ÊBÊ: 84(5O‘)6 t 98 To‘xtaboyev, Õudoyberdi
Download 1.64 Mb. Pdf ko'rish
|
@KUTUBXONA UZ 1 Qiz bolaga tosh otmang
- Bu sahifa navigatsiya:
- «Mo‘jiza yuz bergan, ha-ha
|
yuzli, yuzi, ko‘zlari lovullab yonib turadigan g‘oyat
ko‘rkam, g‘oyat go‘zal bir yigitcha»dir. Qahramon- ning portretidagi roviy qo‘llagan so‘zlarga e’tibor bering: uning «Tengqurlariga nisbatan xiyol novcha- roq»ligidan keyingi tasvirlar qiz bolaning qiyofasiga xos belgilarni anglatmayaptimi? Buning ustiga uning tik qomatli, bug‘doy rang yuzli ekanligidan, ko‘zlari yonib turishidan tashqari yana «g‘oyat ko‘rkam, g‘oyat go‘zal» deb ta’riflanishi ortiqchadek tuyiladi. Odatda, bunday iboralar qiz bolaga nisbatan ishlatilsa, uning qiyofasiga yopishib turgan bo‘lardi. Shunday deyman-u, mabodo, hikoyachi-roviy À.Qodiriyning «O‘tkan kunlar» romanini o‘qigan bo‘lsa, Yo‘ldoshxonini «ulug‘ gavdalik, ko‘rkam va oq yuzlik, kelishgan qora ko‘zlik, mutanosib qora qoshlik» Otabek akasiga o‘xshatib tasvirlashni istadimikin deb o‘ylab qolaman. Faqat Yo‘ldoshxon Otabek singari «og‘ir tabiatli» emas. Garchi «fikrli, mulohazali yigit» bo‘lsa-da, ba’zida o‘ylamay, shoshqaloqlik bilan qil- gan harakatlarining jabrini tortadi. Buni qarangki, Otabek ham, Yo‘ldoshxon ham tadbirkorlik bilan shug‘ullanadilar. Ikkovi ham savdo ishi bilan uzoq shaharlarga boradilar. Àmmo zamon boshqa, makon boshqa bo‘lganligidan ikkovining taqdiri bir-biridan tubdan farq qiladi. Yo‘ldoshxon mustaqillik davrining farzandi sifatida o‘zini nihoyatda erkin, bemalol va mag‘rur tutadi. Niyatlarini amalga oshirish yo‘lida u hech qanday to‘siqqa uchramaydi, qiyinchilikni boshidan kechir- 209 maydi. Roviy bu muvaffaqiyatli yurishning ikkita muhim asosiga ishora qiladi. Birinchisi, Yo‘ldoshx- on go‘dakligida Õizr bobo bilan uchrashgan. Uning o‘rgatishi tufayli «anjir» so‘zini aytib tili chiqadi, ham anjirga ishqi tushib, bog‘ tashkil qiladi va ko‘p hosil yetishtirib boyib ketadi. Ikkinchi asos esa bu musta- qillik tufayli yaratilgan imkoniyatlardir. Garchi roviy ochiq aytmasa ham o‘quvchi mamlakatimizda ish- bilarmon, tadbirkor va fermerlarga qulay sharoit lar yaratib berilayotganligidan voqif bo‘ladi. Yo‘ldosh- xonning faoliyati hamma joyda qo‘llab-quvvatlanadi, unga to‘sqinlik qilayotganlar darhol jazosini oladi. Masalan, tuman hokimining o‘rinbosari, yosh fer- merlar jamiyatining raisi Ochilov ularni «kimda-kim sizlarni so‘roqqa tutmoqchi bo‘lsa, oldin men bilan gaplashsin», deb ishontirgan. Ichki ishlar boshqarma- sida iste’fodagi polkovnik hoji aka qo‘llab-quvvatlaydi. Ànjirzor bog‘da esa o‘qituvchilikdan nafaqaga chiqqan Qobil bobo yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadi. Shu tufayli ularning ishi yurishgandan yurishadi. Roviy «Qiz talashgan o‘smirlar»ning turli sargu- zashtlarini uch bo‘limga ajratib hikoya qiladi. O‘n olti bobdan tashkil topgan «Muhabbat mavsumi» deb atalgan birinchi bo‘lim «hammasi bo‘lib besh qiz-u besh o‘smirdan iborat» bitiruvchi sinf o‘quvchilarining Yo‘ldoshxon rahbarligida ish boshlagan anjirchilik fermasidagi faoliyatiga bag‘ishlanadi. Hikoyachi-roviy bu besh qiz, besh yigitchani shu qadar mehr bilan tasvirlaydiki, eng yomonini ham (masalan, ig‘vogar Safarga o‘xshash) yaxshi ko‘rib qolamiz. O‘n bobdan iborat ikkinchi bo‘limda esa bu yigit-qizlar boshidan kechirgan «Ishqning lazzatli iztiroblari»dan xabardor bo‘lamiz. «Muhabbat o‘limdan kuchlimi?» deb atalgan uchinchi bo‘limda (10 boblik) oshiq-ma’shuqalarga 210 xos chinakam sarguzashtlar hikoya qilinadi. Ikki o‘t orasida qovrilgan Yo‘ldoshxon goh sinfdoshi Zulxu- mor, goh o‘zga yurtdan topgani Oysuluvdan qaysi birini tanlashni bilmay arosatda qoladi. Roviyning aytishicha, Yo‘ldoshxon nazarida «bu qizlarning biri yuragining o‘ng qismida, boshqasi chap qismida o‘rin talashayotgandek tuyuladi. Qalbida Zulxumor yoqqan olov bilan Oysuluv yoqqan olov o‘rtasidagi kurash kuchaygandan kuchayib borayapti». Àmmo shunga qaramay, hikoyachi-roviy sevgi yoshidagi yigit-qi- zlarning o‘ziga umr yo‘ldoshi tanlashda his-tuyg‘uga emas, balki aql-farosat bilan ish tutishiga e’tiborni ko‘proq qaratadi. Masalan, Oysuluv mehmon bo‘lib kelganida Zulxumorning ko‘zlarida Yo‘ldoshxonga nisbatan kuchli muhabbat o‘tlari yonib turganini ko‘rib, o‘z niyatidan qaytadi va oddiy tegirmonchi yigit Rasuljonni tanlaydi. Beksulton esa hech ikkilanmay otasiz o‘sgan ko‘ngli yarim Marg‘ubani sevadi va ayrim to‘siqlarga qaramay, unga yetishish yo‘llarini izlaydi. Qolgan yigit-qizlar ham o‘z tanlaganlari bilan topishadilar. Hikoyachi-roviy chindan ham «Muhabbat o‘lim- dan kuchli» ekanligini voqealar rivojida isbotlab beradi. Oysuluv sevgisini rad qilgandan keyin Yo‘ldoshxon yana Zulxumorning huzuriga bo‘yin egib keladi. Umuman, hikoyachi-roviy tomonidan bu oshiq-ma’shuqlar o‘rtasidagi ishqiy mojarolar ni- hoyatda tabiiy tasvirlangan. Odatda, bir joyda o‘sgan, sinfdosh bo‘lgan yigit-qizlar o‘rtasidagi sevgi-muhab- bat shunaqa bo‘ladi. «Qiziq, — deb hikoya qiladi bu haqda roviy, — Yo‘ldoshxon ham, Zulxumor ham tinmay bir-birlariga talpinishadi, lekin ko‘rishishdi, degunlaricha aytadigan chiroyli gaplarini yo‘qotib qo‘yishadi. So‘zlarida harorat bo‘lmaydi, goho pich- 211 ing, kesatiqlar ham aralashib ketadi». Haqiqatdan ham yurakda kuchli intilish bor, ammo oraga tush- gan sovuqchilik bu talpinishga biroz xalaqit beradi. Oqibat shu bo‘ladiki, Zulxumor ham muhabbati- ni rad etgach, bu sharmandalikka chidolmagan Yo‘ldoshxon sirka ichib o‘zini o‘ldirmoqchi bo‘ldi va og‘ir ahvolda shifoxonaga olib kelindi. Yigitning o‘limiga o‘zini sababchi deb bilgan Zulxumor jonlan- tirish xonasiga kirib, baland ovozda: «Yo‘ldoshxon, men seni ko‘rgani keldim!» deydi. Shunda roviyning quvonib hayqirishicha: «Mo‘jiza yuz bergan, ha-ha, Download 1.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|