Avtomobil transporti muxandisligi

II. Geometrik parametrlar bo‘yicha diagnostikalash
Geometrik parametrlar bo‘yicha diagnostikalash usuli (tirqishlar, liqillashlar,
erkin yurishlar, tebranishlar) transmissiya, rul boshqaruvi, oldingi ko‘prik,
podshipniklar texnik holatini baholash uchun qo‘llaniladi. Masalan, transmissiyadagi
umumiy burchak tirqishining o‘sishi tishli g‘ildiraklar, shlitsali va shponkali birikmalar
yeyilganligini taxmin qilish imkonini beradi. Ayrim geometrik parametrlardan sozlash
ishlari uchun bevosita foydalaniladi. Masalan, boshqariluvchi g‘ildiraklar o‘rnatish
burchaklari, klapanlar issiqlik tirqishlarini sozlashda. Qo‘llaniladigan vositalarga
bog‘liq holda, diagnostikalash subyektiv va Ob’ektiv bo‘lishi mumkin.
III. Hamroh jarayonlar parametrlari bo‘yicha diagnostikalash
-
 Ishchi hajmlarning jipsligi.
Ishchi hajmlarning jipsligi bo‘yicha
diagnostikalash usuli gaz yoki suyuqliklar sirqib chiqib ketishini baholashga
asoslangan. Bu usul silindr-porshen guruhining yeyilish darajasi, gaz taqsimlash
mexanizmi klapanlari va sovitish tizimi jipsligini baholashda qo‘llaniladi. Havoning
sirqib chiqishi bo‘yicha tormozlar pnevmatik yuritmasi, suyuqlik sirqib chiqishi
bo‘yicha motorni moylash va oziqlantirish tizimlari holati, transport vositasi karterlari
butunligi va boshqalar aniqlaniladi.
-
 Issiqlik ajralishining jadalligi. Issiqlik usullarini qo‘llab o‘tkaziladigan
diagnostikalashda qizitish harorati, uni o‘lchash tezligi parametrlari, ajralgan issiqlik
miqdori tahlil etiladi. Issiqlik usullaridan sovitish tizimi, uzatmalarni o‘zgartirish qutisi,
orqa ko‘prik reduktori, g‘ildiraklar gupchagi podshipniklarining texnik holatini aniqlash
uchun foydalaniladi.
-
 Tebranish jarayonlarining ko‘rsatkichlari
(elektr zanjirlaridagi
kuchlanishning o‘zgarishi, tebranish darajasi, quvur o‘tkazgichlarida bosimning
o‘zgarib turishi va h.k.). Vibroakustik usullar tovush signali yoki titrashlardan
diagnostik parametr sifatida foydalanishga asoslanadi. Titrash manbayi mexanik
sabablar hisoblanadi: aylanuvchi qismlar muvozanatining yo‘qolishi – disbalans
(masalan, nasoslarning ishchi va tishli g‘ildiraklari, podshipniklar va h.k.),
tutashmalarning bo‘shashib ketishi hamda gidrodinamik kelib chiqish sabablari –
bosimning o‘zgarib turishi, suyuqlik kavitatsiyasi va boshqalar. Diagnoz qo‘yish uchun
tebranish jarayonlarining amplituda-chastota xarakteristikalari tahlil etiladi. Bu usullar
silindr-porshen guruhi, gaz taqsimlash mexanizmi, yonilg‘i apparaturasini
diagnostikalash va shovqinning umumiy darajasini aniqlashda qo‘llaniladi. Shovqinning
umumiy darajasi transport vositalarining turli toifalari bo‘yicha ularning me’yoriy
qiymatlari bilan xavfsizlikni ta’minlash maqsadida taqqoslanadi. Bu usulning
qo‘llanilishi diagnostikalanadigan uzellarni bo‘laklarga ajratishni talab qilmaydi va
vujudga kelgan nosozlikni aniqlash yoki uning vujudga kelishini oldindan aytib berish
imkonini beradi.
-