Azbrbaycan şifahi xalq bdbbiyyati
Download 2.85 Kb. Pdf ko'rish
|
Küsanlardan,
Oğrulardan, Yalançılardan, Vafasızlardan, Böhtançılardan, Uğursuzlardan, Dönanlardan, Büzmanib çay keçanlardan, Xoruz belinda bostan akanlardan. Lanet quyruqlu yalana, Rabmat quyruqsuz düza. Hadı idi, Hudu idi (ümubi Azı�rbaytan variantı) Hadı idi, Hudu idi bir da mandim, Getdik şikara Bir dana şikar vurduq Dedim : Hadı bıçağun var? Dedi: - Yox. Dedim: - Böyriiva vurdum ox. elimi saldım cibima, Gördüm bir bıçaq var; Sapı var, tiyasi yox. Sapilan başın kasdİm Üç-dörd dağ aşandan so nr a Dedim: - Bunu barda yuyum? Gördüm üç arx var İkisi quru, Birinin da suyu yox. Suyu yoxda şikann başın yudum. Dedim: - Bunu barda bişirak? Getdim gördüm üç dana xaraba var. İkisi u çuq Birinin da üstü yox. Üstü yoxda gördüm üç nefer adam, İkisi ölü, Birinin da çanı yox. Dedim: - Ey canı yox qardaş, bardağun var? Dedi: - Üç bardağım var, İkisi sınıq Birinin da altı yox. Altı yoxda şikarı bişirdim, Sümüyü bişdi, ati yox. Şikarı yey a nd a n sonra, Yavan alimizi yavan başmağa çakdik. Hamımız yağlı alimizi yağlı başmağa, Yağlı başmaqlar ya van başmaqları, Qabaqlarına qatdı qovdu. Savalana çıxdım, görmedim, Girdoğa çıxdım, görmedim. Y axamda bir dana iyn a vardı Sancdım yera, çıxdım üstüne Gördüm çütcünün yanında gedirlar. Dedim: -Cütcü qardaş, başmaqların qabağını saxla, Cütcü qardaş başmaqların qabağını saxladı. Gördüm c ü t c ü qardaşın gözü başmaqlarımdadır. D ed i : - Başmaqları mana sat. Dedim: - Neçaya? Dedi : - Bir da rı y a , dannın y a r ı sı n a. Bu d a rın ı , dan parasını xarala, Çuval a atdım tutmadı. 3 5 7 3 5 8 Y axamda bir bire tapdım, Başın üzdüm. Uzaqdan gördüm bir yeka zami dan bitib, Biçinçilari çağırdım. Getdik, Biçdik, Qaladıq xıramana. Göydan üç alma düşdü Biri nağıl deyanin, Biri da özümün. Qabığı xalvati nağıl eşidanin. Sübha kimi ağlamışam Geealar sübhe kimi ağlamışam, Atımı çöl, darada bağlamışarn Atıma arpa garak kişnamasin, Qatıra yonca garak asnamasin, İtime sümük garak dişlemasin. Altına keçe salmaq su keçmasin. Ü stüna çadır garak gün düşmesin. Dövresina çapar garak yel daymasin. Çul oldu, palan itdi, Düşmarniz burda bitdi. YANIL TMACLAR Ağ balqabaq, boz balqabaq, a ğ balqab a q. Ağ inak o tayda ayağın yalay ı r , nanarn bu tayda ağın yamayır. Ay ağ qılquyruq qırqovul, qara qılquyruq qırqovulu gördünrnü? Ay axır çarşanb a axşamı, gelmişarn seninle çarşanbalaşorn, çarşan botaşsan da çorşanbalaşacayern, çarşanbaleşmasan da çarşanbalaşo cayem. Ay axsaq aşbaz Hasan şah, aşpazlar aş bişirir, son da gal aş bişir, ay axsaq aşbaz Hasan şah. Ay q ı l quyruq qırqovul, gal bu kola gir qılquyruq qırqovul. Ay göy-ala qarğa qardaş, manimlo qardaş olsan da seninle qardaş ola - cağam, olmasan da seninle göy-ala qarğa qardaş olacağam. Ay Fatalı, huy Fatalı, çatı getir, çay içinda tay çataq. Atı min, iti q o v, iti qov, atı min, atı min, iti qov. Axşarn bozbaş asrnışam, çaşıb qazanı boş asrnışaın. Acrnışam sac asrnışarn, bilrnarnişam, küllamamiş yaş asrnışam. Aşbaz Abbas aş asınış, asmışsa da az a s mı ş . Aşbaz Abbas bozbaş asar o başda, bu başda. Bazarda na ucuz? Mis ucuz, duz ucuz, küncüt ucuz. Bacadan darncı düşdü şıp nanamin barmağına. Bir barbar o biri barbara dedi ki, bir bari bax. Boz atın boz terbasın boş as başından, apar, islat getir yaş as başından. Bu qılquyruq qırqovul qırxquyruq qırqovul imiş. Bu dükca cük-cük dükca, üç cüt dükca. Bu mis neca mis imiş, bu mis kaşan rnisi imiş. Qalayçı Qasım qardaş qazanı qalaylaya-qalaylaya qaldırıb qoyur. Qatığı sarımsaqlasan da yemek olar, s arım saqla rn a s an da. Qığılcırnı qıcıqlandırma qıcıqlandıracaqsansa qığılcımlanacaq. Qırx qazan qırx küp qulpu, xub qırx qazan qırx küp qulpu. Qovlamalaşsan da qovlarnalaşacağam, qovlamalaşmasan da qovlama- laşacağam. Dağdan dı ğ ı r lan ır d ığır - dı ğ ır dığdığa. Dadaş dayı Demirin danalarını darnın dalında döydü. - Dadaş dayı, danaları damın dalında d öyrna . Dadaş da y ı dedi : - Demirin danaları damın dalındakı darılan dağıtdığı üçün danaları d öy a c a y a m . 3 5 9 Dadaş dayı danaları döydü. Damirçi Dadaş da yı, darlam deyir ki, damiri daşa, daşı damira döyma sin. Damiri daşa, daşı damira döysa damir deşilar. Damirçi Dadaş dayı, darlam deyir, damın dalında damiri damira döy masin, damiri damira döyarsan damir deşilar. Dayirmana girdi köpak, dayirmançı vurdu kötak. Bilmiram köpak yedi köpdü, köpek, ya da kötak yedi köpdü köpak. Dayirmana girdi köpak, Dayirmançı qapdı kötak. Kapak yeyib köpdü köpak, Kötak yeyib köpdü köpak. Dilim dilim olasan, ay dilim, dedim dilima. Dedi: dinmaz idim, dindir dilar dindim man. Ey aşbaz Abbas, dur mana beş basma tas aş ver. Bu neca beş basma tas aşdır, aşbaz Abbas mana beş basma tas aş ver. Ey qafasdaki çil bildirçin qardaş, gal saninla çil bildirçinlaşak, çil bil dirçinlaşsan da çilbildirçinlaşacayam, çil bildirçinlaşmasan da çilbildir çinlaşacayam. ani al alli ali alli dafa alladi. Zamanın samanlığına saman gelanacan samansız Zamanın samanlıq- da canı çıxdı. Yetişmiş yemişi yetim yemiş. Yüyürüb yüyrayi yürüda-yürüda yükümü yera qoydum. Kasilmali kasmayi kasmak İstasan da kasacaksan, kasmak İstama san da kasacaksan. Getdim gördüm bir ağacda şişak ati, o biri ağacda eşşak ati asıblar. Şi şak atini uddum, eşşak atini atdım, eşşak atini atdım, şişak atini uddum. Getdim gördüm bir barada bir barbar bir barbari bar-bar bayirdir. Dedim: a barbar, na üçün san barbar bu barbori bar-bar bayirdirsan? Dedi: bu barbarin atası barbar man barbarin atası barbari bar-bar bayirı diyi üçün man barbar bu barbari bar-bar bayirdiram. 8gar bu barbarin atası barbar man barbarin atası barbari bar-bar bayirtmasaydi, man bar bar bu barbari bar-bar bayirtmazdim. Getdim gördüm bir darada sakkiz-doqquz saqqız şaxlı var. Dedim: - Siz neça ilin sakkiz-doqquz saqqız şaxlısısız? Dedilar: - Sakkiz ilin, doqquz ilin sakkiz-doqquz saqqız şaxıyıq. Getdim gördüm bir darada iki kar, kor, kürkü yırtıq kirpi var. Dişi kar, kor, kürkü yırtıq kirpi erkak kar, kor, kürkü yırtıq kirpinin kürkünü yama maqdansa, erkak kar, kor, kürkü yırtıq kirpi dişi kar, kor, kürkü yırtıq kir pinin kürkünü yamamaqdadır. Getdim gördüm bir darada yeddi qara qaşqa tapal sakil çapiş otduyur. Dedim ey yeddi qara qaşqa tapal sakil çapiş niya bizim yeddi qaşqa tapal sokil çapişin yerini otduyursan. 3 60 Dedi: - Sizin y e dd i qara qaşqa tapal sokil çapiş bizim yeddi qara qaşqa tapal sakil çapişin yerini otduyub. On a göra do bizim ycddi qara qaşqa tapal sakil çapiş sizin ye d di qara qaşqa t apo l sakil çapişin yerini otduyur. Gal gedak şumu t o x maq l a y aq . San toxmaqlasan da man toxınaqlaya- c a ğ am, toxınaqlamasan da toxınaqlayacağam. Göy cönga, gömgöy cönga, dümgöy cönga. Gül güllükda, kül küllükda, kül kü l l ük d a , gül güllükda. Mallanı ammamalamalimi, a mm a mala m a m a l imi . Oc ağ ı qığılcımlandırma, san qığılcımlandırsan da qığılcımlanacaq, qı- ğı lc ı m l a nd ı rm a s a n d a qığı l c un la n a c aq . Tak-tak dükca, cüt-cüt dükca, üç cüt dükca. Üç gana üç göna, üç güna doy g o ld i . Çatı gatir çay içnda ç a l qatıra ç a y ı ç a ta q . Çap keçi çap keçidi çapaki keçib gedar, çap keçi çap keçidi çapaki keçib çapari keçar. Çörayi ovxalamalımı, ovxalamamalımı. Cüma axşamı cüma mascidinda cüra Cabbann cübbasini cüvallağılar cıbıtdılar. Şikasta çalan, şikastasizlaşmişam, şikasta çal. 8zizim kim Sanamdi, K.imimdi, kimsanamdi? Na kimin kimsanasiyam, Na kimsona kimimdi. 8zizim vaznasiyam, Vaznanin xaznasiyam, A tam manim oğlumdu, Man atarnın yeznosiyam. Ay Dadaş, atma d a ş , On iki lavaş, bir qazan aş. Onu ye m a y an in başına daş. 3 6 1 iZAHLAR ı. amak nağmalari "Holavarlar" bu q a yn a ql ar d an seçilmişdir: M.H.Tahmasib. "Xalq ada b i yyatımızda marasim va mövsüm nağmalari" (namiz. diss). - B., BDU kitab x an a s ı , 1 945. " A z e r b a yc a n folkloru antologiyası" II ki ta b d a, 1 -ci kitab (t o play ı b tartib eden a.Axundov), - B., A zarb . EA na ş riyy a t ı , 1 968. " A z er ba y ca n klassİk a d a b iyyatı kitabxanası, 20-cildda, I ci l d , Xalq ada biyyatı" ( t arti b edenlar T.Farzaliyev, İ.Abbasov), - B., Elm, 1 982. "Azer bayca n bayatıları " (tartib e den l a r B .Abdullayev, E.Mommadov, Q.Babazada), - B ., Elm, 1 994. "Göyar, samanim, gö y ar " (tertib ed eni B.Abdulla). - B., Ganclik, 1 993 . "Heyvanların bahsi", "Bkinçi ila öküz", " Az a r bay c a n folkloru antologiyası", 1 -ci ki tabdan götürülınüşdür. "Cütcü nağmasi", " San sünbülüın", "Darı, buğda va cütcü", "8kin çaltiyi, akin", " D er i n nanani, derin" örnaklari ''Novruz" (top l ayı b tartib edeni A .Nabiyev), - B., Yazıçı, I 989 kitabından s e ç ilmi şdir . "Nehro noğmesi", "Eydirmalar" "El düzgülari, elat söylamalari" (toplayıb tartib edani .M. Qasımh). - B . , A zern a ş r , I 993 kitabından tartibe daxil edilmişdir. "Sayaçı sözleri", "Taka", "Yoxlama vo c ü tl a ma " , "Sağın", "Çoban ve b a na k", "Çoban'' örnaklari F .Köçarlinin "Balalara hadiyya", B., Ganclik, 1 967, H.M. Sadiqin " Sayalar", -Tehran, 1 978, "Azerbaycan folkloru ant ologiyası " 1 -ci kitab, "Azerbaycan bayatıları", "Arazam, Küre b an dam" (tartib edeni va i şl e y ani B .Abdullayev) - Bakı, Yazıçı, 1 986 " G ö y a r, samaniın, göyar", kitabiarın d an seçilmişdir. 2. Mövsüm marasim nağmalari "Yel baba" nağmolmi F . K öçarlinin "Balalara hadiyya", "Azerbaycan folkloru antologiyası" 1 -ci kitab va "Göyer, samanim, göyar" kita b iarı n d an götürülmüşdür. "Yağış çağırmaq", "Gün çıx", " A zer bay c an klassik ede bi y yatı kitabxanası 20 c i l dda, I cild, Xalq odabiyyatı", " G öyar, samanim, göyar" kitabiarından götüıiilmüşdür. "Duman", "G ü n aş i ç a ğırmaq", M.H.Tahınasibin "Xalq adabiyyatımızda mar a sim va mövsüm nağmalori" o s oc i n d a n götürülmüşdür. "Yağış çağınnaq" (Canubi Azarbaycan variantı), "Kosa-kosa" (Canubi Azarbaycan variantı), "Arazam, Küre b an dam" , "Göyar, samonim, göyar" kitabiarından götürülmüşdür. "Güdü-güdü" F. Köçarlinin "Balalara hadi yy e" ki tabından götürülmüşdür. "Qodu-qodu", "Kosa-kosa", "Kosa-kosa", (Lank;xan variantı) "Azorbaycan folkloru anto- 3 62 logiyası" 1 -ei kitabdan götürülmüşdür. "Xıdır nebi " M.H.Tahmasibin "Xalq a da b iy y a t ım ı z d a marasim va mövsüm nağmalari" aserinden, "Azerbaycan folkloru antologiyası " 1 -ci k i t a b va "Göyar, samanim, göyar" den götürülmüşdür. "Samani"nin 1 -ci n e ğmas i "Azerbaycan şifahi xalq adabiyyatına dair tadqiqlar" 4-cü kitab (top. M.Hakimov) - Bakı , Elm 1 973, 2-ci nağmasi "Azerbaycan folkloru antologiyası" 1 -ci kitab, 3-cü nağmasi M.H.Tahmasibin "Xalq adebiyyatımızda marasim va mövsüm nağmolari" qaynaqlanndan seçilmişdir. " Ağı r l ı ğ ı m , uğurluğum" , "Küsülülari barışdınn" nağmolori "Azerbaycan şifahi xalq edebiyyatına dair todqiqler"in 4-cü kitabından (toplayanı M.Hakimov) götürülmüşdür. "Novruz" M.H.Tahmasibin "Xalq adabiyyatımızda marasim va mövsüm nağmaleri" asarindan götürülmüşdür. "Yatdı deyirman daşım", "Geldi", "Sam-samim", "B ayram galir", "Xalçalı novruz", "Qan ila martın deyişmasi" "Novruz" kitabından g ö türü l m ü ş d ü r . ''8s külayim", " H eydar, Heydar, as gal", "Yağ yağışım" , "Xan bozame" nağmalari "Azerbaycan folkloru antologiyası - Naxçıvan folkuloru" ( tarti b edenlar T.Farzeliyev, M.Qasımlı) - B., Sabah naşriyyatı, 1 994 kitabından seçilmişdir. "Yağma yağış" nağmasi "Azerbaycan folkloru a:ntologiyası - Borçalı folkloru" (toplayanı V.Hacıyev, tartib edeni İ.Abbaslı) - B., Azemaşir 1 996 kitabından götürülmüşdür. "Aranla dağın bahsi", "Aranla yayiağın bahsi" nümunalari "Azerbaycan folkloru antologiyası"nın 1 -ci kitabından götürülmüşdür. 3. Maişat marasim nağmalari Vasfı-hallar "Vasfi-hal" örnaklari "Azerbaycan bayatılan" va "Göyar, semenim, göyar" kitabiarından seçilmişdir. Toy nağmalari "Lo-lo", "Mübarek, ay mübarek" , " Ay lali" nağmaleri "Azerbaycan klassik edabiyyatı kitabxanası 20 cildde, 1 -ci cild - Xalq adebiyyatı" ki tabından, "Sonalar-Sonalar" , "Ay oğlan", "Qalmışam", "Yarpaqlan ", "Adaxlın ham", "Maşallah", "Gelin nağmelari" , "Beyin tarifi" "Azerbay can folkloru antologiyası"nın 1 -ci kitabından seçilmişdir. Halaylar "Halay oyunu", "Yaşıl yarpaq, qızı lgül " "Azorbaycan folkloru antolo giyası"nın I -ci kitabından, "A lo-lo-lo-lo ", "Ya la-li, yar düymel ari mar can", "Ha Jali, h a la y ı döndar bari " "Toy va halay m ahn ı l ar ı " (tertib edeni B . Şahsoylu). - B . , Genclik, 1 980 kitabından seçilmişdir. . 363 Haxıştalar "Haxıştalar" A za r b a y c an kl a s sik ada b i yy a t ı kitabxanası 20 cildda, 1 -ci cild - Xalq a d ab i yya t ı " kitabından tartiba daxil edilmişdir. Ağılar " Ağ ı l a r" "Arazam, Küra bondam" kitabından götürülmüşdür. 4. Ovsun nağmalari "Ovsun na ğ ma l a ri"n i n "Çax daş ı , ç a x m a q daşı" , "Kölga dağlara", " Yağladım", "Bir", "Şeş" misraları ila b aş l anan örnaklari M.H.Tahmasi bin "X a l q ad a b iyya t ı m ız d a marasim va mövsüm nağmalari" asarindan, " 8 q ra b - a q rab a x ınca " , " H azr ot i Süleym a n eşqina", "Ey şeytanlar , şeytan lar " , "Ey albasti zalım" misraları ila başl a nan örna kl a ri " Aze r b a ycan klas sik ada b iyya t ı kitabxanası, 20-cildda, 1 -ci cild, Xalq adabiyyatı" kitab ı n dan, "Taza ay, sani xoş gördük", "Ağ daş, q ara daş " , " T a b a q g e ldi" mis raları ila başlanan örnaklar M. Ca fe rz adenin "Tabiat va o vs un la r " ("Azerbaycan t ab i a t i" jurn. 1 978, N� l ) ına q al o sinda n , "Man nanamin il kisiyam", "Xcyra atırsan a t " , " T a p ıl - tap ı l pul verram", "Fatma nana", "Xazri seni a l a r a m ", "Man anaının ilkisiyam", "Biz gelini getirdik", " Üz arliksan havasan", "Dörd tarefi gül eyladim", "Kandar sancdım iska nani", "Bir ovuc duz", "Manim sacım sac deyil'', "Ağırlığım, uğurluğum" m i s ra lar ı ila b aşlan a n örnaklari "Göyar, samenim, göyar" kitabından, " Üz er lik sa n , ha v a s a n " ö rn ayi " A zerbaycan folkloru an t ol o giyası - Naxçıvan folkloru" kitabından seçilmişdir. 5. Sınamalar "Sınamalar" tartibo "Göyar, samonim, göy ar " kitabından daxil edilmişdir. 6. Bayatılar "B a y a t ı l ar" " A z a r b a y c a n b a y a tıl a r ı " kitabından seçilmişdir. 7. Xalq mabnıları "Xalq mahnıları" "Azerbaycan x a l q malını va tasniflari"(toplayıb tartib edeni Q.Naınazaliyev), - B . , İşıq n aş riyyat ı , 1 985 kitabından seçilmişdir. 3 6 4 8. Qahramanhq nağmalari "Qahramanlıq nağmalari" bu menbalardan seçilmişdir: "Kitabi-Dedo Qorqud" (sadalaşdiril-uiş matnin müallifi S.olizadadir), - B., YNE, 1 999, "Koroğlu" (tartib ed. M.H.Tahmasib), - B . , 1 956, " Q aça q Nabi" (tartib edeni O.Axundov), - B . , Azamaşr, 1 96 1 , "Sattarxan das tanı", "Canubi Azarbaycan a d a b i yy a t ı z.nt o l o g i y a s ı, 3-cü cild" (folklor bölmesinin tartibçisi B.Abdulla), - B., Elm, 1 988. 9. Alqışlar, dualar "Alqışlar, dualar" tartibe "Göyar, samanim, göyar" kitabından daxil edilmişdir. "Dada Qorqud alqışları" "Kitabi-Deda Qorqud"dan (tartib edeni H.Araslı), B., Azamaşr, 1 962, seçilmişdir. 10. Qarğışlar " Q ar ğ ı ş" örnaklari "Göyar, samanim, göyar" kitabından götürülmüş dür. "Dada Qorqud qarğışları" "Kitabi-Dada Q o r q u d " un 1 962-ci il naş rinden seçilmişdir. ll. Atalar sözü va masallar "Atalar sözü va masallar" o.Hüseynzadanin toplama va tart ib i nd a 1 98 1 -ci il do neşr olunmuş Download 2.85 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling