali to rm o z tizim i, k o n d itsio n er va h.k.) ishini 
ele k tro n boshqarish b o ‘yicha keng im koniyatlarni yuzaga keltiradi.
48

---

1.17-rasm da ichki yonuv dvigatelining birlashtirilgan elek tro n
boshqarish tizim in in g tarkibiy sxem asi keltirilgan. D a tch ik lard an
{ I - 11) kelayotgan analog signallar analog-raqam li o ‘zgartgich /2 g a
uzatiladi. B oshqacha qilib aytganda, kontrollyorga bevosita harorat, 
bosim va boshqa o m illa m in g qiym ati em as, balki bu ko lrsatkich- 
larn in g e le k tr analoglari - p a ra m etrla rig a (k u ch la n ish i, bosim , 
h a ro ra ti, ...) m os ravishda 
0
‘zgarib tu rad ig an tok uzatiladi.
A n a lo g -ra q a m li o bzg artg ich d a an alo g signallar raq am (kod) 
k o ^ in ish ig a keltiriladi. M ik ro p ro tse sso r 13 olin g an signallarga, 
d oim iy xotira qurilm asi / 4  ga joylashtirilgan tay an ch m a ’lu m o tlar 
asosida tezkor xotira qurilm asi /5 yordam ida ishlov beradi va tegishli 
ijrochi im pulslarni shakllantiradi.
M ik ro E H M d a n ch iqqan signallarning quvvati kichik boNganligi 
sababli u lar a w a l z a ru r darajada kuchaytiriladi ( 16, /7) va sh u n d a n
keyingina o ‘t oldirish 18 va purkash tizim 19 laridagi ijrochi m e- 
x anizm larga yuboriladi.