B. S. Jamilova f. S. Safarov ona tili va bolalar adabiyoti fanidan ilmiy termin va tushunchalar

QUYI KO‘TARILISH UNLILARI Til tanglay tomon oz darajada koʻta­rilishi bilan hosil boʻladigan unlilar: a va o unlilari.

R

RASMIY-ISH USLUBI Funksional uslubning bir turi boʻlib, u rasmiy (ish-idoraga xos) leksika va frazeologiyaga egaligi, soʻzlarning toʻgʻri, nomlovchi ma’nosida qoʻllanishi, bir qolipdagi iboralarning, amal-mansab atamalarining keng ishlatilishi, ekspressiv nutq vositalarining deyarli yoʻqligi kabi belgilari bilan ajralib turadi.
RAVISH Asosan, harakat-holatning bajarilish tarzi, payti, o‘rni, daraja-miqdori, shuningdеk, qisman prеdmеt-hodisaning hamda bеlgining bеlgisini bildiruvchi soʻzlar turkumi: tez (gapirmoq), bexosdan (kelmoq), ertaga (boshlamoq), ataylab (qilmoq) va b.
RAVISHDOSH O‘RAM Hokim soʻzi ravishdosh shaklidagi fe’l bilan ifoda­langan oʻram (q. o‘ram): Shu payt chorbogʻdan echki yetaklab Dildor kirib keldi. (Said Ahmad)
RAVISHDOSH Fe’lning ravish kabi ish-­harakat va holatning bеlgisini bildi­radigan, uning so‘rog‘iga javob bo‘lib, sintaktik vazifasi (hol va ba’zan kеsim)ni bajaradigan, shu bilan birga, harakat-holat ma’nosini saqlaydigan vazifa shakli: kulib, yura-yura, ko‘rgach, tikkach, kеlguncha, maslahatlashgani kabilar. Ravish­dosh harakatning belgisini turli jihatdan, masalan, tarz, payt, maqsad va hokazo nuqtayi nazaridan aniqlab keladi: Ayol qo‘lidagi qoshiqni qo‘ydi-da, yugurib dera­za oldiga bordi. (S. Zunnunova) Ikromjon yura-yura charchadi. (S. Ahmad) Ma­shina sharshara ko‘prigidan o‘tib, katta shag‘al yo‘lga tushgach, o‘nqir-cho‘nqir joylarda tebrana boshladi. (I. Rahim) Men go‘sht-yog‘ni tashib bo‘lib, hovlining to‘riga o‘rik tergani bordim. (M. Ismoiliy)
RAVISHLASHISH Boshqa turkumga oid soʻzning ravishga ko‘chishi. Masa­lan, kunda, yaqinda, birdan kabilar: Hozir uning horg‘in yuzi­dagi yumshoq jilma­yish birdan so‘ndi. (A. Muxtor)
REDUKSIYA (lot. reduksione – qaytarmoq, orqaga siljitmoq, qisqart­moq) Tovush artikulyatsiyasining kuchsizlanishi natijasida tovush (ovoz)ning oʻzgarishi, tovushning miqdor va sifat belgisi jihatdan pasayishi (bu hodisa asosan urgʻusiz boʻ­gʻin­dagi unlilarga xos boʻladi). Masalan, boʻyin soʻziga egalik qoʻshimchasi qoʻshil­ganda, ikkinchi boʻgʻindagi i reduktsiyaga uchraydi, shu sababli aytilmaydi va yozil­maydi (boʻyni kabi).
REDUPLIKATSIYA (lot. reduplikatsio – ikkilanish) Soʻzni takror shaklda qoʻl­lash, takroriy soʻz hosil qilish usuli: qator-qator (daraxtlar), keng-keng (xonalar), yayrab-yayrab (oʻynamoq) kabi.