B. B. Berkinov, Ye. A. Yarmolik, Q. Q. Quvnoqov

Kursning mazmuni davlat darajasida ham, tarmoq, korxona 
darajasida ham indikativ rejalashtirish jarayonining nazariy-amaliy 
masalalarini o’z ichiga oladi. Iqtisodiy oldindan ko’ra bilish tabiati, 
ko’rsatkichlar va parametrlar tasnifi, mutaxassislarning prognozlashtirish 
va rejalashtirish masalalari bo’yicha fikrlari va qarashlari, xorijiy 
mamlakatlarning ushbu sohadagi tajribasi, faoliyatning turli sohalarini 
iqtisodiy jihatdan asoslash, shu jumladan rivojlanish strategiyalarini 
tanlashga 
nisbatan 
tavsiya 
etilayotgan 
yondashuvlar, 
tanlangan 
qarorlarining iqtisodiy samarasini aniqlash, reja tarkibi, mamlakatda rejali 
ishni takomillashtirish vazifalari – bularning barchasi va qator boshqa 
masalalar o’rganilayotgan fanning mazmunini tashkil qiladi. Mazkur 
kursni bilish bo’lajak mutaxassisga tanlangan xo’jalik yuritish maqsadlari, 
ko’zlangan natijalarga erishish, faoliyat ko’rsatishning iqtisodiy 
muammolarini hal etish va tadbirkorlikni rivojlantirish uchun zarur 

---

17 
bo’lgan harakatlarni malakali asoslash imkonini beradi. 
Kursning metodologik asosini dialektika tashkil etadi. Aynan 
dialektika, ko’plab ilmiy fanlarning metodologiyasi bo’lgani holda, 
mutaxassisga turmush, jamiyat va tafakkur rivojlanishining umumiy 
qonuniyatlari haqidagi bilimni beradi. Xo’jalik yuritish muhitini 
tushunishni belgilab beruvchi uning kategoriyalari hayot faoliyati 
unsurlarining tutashish nuqtalarini aniqlash, ularda bir lahzali va tasodifiy 
holatlarni olib tashlab, obyektiv va alohida holatlarni ko’rish imkonini 
beradi. 
Dialektika kategoriyalari va qonunlari iqtisodiy hodisalar tadqiqotlari 
qoidalari va usullarini tushunishga yordam beradi. Shunday qilib, iqtisodiy 
tahlil istalgan rejalashtirish jarayonining majburiy qismi hisoblanib, u 
nihoyasiga etgach, alohida hisob-kitoblarning o’zaro ta’siri va to’ldirishini 
tekshirish orqali ularni sintez qilish zarur. Bunda fanlarni bilish 
dialektikasi namoyon bo’ladi. 
Indikativ 
rejalashtirishning 
zamonaviy 
amaliyoti 
davlatning 
o’tmishdagi ko’rsatmali rejalashtirishini tubdan qayta anglab etadi. Biroq, 
bir necha yildan so’ng rejalashtirish darajasiga nisbatan yangi talablar 
rejalashtirish nazariyasining ko’plab hozirgi talqinlaridan voz kechishga 
majbur qiladi. Mana shunda ham – kursni o’rganish dialektikasi har 
qanday ilmiy fan rivojlanishining qonuniy jarayoni hisoblanadi, chunki 
yangidan jamg’arilgan tajriba, odatda, vaqt o’tishi bilan ilgarigi 
yondashuvlarning maqsadga muvofiqligini inkor qiladi, ularning faoliyat 
yuritishning yangi sharoitlariga xos bo’lgan sifat jihatdan yangi tarkibini 
belgilab beradi. 
Insonni, ayniqsa, muayyan korxona sharoitlari nuqtai nazaridan 
rejalashtirish sohasidagi iqtisodiy hisob-kitoblarni malakali tarzda 
bajarishga o’rgatish qiyin. Lekin uni ilmiy oldindan ko’ra bilish 
metodologiyasi bo’yicha bilimlar tizimiga, pirovardida esa, - u fikrlash 
xilidagi tafakkur bilan birgalikda malakali prognozlar va rejalarni amalga 
oshirishga ko’maklashuvchi iqtisodiy tafakkurga o’rgatish mumkin. Bu 
mutaxassisning iqtisodiyot sohasidagi kelgusi bilimlarining garovidir.