Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

11.2. Tezliyin ölçülməsi qurğusu 
Texniki avadanlıqların parametrlərinin idarə olunması və nəzarəti 
məsələlərində tez-tez tezliyin ölçülməsi lazım gəlir. Tezliyin ölçülməsi əsasən 
KP580Bİ53 tipli və onun analoqu olan digər növ interval taymeri BİS-ləri 
vasitəsi ilə yerinə yetirilir (məsələn, televizorun parametrlərinə nəzarət zamanı).
Şəkil 11.3-də verilmiş kontrollerli tezlik ölçmə sxemini nəzərdən keçirək. 
Qurğu D1 paralel adapterindən, D2 taymerindən və çıxış siqnal-larının 
inversiyasını təmin edən D3 şin formalaşdırıcısından ibarətdir. Dörd tezlik 
siqnalları mənbələri D4 multipleksorunun girişlərinə qoşulmuşlar və paralel 
adapterin KB kanalının B1-B3 dərəcələri ilə idarə olunurlar. Adapterin 4-cü 
dərəcəsi taymerin St1 sayğacını idarə etmək üçün istifadə olunur. Bu sayğac “1” 
rejimində işləyir və B1 kanalının çıxışında T=1 san ölçü intervalını 
formalaşdırır. St2 sayğacının kanalı “0” rejimində işləyir və ölçü intervalı 
müddətində nəzarət olunan siqnalın impulslarını saymaq üçün istifadə olunur. 
Şək. 11.3. Verilmiş kontrollerli tezlik ölçmə qurğusu 
Ölçü intervalının qiyməti generatorun tezliyindən və St1 sayğacına 
yüklənmiş ədəddən asılıdır. Generatorun 50 kHs tezliyində T=1 san ölçü 
intervalını formalaşdırmaq üçün St1 sayğacına iki baytlı C350H ədədini 
yükləmək lazımdır. St1 sayğacında ölçülən kanalın impulslarının sayının 

---

203
hesablanması taymerin birinci kanalının B1 çıxışından idarə siqnalının Str 
girişinə daxil olması ilə başlayır və bu siqnalın arxa cəbhəsinin təsiri ilə 
qurtarır. 
Tezliyin ölçülməsi alqoritminin sxemi şəkil 11.4 -də göstərilmişdir. 
Alqoritm 4 siqnal mənbəyinin tezliklərinin ölçülməsini təmin edir və nəticələri 
yaddaş yuvalarında yerləşdirir. 
Şək. 11.4. Tezliyin ölçülməsi alqoritminin blok sxemi 
; Siqnalların tezliyinin ölçülməsi proqramı. 
Giriş parametrləri: 
- 
HL cütü – ölçmənin nəticəsi massivinin başlanğıc ünvanı; 
- 
registr C - ölçmə kanallarının sayı; 
- 
registr B - X4 kanalının kodu. 
FRIK: PUSH H ; massivin başlanğıc ünvanını yadda saxlamalı 

---

204
MVI A, 98 h ; çıxış üçün proqramlaşdırma 
OUT 0F7 h ; D1 adapterinin B kanalı 
M2: MOV A, B ; blok 3 
OUT 0F5 
ADI 0F0h ; blok 4 
OUT 0F5 
MVI A, 72h ; idarəedici sözün yüklənməsi 
OUT 0E3 h ; St1 sayğacı 
MVI A, 50H: 
OUT 0E1h ; St1 sayğacının yüklənməsi 
MVT A, C3 H ; C350 ədədi ilə 
OUT 0E1h 
MVT A, B1h ; St2 sayğacının UC yüklənməsi 
OUT 0E3h
MVT A, 0FFh ; St2 sayğacının yüklənməsi 
OUT 0E2 h ; FFFFH ədədi ilə 
OUT 0E2h
MOV A, B ; blok 6 
OUT 0F5h
LXI H, 0FFFFh ; çevrilmə üçün gecikmə 
M1: DCX H
MOV A, L 
ORA H 
JNZ M1 
MOV A, B ; blok 8 
ADI 0F0h
OUT 0F5h 
İN 0E2h ; nəticənin kiçik baytının daxil edilməsi və 
CMA ; inversləşdirilməsi 
POP H ; massivə yükləmə 
MOV M, A ; nəticənin kiçik baytını 
INX H ; nəticənin böyük baytının
IN 0E2h ; daxil edilməsi və yüklənməsi
CMA ; tezliyin ölçülməsi 
MOV M, A 
INX H ; blok 10 
PUSN H: 
MOV A, B ; növbəti X kanalının 
ADI 04 ; kodunu göstərməli 

---

205
MOV B, A
DCR C ; blok 11 
JNZ M2 
HLT 
Proqramda istifadə olunan sabitlər siqnalların tezliyini 1...65,5 kHs 
diapazonda ölçməyə imkan verir.