Bap new indd

Serpimlilik kúshi sırtqı kúshtiń tásirindegi 
deformaciyanıń shamasına tuwrı propor-
cional.
Bul nızamdı 1660-jılı Inglis alımı Robert Guk 
ashqan. Sonıń ushın ol Guk nızamı dep ataladı..
Deneniń (prujinanıń, sımnıń) qattılıǵı k qansha 
úlken bolsa, onı sozıw yamasa qısıw, yaǵnıy de-
formaciyalaw sonsha qıyın boladı. Qattılıq koef-
ficienti hár qıylı deneler ushın hár qıylı mániske 
iye. Uzınlıǵı 
l, kese-kesiminiń maydanı S bolǵan 
sterjennıń qattılıǵı – k tómendegishe formulanıń jár de-
minde ańlatıladı:
k = E —
S
l .
Bunda E – sterjen soǵılǵan zattıń serpimlilik moduli 
(Yung moduli) dep ataladı. Ol hár qıylı zatlar ushın hár 
qıylı boladı.
Prujina F
s
sırtqı kúshiniń tásirinde qısılǵanda, ol ∆l ge 
qısqaradı. Kúshtiń artıp barıwı menen ∆l de proporcional 
túrde artadı (82-súwret), yaǵnıy Guk nızamı orınlanadı. 
Kúndelikli turmısımızda sozılıw hám qısılıw deformaci-
yalarınan basqa iyiliw (83-súwret), jılısıw (84-súwret) 
hám buralıw (85-súwret) deformaciyaların da baqlawımız 
múmkin.
Guk nızamı kishi deformaciyalarda orınlanadı. Ser-
pimlilik deformaciyanıń sırtqı kúshke baylanıslı grafigi 
(86-súwret) sırtqı kúshtiń belgili mánisine shekem koor-
dinata basınan ótiwshi tuwrı sızıqtan ibarat bolıp, ol jerde 
Guk nızamı orınlanadı.
∆
l
81-súwret. Deformaciyanıń 
tásir etiwshi kúshke 
baylanısı.
F
→
serp
mg
2mg
83-súwret. Iyiliw 
deformaciyası.
F
→
serp
mg
82-súwret. Qısılıw 
deformaciyasınıń tásir 
etiwshi kúshke baylanısı.
P
3
mg
mg
mg
P
2
P
1