Axborot tеxnologiyalari kafеdrasi kurs ishi «dasturlash tillari» fanidan kurs ishi mavzu: C++ dasturlash tilida for, while va do while operatoriga doir dastur tuzish

while - takrorlanish operatori

while sikli ham xuddi for sikliga o'xshab takrorlanuvchi operatordir.
while so'zi ingiz tilidan "toki" yoki "-gacha" deb tarjima qilinadi.
num = 1 # num ga 1 qiymatini beramiz
while num<=5: # toki num 5 dan kichik yoki teng ekan...
print(num, end=' ') # num ni konsolga chiqaramiz,
num = num+1 # num'ga 1 qo'shamiz.
Yuqoridagi kodni tahlil qilamiz:

• 
  avval num degan o'zgaruvchi yaratdik va unga 1 qiymatini berdik.
  
• 
  2-qatorda esa toki num 5 dan kichik yoki teng ekan 3-4-qatorlarni bajar dedik.
  
• 
  3-qatorda num ni konsolga chiqardik
  
• 
  4-qatorda num ga 1 qo'shdik.
  
• 
  4-qatordan so'ng kod yana 2-qatorga qaytadi va num<=5 shartini tekshiradi, agar shart bajarilsa 3-4 qator qayta-qayta bajarilaveradi.
  
• 
  5-qadamdan so'ng num=5 bo'lganda while tsikli to'xtaydi
  

Cheksiz takrorlanuvchi sikl

n = 1
while n <= 5:
print(n)
n = 1
while True:
print(n)

Amaliyot

for sikli

from math import sin
s = 0
n = int(input())
for i in range(1, n + 1):
s += sin(i) / (2 ** i)
print('%.2f' % s)
Shart oldi takrorlanuvchi jarayonlar bajarilish holati har bir takrorlanish oldidan shart tekshirilib keyin takrorlanish tanasidagi operatorlar bajariladi. Agar takrorlanish holati boshidan shart yolg‘on qiymat qabul qilsa, takrorlanish bir marta ham bajarilmaydi. Shart oldi takrorlanuvchi operatorlarning python dasturlash tilida ifodalash uchun while operatori yordamida tasvirlanadi. Takrorlash strukturasi bir ifoda yoki operatorlarni ma'lum bir shart to‘g‘ri (true) bo‘lishi davomida qaytarish imkonini beradi. Qaytarilayotgan ifoda shartga ta'sir ko‘rsatishi kerak. Ma'lum bir vaqt o‘tgandan keyin shart false ga o‘zgartilishi kerak. Bo‘lmasa while (davomida) ish jarayoni tugatilmaydi va cheksiz bajarilib qoladi, bu esa mumkin emas. While faqat 76 o‘zidan keyin kelgan ifodaga ta'sir qiladi. Agar biz bir guruh amallarni qaytarmoqchi bo‘lsak, : dan keyin enter bilan operatorlarni yozishimiz kerak. Shart takrorlanishning boshida tekshirilganligi sababli, agar shart noto‘g‘ri bo‘lib chiqsa, takrorlanish bajarilmasligi ham mumkin. Ta’rif: Agar shartli takrorlanuvchi jarayonlar tarkibidagi shart takrorlanishdan oldin tekshirilsa, shart oldi takrorlanuvchi jarayonlar deyiladi. Takrorlanuvchi operator tarkibiga beriladigan shart tahlil qilinib yozilish kerak, chunki shart hech qachon yolg‘on qiymat qabul qilmasa, dastur cheksiz ishlashga to‘g‘ri keladi. Takrorlanish hech qachon cheksiz bo‘lishi mumkin emas, aks holda algoritmning diskretlik hossasi buziladi. Shart oldi takrorlanish operatori yani while operatorining umumiy ko‘rinishi quyidagicha. while : operatorlar Agar shart chin qiymat qabul qilib tursa operatorlar bajarilaveradi, qachonki shart yolg‘on bo‘lgandagina takrorlanish o‘z ish faoliyatini to‘xtatadi. While operatori tarkibidagi shart yolg‘on qiymat qabul qilganda operatorlar bajarilmasdan qoladi, agar shart chin qiymat qabul qilganda operatorlar bajariladi. Ba’zi hollarda shart takrorlanish boshidan yolg‘on qiymat qabul qiladi, bunda takrorlanish bir marta ham bajarilmaydi. Shart chin qiymat qabul qilib, lekin takrorlanish tanasida shart tarkibi o‘zgartirilmasa, takrorlanish cheksiz bo‘lib qoladi. Misol: Python so‘zi ekranga n mart chiqarilsin. Bu masalani for sikl operatori yordamida ham ifodalash mumkin, lekin while operatorining mohiyatini o‘rganish uchun oddiy masala yordamida qaraymiz.





While operatorini dasturlash tarkibida ishlatish vaqtida doimo takrorlanish tarkibidagi shart bilan tekshiriladigan bitta o‘zgaruvchi olish kerak. Bu masalada shart bilan tekshirish uchun i o‘zgaruvchisi tanlandi. Takrorlanish sonini n orqali i bilan solishtirish natijasida aniqlanadi. While operatorining ishlash jarayoni yuqoridagi misolda quyidagicha. Boshlang‘ich holatda i=1 shart i<=n(1<=3) chin Qadam1: Python so‘zi ekranda chiqariladi i=2; shart i<=n(2<=3) Qadam2: Python so‘zi ekranda chiqariladi i=3; shart i<=n(3<=3) Qadam3: Python so‘zi ekranda chiqariladi i=4; shart i<=n(4<=3) yolg‘on takrorlanish to‘xtatiladi. Misol. n berilganda k!<=n shartni qanoatlantiruvchi eng katta k ni aniqlang. Bu masalani Python dasturlash tilida ifodalash uchun k faktorialni takrorlanish tanasiga joylashtirish kerak, takrorlanish shartini esa k!<=n ko‘rinishida tasvirlanadi.