Axborot tizimini boshqarish turli komponentlardan iborat, jumladan: Dasturiy ta'minot: Bu ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun ishlatiladigan dastur yoki dasturlar to'plamini anglatadi

Bilet №9.1.Obyektlarni aniqlang. Obyektlar ER diagrammasining eng muhim tarkibiy qismidir. Bizning misolimizda talaba, professor bilan kursga yoziladigan oddiy tizimning kontseptual ER diagrammasini yaratamiz. O'zaro munosabatlar haqida qaror qabul qilish. Munosabatlar, odatda, “sotib oladi”, “o‘z ichiga oladi”, “bajaradi” va hokazo kabi fe’llar bilan belgilanadi. Bizning misolimizda uch subyekt o'rtasidagi munosabatlar "yozuvlar" va "o'rgatadi" havolalari orqali ochiladi. 2.ER diagrammasida har bir obyektga hamroh bo'ladigan xususiyatlarni modellashtirish uchun atributlar kerak. Amalda, sxemalar ko'pincha "ID-raqam", “Ism" va “Familiya" kabi atributlarni o'z ichiga oladi ER diagrammasi tushunarli bo'lishi uchun uning barcha elementlarini mantiqiy tartibda joylashtirish juda muhimdir. Axir, obyekt o'rtasidagi munosabatlar diagrammasining asosiy maqsadi murakkab ma'lumotlar bazasini modellashtirishdir va shuning uchun sizning birinchi vazifangiz ER diagrammalarini oddiy va mantiqiy ravishda qurishni o'rganishdir.3. 2 xil turdagi SQL mavjud: interaktiv va o'rnatilgan (встроенный). SQL ning bu 2 turi ishlashi bir xil, lekin har xil joyda ishlatiladi. Interaktiv SQL — bu ma'lumotlar bazasiga so'rov orqali murojaat qilib, shu zahoti natijani olish tushuniladi. Ya'ni bunda ketma-ketlik asosida jarayon sodir bo'ladi. So'rov-natija rejimda ishlaydi O'rnatilgan SQL – bu so'rovlar yig'indisi biror dasturlash tilida ishlatilishi tushuniladi. C, С++, Python, Pascal, Delphi, Java tillarida bazaga murojaat qilib, natijani biror o'zgaruvchiga yuklab qo'yamiz va kerakli joyda bu natijani ishlatamiz. Ya'ni bunda so'rov berib, darhol natijani ololmaymiz. Natija faqat dasturning davom etishi uchun olinadi va talab etilgan joyda ishlatiladi. 4. table name >; 5. Select *from guruh Order by FishSelect * from Xaridorlar Where FISH LIKE A%
Bilet №10. 1. Ma'lumotlar bazasi munosabatlari barcha tegishli ma'lumotlar bazalarining asosiy qismi hisoblanadiAgar jadvalda boshqa jadvalning asosiy kalitiga ishora qiluvchi tashqi kalit bo'lsa, ikki ma'lumotlar bazasi jadvallari orasidagi munosabat o'rnatiladi. Bu atamalar bazasini tashkil etuvchi asosiy tushunchadir.Tashqi munosabatlarning qanday aloqasi bor?Asosiy va chet el kalitlarining asoslarini ko'rib chiqaylik. Asosiy kalit , jadvaldagi har bir yozuvni aniqlaydi. Odatda, jadvaldagi birinchi ustun bo'lgan va u noyob bo'lishi uchun ma'lumotlar bazasi tomonidan avtomatik tarzda yaratilishi mumkin bo'lgan nomzod kalitining turi. Ma'lumotlar bazasi munosabatlarining uchta turi mavjud, ularning har biri o'zaro aloqada bo'lishi mumkin bo'lgan jadval satrlari soniga qarab nomlanadi. Ushbu uch munosabatning har biri ikkita jadval o'rtasida mavjud.Bemorlarga o'zaro munosabatlar birinchi jadvaldagi har bir kirish uchun bitta va faqat bitta, ikkinchi stolda muomalada bo'lsa. Yakka tartibdagi munosabatlar kamdan-kam hollarda qo'llaniladi, chunki barcha ma'lumotni bitta stolda qo'yish osonroq bo'ladi. Ba'zi ma'lumotlar bazasi dizaynerlari ushbu munosabatlardan boshqa jadvaldagi ma'lumotlarning pastki qismini o'z ichiga olgan jadvallarni yaratish orqali foydalanadilar.Ma'lumotlar bazasi munosabatlarining eng ko'p tarqalgan turi - bir-biriga aloqador munosabatlar. Jadval A dagi har bir yozuv Jadval Bda bir yoki bir nechta yozuvlarga mos kelganda, lekin Jadval B dagi har bir yozuv Jadvaldagi bitta yozuvga to'g'ri keladi. Masalan, O'qituvchilar jadvali bilan Boshlang'ich maktabda Talabalar jadvali o'rtasidagi munosabatlar ma'lumotlar bazasi ehtimol bir-biriga juda ko'p munosabatlar bo'lishi mumkin, chunki har bir talabaning faqat bitta o'qituvchisi bor, lekin har bir o'qituvchining bir nechta talabasi bor. Bu juda ko'p dizayn bir nechta ma'lumotni yo'q qilishga yordam beradi.
2. Relyatsion ma'lumotlar bazasi - bu o'zaro bog'langan jadvallar to'plami bo'lib, ularning har birida ma'lum turdagi obyektlar haqidagi ma'lumotlar mavjud. Relyatsion ma'lumotlar bazalarining asosiy tushunchalari: ma'lumotlar turi, atribut, kortej, birlamchi kalit va munosabatlardir Relyatsion ma'lumotlar bazasida jadvallarni yaratishga o'tishdan oldin, har bir obyektning atribut ma’lumot turlarini aniqlashimiz kerak Atribut – bu ustunlarni nomlash funksiyasini bajaradi va tegishli kataklardagi ma'lumotlar elementlarining ma'nosi va maqsadini mazmunli tavsiflaydi.
3. SQL (Structured Query Language) – Bu strukturaviy so'rov tili bo'lib, ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi tomonidan boshqariladigan relyatsion ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarni yaratish, o‘zgartirish va boshqarish uchun foydalaniladigan dasturlash tilidir.
SQL tili so'rov-natija ko'rinishida ishlaydi. So'rovlar har bir element uchun emas, butun bir guruh uchun beriladi va natija olinadi.
SQL uchun ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar qay shaklda, qay tartibda joylashganini umuman ahamiyati yo'q, faqatgina operatorlarni to'g'ri yozish orqali istalgan ma'lumotlarni chiqarish mumkin bo'ladi.
SQL tili barcha ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari uchun umumiy standart til hisoblanadi