Balalar psixologiyasi kk

A`debiyatlar. 


«Bolalar psixologiyasi va uni o`kitish metodikasi» Z. Nishanova, G. Alimova. T- 2006 


«Psixologiya vospitaniya» 1991. 


«Zadacha i uprajnenie po detskoy psixologii» Kokov, Kalkova. M-1991. 
 
 
Na`restelik ha`m go`deklik da`wirinin` psixologiyaliq o`zgeshelikleri. 
Joba: 
1. Na`restelik da`wirinin` psixologiyaliq o`zgeshelikleri. 
2. Go`deklik da`wirinin` psixologiyaliq o`zgeshelikleri 

---

9 
Bo`beklik da`wiri balanin` tuwilg`aninan bir jaslarina shekem bolg`an da`wirdi o`z ishine alip, bul 
da`wirde bala sirtqi ortaliqqa iykemlesiwi ushin belgili da`rejede jetilgen nerv sistemasi menen tuwiladi. 
Bo`beklik da`wiri adam o`mirindegi organikaliq za`ru`rliklerdi kislarotqa awqatqa, issi, suwiqqa 
qanaatlandiriwg`a bag`darlang`an is ha`reketlerdin` tuwilma, instinktiv formalari aniq baqlaytug`in da`wir 
esaplanadi. Adamg`a ta`n bolg`an is ha`reketler, jan`a ta`jriybelerdi iyelew ushin sheksiz mu`mkinshiliklerdin` 
barlig`i bo`beklik jasindag`i balalardin` tiykarg`i o`zgesheligi esaplanadi. Eger organikaliq mu`tajlikler jeterli 
da`rejede qanaatlandirip barilsa, olar o`zlerinin` tiykarg`i boliw a`hmiyetin joq etedi tuwri sho`lkemlestirilgen 
ku`n ta`rtibi, rejim ha`m ta`rbiya na`tijesinde bala psixik rawajlaniwi ushin tiykar bolatug`in ko`z qaraslarg`a, 
ha`reketke qarim- qatnasqa degen jan`a mu`tajlikler payda boladi. Bala tu`wiliwinin` birinshi ha`ptesinen onin` 
ko`riw ha`m esitiw sezimleri pa`ti menen rawajlanadi. Bala ha`reketlenip atirg`an na`rseni baqlap baradi. Ol 
tu`rli dawislarg`a, sol qatari u`lkenlerdin` dawislarina itibar bere baslaydi. Jan`a tuwilg`an na`restenin` miy 
awirlig`i u`lkenler miyinin` 1-4 bo`legine tuwri keledi. Nerv kletkalarinin` sani u`lkenlerdiki menen birdey 
bolip, biraq olar jeterli da`rejede rawajlanbag`an boladi.
Erte bo`beklik da`wiri – bul balanin` ja`rdemge mu`ta`j az ha`reket jag`dayinan tez pat menen 
rawajlanatug`in, shoq balag`a aylaniw da`wiri. Ol qisqa da`wir ishinde u`lkenler menen mu`na`sebet ornatadi, 
predmetlerdi qoli menen uslap, olardin` qandaylig`in biliwge umtiladi, dawislarg`a itibar beredi ha`m predmetler 
ja`rdeminde usi dawislardi o`zi jaratiwg`a ha`reket etedi. Ol o`zinin` anasi ha`m basqa jaqinlari menen 
emotsional mu`na`sebetke kirisedi. Bo`bek jastag`ibala ha`m fizikaliq, ha`m psixikaliq, ha`m sotsial ta`repten 
ju`da` tez rawajlanadi. Qisqa waqit ishinde a`tirapindag`i ha`diyselerge ju`da` az reaksiyasi bolg`an baladan, 
aktiv, tez an`laytug`in, ha`reketshen, ja`rdemge shaqira alatug`in, u`lkenlerdin` jaqin keliwinen quwanatug`in 
balag`a aylanadi. Bo`beklik da`wirindegi balanin` o`miri tolig`insha u`lkenler menen birliktegi emotsional 
qarim- qatnas menen beylanisli bolip, bala keypinin` jaqsi boliwina tuwridan- tuwri ta`sir ko`rsetedi 4-5 
aylig`inan baslap, bala o`zinin` jaqinlarin basqalardan ajirata biledi. U`lkenler menen emotsional mu`na`sebet usi 
jastag`i 
balalardin` 
tiykarg`i 
jetekshi 
xizmeti 
bolip, 
bala 
psixaliq 
jetilisiwinin` 
tiykari 
bolip 
esaplanadi.U`lkenlerdin` barqulla bala menen birge boliwi,og`an diqqattin` qaratiliwina a`detleniwi, onin` 
oyinshiqlarg`a qizig`iwinin` su`ysinip ketiwine alip keliwi mu`mkin.Ta`rbiyanin` tuwri alip bariliwi balanin` 
u`lkenler menen bolatug`in qarim qatnasin predmetler, oyinshiqlar menen mu`na`sebetinin` almasiwina alip 
keledi. U`lkenler ja`rdemi menen islenetug`in barliq is ha`reketleri balanin` keleshektegi psixikaliq rawajlaniwi 
ushin tiykar boladi. U`lkenlerdin` balag`a bolg`an emotsianal mu`na`sebeti, olardin` ga`plerine bala diqqat 
qaratiwi, juwap qaytariwg`a ha`reket etiwi, geypara so`zlerdi esinde saqlap, emotsiya bildiriwge, diqqat, este 
saqlaw, so`ylew ha`m basqada biliw protseslerinin` rawajlaniwina mu`mkinshilik jaratadi. Eki ayliq da`wirinen 
baslap balada a`piwayi ren`lerdi ajiratiw, 3 – 4 aylig`inan baslap predmetlerdin` formasin ajiratiw uqibi ju`zege 
kele basladi. Bo`bek bala eki ayliq da`wirinen baslap, anasinin` ju`zin ha`m dawisin basqalardan ajirata baslaydi. 
2- 3 ayliqtan baslap anasinin` ku`lkisine irjiyiw ha`m tu`rli ha`reketler menenjuwap qaytaradi. 3- 4 aylig`inan 
baslap, balalar jaqinlarina o`z ha`reketleri menen ko`riw, esitiw yamasa so`ylegisi kelip atirg`anin ko`rsetediler. 
8 aylig`inan baslap bala basqa ortaliq ha`m tanimaytug`inlar qolina tu`sse o`z qarsilig`in jilaw arqali ko`rsetedi. 
Bul qiliqlar 14-18 aylig`inda a`ste- a`ste azayip baradi. 2-3 ayliq balalarda ju`zege keletug`in na`rselerdi uslay 
aliw ha`reketlerinin` qa`liplesiwi olarda predmetlerdin` formasi ha`m du`zilisin an`lawdin` rawajlaniwina alip 
keledi. Bir jasqa jetken ballada a`tirap ortaliqti biliwge qizig`iwi ha`m rawajlanip atirg`an biliw aktivligi ko`zge 
taslanadi. Bo`beklik da`wirindegi balanin` o`miri tolig`insha u`lkenler menen birliktegi emotsional qarim- qatnas 
menen beylanisli bolip, bala keypinin` jaqsi boliwina tuwridan- tuwri ta`sir ko`rsetedi 4-5 aylig`inan baslap, bala 
o`zinin` jaqinlarin basqalardan ajirata biledi. U`lkenler menen emotsional mu`na`sebet usi jastag`i balalardin` 
tiykarg`i jetekshi xizmeti bolip, bala psixaliq jetilisiwinin` tiykari bolip esaplanadi.U`lkenlerdin` barqulla bala 
menen birge boliwi, og`an diqqattin` qaratiliwina a`detleniwi, onin` oyinshiqlarg`a qizig`iwinin` su`ysinip 
ketiwine alip keliwi mu`mkin. Ta`rbiyanin` tuwri alip bariliwi balanin` u`lkenler menen bolatug`in qarim 
qatnasin predmetler, oyinshiqlar menen mu`na`sebetinin` almasiwina alip keledi. U`lkenler ja`rdemi menen 
islenetug`in barliq is ha`reketleri balanin` keleshektegi psixikaliq rawajlaniwi ushin tiykar boladi.
U`lkenlerdin` balag`a bolg`an emotsianal mu`na`sebeti, olardin` ga`plerine bala diqqat qaratiwi, juwap 
qaytariwg`a ha`reket etiwi, geypara so`zlerdi esinde saqlap, emotsiya bildiriwge, diqqat, este saqlaw, so`ylew 
ha`m basqada biliw protseslerinin` rawajlaniwina mu`mkinshilik jaratadi. 
Bala ayirim so`zlerge tu`sine baslag`annan baslap, u`lkenler menen ko`birek qarim-qatnasta bolg`andi 
qa`leydi. Sol sebepli bala menen ko`birek qarim-qatnasta bolin`, onin` seslerdi duris aytiwina itibar beriliwi 
kerek. Bul jastag`i balalar menen su`wretlerdi ko`rsetiw arqali, misali G`Bul pishiqG`- myaw-myaw, G`bul 
qoraz- qo-qoG` h.t.b.