B. J. Boltayev, A. R. Azamatov, G. A. Azamatova, B. S. Xurramov nazariya, algoritm, dastur toshkent 2013

Yozilishi 
Vazifasi
Standart funksiyalar
CONCAT(S1,S2,…,SN) 
S1,S2,…,SN satrli (belgili) turdagi o‘zgaruvchilar
(o‘zgarmaslar) ni bir biriga ketma-ket ulaydi
LENGTH(S) 
S satrning uzunligini (belgilari sonini) aniqlaydi.
POS(B,S) 
S satr ichidan B belgini (satrni) izlaydi
COPY(S,N1,N2) 
S satrning N1-belgisidan boshlab N2 ta belgining
nusxasini oladi
Standart protseduralar
DELETE(S,N1,N2) 
S satrning N1-belgisidan boshlab N2 ta belgisini
olib tashlaydi
INSERT(S1,S,N) 
S satrga N-o‘rindan boshlab S1 satrni joylashtiradi
STR(A,S) 
S satrli o‘zgaruvchining qiymati A sonning satr

---

49
ko‘rinishidagi ifodasiga teng bo‘ladi

VAL(S,A,C) 
A sonli o‘zgaruvchining qiymati S satrli
o‘zgaruvchining son ko‘rinishidagi ifodasiga, c
esa nolga teng bo‘ladi (agar berilgan satrni son
ko‘rinishida ifodalab bo‘lmasa, A ning qiymati
nolga teng bo‘ladi, C ning qiymati esa noldan
farqli bo‘ladi)

Shuni ta’kidlash joizki, dasturda ishlatilgan funksiyalarning qiymati biror

o‘zgaruvchiga o‘zlashtiriladi, protseduralar ishlatilganda esa o‘zlashtirish opera-
torisiz yoziladi.
Endi sodda misollarni ko‘rib chiqamiz.
1. a:=‘Sog`lom tanda ‘, b:=‘sog` aql.‘ bo‘lsa, c:= Concat(a,b); operatori ba-
jarilganda c ning qiymati ‘Sog`lom tanda sog` aql.‘ ga teng. Lekin c:= Con-
cat(a,b); o‘rniga c:=a+b; deb yozish mumkinligini avval ko‘rilgan edi.
2. a:=‘informatika‘ bo‘lsa, n:=Length(a); operatori bajarilganda n ning
qiymati 11 ga teng bo‘ladi, bu vazifani n:=Ord(a[0]) ham bajaradi.

3. a:=Pos(‘m‘, ‘informatika‘); operatori bajarilganda a ning qiymati 6 ga,

a:=Pos(‘ma‘, ‘informatika‘); operatori bajarilganda ham a ning qiymati 6 ga,
a:=Pos(‘sn‘, ‘sinf‘); operatori bajarilganda a ning qiymati 0 ga, a:=Pos(‘v‘, ‘sinf‘);
operatori bajarilganda esa, a ning qiymati 0 ga teng bo‘ladi teng bo‘ladi.
4. a:=Copy(‘informatika‘,3,5); operatori bajarilsa, a ning qiymati ‘forma‘
so‘ziga teng bo‘ladi.
5. a:=‘bajarilmadi‘ bo‘lsa, Delete(a,8,2); protsedurasi bajarilgach natija
a:=‘bajarildi‘ bo‘ladi. Buni sxematik ko‘rinishda quyidagicha tasvirlash mumkin:
( a:=‘bajarilmadi‘ → Delete(a,8,2); → ‘bajaril
ma
di‘ → a:=‘bajarildi‘ )
6. a:=‘bajarildi‘, b:=‘ma‘ bo‘lsa, Insert(b,a,8); protsedurasi bajarilgach natija
a:=‘bajarilmadi‘ bo‘ladi. Buni sxematik ko‘rinishda quyidagicha tasvirlash mum-
kin:
(a:=‘bajarildi‘, b:=‘ma‘ → Insert(b,a,8); → ‘bajaril‘+‘
ma
‘+‘di‘ →
a:=‘bajarilmadi‘)
7. a:=765 bo‘lsa, Str(a,s); protsedurasi bajarilgach, s:=‘765‘ bo‘ladi.
8. s:=‘123‘ bo‘lsa, Val(s,a,c); bajarilgach, a:=123 va c:=0 bo‘ladi;
s:=‘34BMA5‘ bo‘lsa, Val(s,a,c); bajarilgach, a:= 0 va c ≠ 0 bo‘ladi.

---

50