Bap new indd

Deneniń potenciallıq energiyasınıń ózgeriwi orın-
lanǵan jumısqa teń.
Dene joqarıdan tómenge túskende E
p2 
< E
p1 
bolǵanlıǵı 
ushın A > 0 boladı. Bul jaǵdayda salmaq kúshi oń jumıs 
atqaradı.
Deneni joqarıǵa kótergende bolsa E
p2
> E
p1 
bolǵanı ushın 
A < 0 boladı. Bul jaǵdayda salmaq kúshin jeńiw ushın teris 
jumıs orınlanadı.
Másele sheshiw úlgisi
Massası 1 kg bolǵan deneniń 25 m biyikliktegi hám 15 m 
biyikliktegi potenciallıq energiyası qansha boladı? Dene usı 
bir biyiklikten ekinshi biyiklikke túskende salmaq kúshi 
qansha jumıs atqaradı? g = 10 m/s
2
dep alınsın.
Berilgen:
Formulası: Sheshiliwi:
m = 1 kg; h
1
= 25 m; E
p1
= mgh
1
; E
p1
= 1 · 10 · 25 Dj = 250 Dj;
h
2
= 15 m; g = 10 m/s
2
. E
p2
= mgh
2
; E
p2
= 1 · 10 · 15 Dj = 150 Dj;
 Tabıw kerek: A = –(E
p2 
–E
p1
).  A = – (150 – 250) Dj = 100 Dj.
 E
p1
= ? E
p2
= ? A = ?
 Juwabı: E
p1
= 250 Dj; E
p2
= 150 Dj; A = 100 Dj.
Tayanısh túsinikler: salmaq kúshiniń orınlaǵan jumısı, potenciallıq 
energiya.
1. Dene h biyiklikten jerge túskende qanday jumıs orınlanadı?
2. Deneniń
h biyikliktegi potenciallıq energiyası qalay ańlatıladı?
3. Potenciallıq energiya dep nege aytıladı?
h
1
h
2
m
133-súwret. 
Deneniń 
potenciallıq 
energiyasınıń 
ózgeriwi.

---

155
VII bap. Jumıs hám energiya. Energiyanıń saqlanıw nızamı
4. Dene h
1
biyiklikten h
2
biyiklikke túskende salmaq kúshiniń orınlaǵan jumısı qalay 
ańlatıladı?
1. Massası 200 g bolǵan deneniń 40 m biyikliktegi potenciallıq energiyası qanday 
boladı? Dene usı biyiklikten jerge túskende salmaq kúshi qansha jumıs atqaradı? 
Usı hám keyingi máselelerde
g = 10 m/s
2
dep alıń.
2. 2 kg júk 5 m biyiklikten 12 m biyiklikke alıp shıǵıldı. Usı biyikliklerde deneniń 
potenciallıq energiyaları qansha boladı? Deneni joqarıǵa alıp shıqqanda qansha jumıs 
orınlanadı?
3. Imarattıń 9-qabatında turǵan massası 40 kg bolǵan balanıń jerge salıstırǵandaǵı 
potenciallıq energiyası qansha boladı? Hárbir qabattıń biyikligin 3 m dep alıń.
4. Buramalı prujinalı diywal saatı qanday energiyanıń esabınan isleydi?