B. G. Pürliýew, E. G. Rahmanowa ykdysadyýetiň esaslary

soraglar
 
we
 
ýumuşlar
:
1. Nyrh näme?
2. Nyrhyň emele gelşini düşündüriň.
3. Gymmat kanuny nähili hereket edýär?
4. Nyrhyň haýsy görnüşleri bar?
5. Türkmenistanda satylýan harytlaryň nyrhlary 
barada aýdyň.
IV. Hyrydarlyk we hödürleme
§ 19. 
Hyrydarlyk we hödürlemäniň 
nazaryýeti: düşünjeler we kanunlar 
Hyrydarlyk – bu nyrhlaryň belli bir wagtyň dowamynda 
mümkin bolanlarynyň arasyndaky käbir nyrh boýunça sarp 
edijileriň satyn almaga taýýar we ony satyn almaga ýagdaýy 
bolan önümleriniň mukdarydyr.
?

---

58
I bölüm
Hyrydarlyk birnäçe alternatiw mümkinçilikleri aň lad-
ýar. Meselem, ol gaýry şertler birmeňzeş bolan maha lynda 
önümiň dürli nyrhlar boýunça hyrydarlyk bildiriljek muk­
daryny görkezýär.
Hyrydarlyga, adatça nyrhyň amatlylyk jähtinden sere-
dilýändigi kesgitlemeden görünýär, başgaça aýdylanda, 
hyry darlyk sarp edijiler tarapyndan mümkin bolan dürli 
nyrh lar boýunça satyn aljak önümleriniň mukdaryny gör­
kezýär.
Eger hyrydarlyga mukdar nukdaýnazaryndan seredilse, 
dogry bolar. Dürli nyrhlar boýunça näçe mukdardaky haryt 
satylyp bilner diýip soramaga derek sarp edijiler harytlaryň 
dürli mukdaryny nähili nyrhlar boýunça satyn almaga taý-
ýar diýip soramak ýerlikli bolar.
Hödürlemäni öndürijiniň öndürmek isleýän we öndü-
rip biljek hem-de belli bir wagtyň içinde mümkin bolan 
nyrhlaryň arasyndan her bir anyk nyrh boýunça bazarda 
satmak üçin hödürläp biljek önümleriniň dürli mukdarlary 
hökmünde kesgitlemek mümkin.
Hödürleme-de alternatiw mümkinçilikleriň birnäçesini 
aňladýar. Meselem, ol gaýry şertleriň ählisi üýtgewsiz bolup 
galanda satuwa dürli nyrhlar boýunça näçe mukdardaky 
önümiň çykaryljakdygyny görkezýär.
Hödürlemä, adatça, nyrhyň amatlylygy nukdaýnaza-
ryndan seredilýändigi şol kesgitlemeden gelip çykýar. Baş-
gaça aýdylanda, hödürleme öndürijiler tarapyndan önü miň 
mümkin bolan dürli nyrhlar boýunça hödür etjek muk­
daryny görkezýär.
Emma hödürlemä onuň ululygy nukdaýnazaryndan se­
redilmegi dogrudyr, kähalatlarda bolsa has peýdalyrakdyr. 
Dürli nyrhlar boýunça näçe mukdardaky haryt hödürläp bil­
ner diýip soramagyň deregine, sarp edijileri harytlaryň dür­
li mukdaryny hödürlemäge gyzyklandyrýan nyrhlar nähili 
bolmaly diýip sowal bermek mümkin.

---

59
YKDYSADYÝETIŇ UMUMY ESASLARY
Hyrydarlygyň düýpli häsiýeti şundan ybarat: gaýry 
şert leriň ählisi üýtgewsiz bolan mahalynda hyrhyň aşak la-
ma gy hyrydarlygyň degişli suratda artmagyna getirýär.
Tersine, gaýry birmeňzeş şertlerde nyrhyň ýokarlama­
gy hyrydarlygyň degişlilikdäki azalmagyna getirýär.
Gysgaça aýdylanda, nyrh bilen hyrydarlygyň ululygynyň 
arasynda oňyn däl, ters baglanyşyk bar. Bu ters baglanyşyk 
hyrydarlyk kanuny diýip atlandyrylýar.
Nyrhlaryň ýokarlanmagy bilen, degişlilikde, hödür le-
mäniň ululygy-da artýar, nyrhlaryň aşaklamagy bilen bol­
sa hödürleme-de kemelýär. Gysgaça aýdylanda, nyrh bilen 
hödürlenýän önümiň arasynda oňyn ýa-da göni baglanyşyk 
bar. Bu özboluşly baglanyşyga hödürleme kanuny diýilýär.
Haryt önümçiliginiň alyş-çalyş ýaýrawyndaky hyry-
dar lyk bilen hödürlemäniň özara täsirini we özara bagla-
nyşygyny häsiýetlendirýän ykdysady kanun hyrydar lygyň 
we hödürlemäniň bitewiligini hem-de olaryň laýyk gelmäge 
obýektiw haldaky ymtylyşyny aňladýar.
Hyrydarlyk we hödürleme kanuny gymmat kanuny bi-
len gös-göni baglanyşyklydyr. Emma ol diňe aýlanyşyk 
ýaý rawynda hereket edýär hem-de gymmat kanunyny çal-
şyrmaýar, tersine, onuň bilen bir hatarda we bir wagtyň 
özünde gymmat kanunynyň aňladylmasy görnüşinde onuň 
durmuşa geçiş mehanizminiň düzüm bölegi hökmünde he­
reket edýär.
Şeýlelik bilen, hyrydarlyk we hödürleme kanuny hem-de 
gymmat kanuny öz aralarynda iňňän pugta baglanyşyklydyr.
Hyrydarlyk we hödürleme kanuny bütin jemgyýetiň bähbit­
lerine aňly-düşünjeli peýdalanylýar, bu kanunyň täsiri ba­
zar mehanizminiň işleýşiniň barşynda hasaba alynýar.