Barcha turdagi kompyuter xizmatlarini taklif qilamiz

35. Joy plani va uning tuzish tartibini izohlang
Dalada o’lchashlar va kuzatishlar ma‘lumotlari. Turli mavzuli kartalarni tuzish uchun ishlatiladigan asosiy materiallar bo’lib, bunday materiallarsiz nazariy qonuniyatlarni ishlatish, bilvosita kuzatishlarni talqin qilish, aerokosmik suratlarni deshifrovka qilish mumkin emas. Dala materiallari shakli har xil, ya‘ni gidrologik kuzatishlarda ular dala jurnallarida keltirilgan o’lchash natijalari, tabiiy-geografik tadqiqotlarda kundalik va hisobotlarda berilgan matnlar, rasmlar va chizmalar, geofizik plan olishda — yerning fizik parametrlar ko’rsatkichlari va boshqalar tarzida ifodalanadi.
36. Geodeziya va Topografiya fanining rivojlanish tarixi
Miloddan VII-VI asr ilgari hozirgi Iroq janubida yashagan xoldeylar Yerni shar deb faraz qilib, uning radiusi (R) uzunligini hisoblab chiqadi. Miloddan VI asr avval Pifagor Yerni shar shaklida deb
aytganligi fanga ma‘lum. IX asrda Arabistonda madaniyat ancha taraqqiy etib, Bag‗dodda „Hikmat uyi― nomli ilmiy markaz tashkil topgan. Unda O‗rta Osiyolik ―Surati-al-arz‖ (―Yer surati‖) nomli
asar muallifi Al-Xorazmiy hamda Al-Farg‗oniy, Al-Marvoziy, AlMarvarudiy kabi olimlar ham turli geodezik ishlarni olib borgan. Xalifa Xorun Al-Rashid o‗g‗li Al-Ma‘mun farmoyishiga binoan, 827 yili „Hikmat uyi― a‘zolaridan ikkita ekspeditsiya tuzilgan. Yer o‗lchamlarida bo‗lgan tafovutni bartaraf qilish uchun ularga „gradus o‗lchash usuli―ni ishlatib, Yer o‗lchamlarini aniqlash ishi topshiril10
gan. Ular meridianning bir gradus yoy uzunligini o‗lchab, ishni 56,0 mil (110,5 km) va 56,66 mil (111,82 km) natija bilan yakunlagan va hisoblashlar uchun 111,82 km natija olingan. XVII asr boshida Galiley tomonidan ko‗rish trubasi, menzulaning ixtiro etilishi, trigonometriya va analitik geometriya hisoblashlarining joriy etilishi tufayli, yer qismlarini o‗lchash va tasvirlash usullari ancha takomillashtirilgan. XVIII asr boshlarida yer relyefini aniqlash uchun vertical syomka (nivelirlash) ishlari bajarilgan. M.V.Lomonosov 1775 yilda Geografiya departamentida kartalarni yangilash, tuzish hamda takomillashtirilgan geodezik asboblarni yaratish ishlarini olib borgan. Rossiyalik geodezist-olimlar F.N.Krasovskiy, A.S.Chebotaryev va boshqalar geodezik tadqiqot va nazariy ishlarni
keng kolamda olib borib, geodeziyaning rivojlanishiga katta hissa
qoshganlar.