Avtomobillarda ishlaтiladigan moylash maтeriallari

 
6.2.
 
Ishlatilgan moyning ifloslanish darajasini erituvchi 
yordamida aniqlash 

Buning mohiyati selektiv xarakterdagi erituvchi ta’sirida 

ajralib chiqqan cho‘kma hajmini aniqlashdan iborat. 
Ishni bajarish tartibi: 
1. Ishlatilgan iflos moy 50–60
0
C da qizdirilib, 5 minut 
davomida aralashtiriladi.
2. Probirka shtativga vertikal holatda cho‘kma hosil bo‘lgun-
cha ushlab turiladi. 30% hajmiy nisbatda butilsetat erituvchisi 
tayyorlanadi. 
3. Ishlatilgan moy va erituvchi solingan probirka tiqin bilan 
yopib 2–3 daqiqa davomida aralashtiriladi va hosil bo‘lgan 
cho‘kma hosil bo‘lish hajmi va vaqti o‘lchanadi. 
Moyning ifloslanish darajasi X quyidagi formuladan aniq-
lanadi: 
U
0 
Х = 
_________
100% 
U
n 
bunda: U
0 
– cho‘kma hajmi (ml);
U
n
– namuna moy hajmi (ml). 

---

138 
Jadvaldan moyni ishga yaroqliliga baho beriladi
Moyda aralashmalarning cho‘kish tezligi Qabul qilingan yechim 
Cho‘kmalar hosil bo‘lmaydi 
Ishga yaroqli 
Cho‘kma 90min keyin hosil bo‘ldi, 
cho‘kma ustida ko‘p bo‘lmagan
aralashma mavjud 
Ishga yaroqli, har 1000 
km moyni nazorat qilib 
turish lozim 
Cho‘kma 20–30 minut keyin hosil bo‘ladi. 
Cho‘kma ustidagi aralashma 
shaffof emas 
Ishga yaroqsiz 
5.1.5. Motor moylarining klassifikatsiyasi 
Ishlatilish sharoitiga va ekspluatatsion xossalari darajasiga 
ko‘ra motor moylari A, Б, В, Г, D, Е guruhlarga bo‘linadi. 
Zamonaviy avtomobil dvigatellarida asosan Б, В, Г, D, Е 
guruhlardagi moylar ishlatiladi. Б – guruhidagi moy - kichik 
tezlikdagi, В - guruhidagi moy - o‘rtacha tezlikdagi siqish darajasi 
o‘rtacha bo‘lgan dvigatellar uchun, Г – guruhidagi moy - yuqori 
tezlikdagi siqish darajasi yuqori bo‘lgan benzinli va dizelli 
dvigatellar uchun, D – guruhidagi moy - yuqori tezlikdagi havo 
turbina yordamida bosim bilan kiritiladigan dizellar uchun, Е – 
guruhidagi moylar sekin yurar dizellar uchun mo‘ljallangan. Б, В, 
Г – guruhidagi moylarga - 6–16% gacha qo‘shilmalar kompo-
zitsiyasi qo‘shiladi, D – guruhidagi moylarga 15–18% qo‘shil-
malar kompozitsiyasi qo‘shiladi. 
Б, В, Г guruhidagi moylar yana kichik guruhlarga bo‘linadi. 
Birinchi kichik guruhdagi moylar (1 indeksli) benzinli dvigatellar 
uchun, ikkinchi kichik guruhdagi moylar (2 indeksli) dizellar 
uchun mo‘ljallangan, uchinchi kichik guruhdagi moylar (indeksiz) 
universal bo‘lib, benzinli dvigatellarda ham, dizelli dvigatellarda 
ham ishlatiladi.

---

139 
Benzinli dvigatellarda: – yozda 100°C dagi qovushqoqligi 
8–10 sSt qishda 100°C dagi qovushqoqligi 6–8 sSt bo‘lgan 
moylar ishlatiladi. 
Dizel dvigatellarida: – yozda 100°C dagi qovushqoqligi 
10–12sSt qishda 100°C dagi qovushqoqligi 8sSt bo‘lgan moylar 
ishlatiladi.