Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министрлігі

12 дәріс.
Басқару объектісіндегі технологиялық процесстерді сипаттау. БТН (ТОУ) идентификациясы.
Әдістерді талдау мен критерийлердің классификациясы.
Типтік технологиялық процесстердің идентификациясының кейбір методологиялық сұрақтары.
Қазіргі кездегі процесстер мен өндірістің қасиеттері көп түрлі бақыланбайтын параметрлердің кіру және шығуының болуы, парметрлердің бір бірімен байланысының күрделілігі, толық теоретикалық модельдің болмауы негізгі басқару каналдары бойынша кешігулер параметрлердің жіктелуі. Автоматикалық жүйені басқару құрылысының осындай күрделі стохастикалық объектісі комплекстік мәселелерді зерттеумен байланысты. Солардың бірі – басқаратын объект туралы ақпарат алу, оның параметрлері мен қасиеттерін бағалау, яғни оның идентификациясы.
Басқару объектісін сипаттаудың математикалық мәселесі жалпы оптимизация тапсырмасының бір бөлігі болып табылады, ол кейбір шектелген объектілер үшін екіге бөлінеді: объектінің векторлық жағдайына және оның тәуелсіз параметрлеріне тізбекті оптималды бағалау және оптималды регуляторын құрастыру.
Кеңінен қолданылатын объектілер үшін, соның ішінде технологиялық процесстер мен өндірістер үшін оптимизация тапсырысы оңай түрде шешілмейді. Мұндай жүйе үшін бұл тапсырма өзгешелігімен көрінеді.
Практикалық жағдайларда модельдердің тізбегі үшін объектінің кіріс және шығыс нәтиже зерттеулерін қолданады. Технологиялық процесстерді зерттеудің нақты әдісі – мүмкіншілік әдістері, активті зерттеулер жүргізуге негізделген, объектілердің қасиеттері мен құрылыстары туралы ақпараттар алу және алынған нәтижелерді статистикалық жіктеуге жоспарланған.
Экспериментальді – статикалық амалдарды ғылыми, инженерлік және технологиялық зерттеулерді практика жүзінде кеңінен енгізуге, сонымен қатар ең маңыздысы теоретика-методологиялық сұрақтарды математикалық басқару объектісінде белгілейді.
Құрылыстық және технологиялық объектілерді алдын-ала экспериментальды түрде зерттеу.
Параметрлерді және оның мінездемесін таңдап білу үшін, алдын-ала экспериментальді зерттеулер мен тапсырмаларын жүргізу керек.
Технологиялық процессте ең маңыздысы стохастикалық болып табылады, сондықтан стационарлы және эргодикалық сұрақтарды қарастырып, байланыс іс-әрекетін орналастыру (статикалық, динамикалық). Зерттеу барысында алдын-ала берілген мәліметтердің аралығын бақылау орынын, талдап етілетін объектінің объектісі және т.б.
Зерттелген мәселелердің негізінен шыққан математикалық сипаттауға талап етіледі (оптималды сызбаларға оптималды технологиялық тәртіп моделін табу, басқару алгоритмін жасау). Экспериментальді ақпаратты нормальді эксплуатациялау немесе алдын-ала құрылған жоспарында алу, өндіріс зерттеулерін және ақпараттарды өңдеу әдісін ұзақ уақыт өткізеді.
Зерттеу және анализ моделін алу үшін объектіні бірқалыптылығына тексеру (яғни таңдалған критерийді). Келесі модельді қажетінше анықтау керек. Идентификациялық жүйелерді құру үшін техникалық әдістерді анықтау.
Аталған сұрақтар идентификацияда тереңінен қолдану мүмкін. әрбір көрсетілген сатыдан кейбір әдістер жиыны сәйкес келеді, яғни қолдануға болатын объектінің қасиетіне және қойылатын талапқа байланысты қолданылады, көпшілік жағдайда бұл процессті зерттеу кезінде анықталады. Негізінде әдісті қай параметрлермен қолдану керектігін өзара тәуелді болу мінезімен анықталады (статикалық немесе динамикалық), объектінің қасиеті мен (бірқалыпты немесе көпқалыпты), қалыпты бағыттан ауытқу мінезімен (әртүрлі немесе біртүрлі), бөгеру шегімен қосалқы анықтауыш нүктесімен (кіру, шығу немесе кіру және шығу) мүмкін болатын тәсілмен эксперименттеу. Шынай технологиялық процесстерді алу үшін модельді нормальді функция режимінде үлкен нәтижеде алуға болады. ЭВМ-де технологиялық процесстерді идентификациялық жолмен есептеп шығару болып табылады.
Мұнда тек тез жылдамдататын бөлек кезеңдер ғана зерттелмейді, бірақ сапалы процесстің өзгеруі технологиялық кешенмен анықталады, сонда мұның есебін шешу амалы табылады, алдында шешілмейтін амалдар сияқты (көп вариантты таңдау, шешудің итерационды әдістері және т.б.)
Идентификацияның есебін шешу қиындығының себептері болып: тәжірибелік зерттеудің алдын ала дайындалған әдістерінің болмауы, есептеуіш нәтижелерді тәжірибе жүзінде өңдеуде есептеу қиындықтарының болуы және т.б.
Технологиялық процесстердің негізгі қолданатын әдістерін мынадай.