Barkamol avlod – Vatanning baxti sog‘lom avlod uchun


Ja’far Shamsiyev (Toshkent Xalqaro Vest­


Download 390.42 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/6
Sana27.08.2017
Hajmi390.42 Kb.
#14404
1   2   3   4   5   6

Ja’far Shamsiyev (Toshkent Xalqaro Vest­

minster universiteti talabasi):

Menimcha, dunyoda ideal ta’lim tizimi­

ning o‘zi bo‘lmasa kerak. Har qanday zamo­

naviy ta’lim jarayonida o‘ziga yarasha kam­

chilik va nuqsonlar mavjud. Shunga qaramay, 

hozirda dunyo davlatlari minimal kamchilik­

larga ega ta’lim tizimi sari intilmoqda. Jumla­

dan, O‘zbekistonda ham zamon talablariga 

javob bera oladigan sifatli ta’lim tizimini 

shakllantirishda talaygina ishlar amalga oshi­

rilmoqda. Mamlakatimizda dunyoning mash­

hur universitet va instituti filiallari faoliyat 

ko‘rsatmoqda. Ularda darslar rus, ingliz va 

boshqa bir qator tillarda olib boriladi. Ko‘p 

tillilik zamonaviy ta’limning muhim sifati, 

desam xato bo‘lmaydi. Ko‘pchilik zamonaviy 

ta’limni faqatgina eng so‘nggi texnologik vosi­

talar (leptop, planshet, elektron kitoblar, 

smartfonlar)dan foydalanadigan jarayon tar­

zida tasavvur qiladi. Ammo bu ta’limning sa­

marali bo‘lishiga hech kim kafolat bermaydi. 

Shular asosida zamonaviy ta’lim borasidagi 

tushunchalarimni tasvirlaydigan bo‘lsam:

– 

turli mamlakatdagi ta’lim tajribalari 



umumlashtiriladigan, turli millat vakillari ta’­

lim olib, o‘z navbatida, ta’lim berib, fikr al­

mashadigan o‘quv muassasalari zamonaviy 

ta’limni tashkil etishning eng yaxshi yo‘lidir; 

– to‘liq elektronlashtirilgan kutubxonalar 

(bosib chiqarilgan kitoblar bilan birga ular­

ning elektron ko‘rinishi mavjudligi va dunyo­

ning ommabop elektron kutubxonalariga ula­

nish imkoniyati); 

– baholash tizimida talabaning o‘qituvchi 

uchun anonimligi;

– talaba uchun qulay leksiya soatlari kabi­

larni tashkil etish zamonaviy ta’lim tizimini 

shakllantirishda asos bo‘ladi. Masalan, Tosh­

kent Xalqaro Vestminster universitetida ma’­

lum bir fandan bir xil mavzuda kunning turli 

soatlarida ma’ruzalar bo‘lib o‘tadi. Bu esa ta­

laba o‘ziga qulay vaqtda va mavzuni tushun­

may qolgan taqdirda xohlagan soatdagi leksi­

yaga kirib o‘tirish imkonini beradi. 

Charos DO‘STMATOVA va 

Husnora RO‘ZMATOVA 

tayyorladi.


Sog‘lom avlod uchun

 | 


11

 | 


2015

13

O‘QUVCHI SALOMATLIGI FORMULASI



Sog‘lom bola – sog‘lom kelajak

Ota­onalar farzandlarining biror­bir foy­

dali ish bilan band bo‘lishlari yoki sho‘xlik 

qilmaslik yo‘llarini izlab ko‘rishdan ko‘ra, 

jismonan sog‘lom bo‘lishlari uchun ko‘proq 

qayg‘uradilar. Bolalarning kun tartibida ta’­

lim, aniqrog‘i maktab asosiy o‘rin egallaydi. 

Kun tartibining esa jismoniy salomatlik va 

ruhiy kayfiyatga bevosita aloqasi bor. Bola­

larning maktabda qanday o‘qishini ta’min­

lovchi bir qator tashkiliy ishlar borki, ular 

o‘quvchining salomatligiga o‘z ta’sirini o‘t­

kazadi.

Maktab bolalarda turlicha taassurot qol­



diradi. Ba’zi bolalar sinfxonaga kirsa o‘zini 

yaxshi his qiladi, ba’zilari esa tashvishga 

tu shadi yoki stress paydo bo‘lishi mumkin. 

Har bir o‘quvchining maktabda yaxshi 

o‘qishdan tashqari, katta tanaffusda tushlik 

qilish, darslik va o‘quv qurollari bilan to‘la 

sumkani ko‘tarish kabi umumiy yumushlari 

bor. Bu narsalar ham o‘quvchilarning sog‘li­

giga ta’sir o‘tkazadi. Natijada bu muammo­

lar bolaning o‘quv ko‘rsatkichi pasayishiga 

olib kelishi mumkin. Quyida ularning salo­

matliklariga oid bir nechta foydali maslahat­

larni keltirib o‘tamiz. Bular bolalarning 

yaxshi holatda bo‘lishi va yaxshi o‘qishiga 

yordam beradi.

Qulaylik – umurtqani asraydi 

Maktab o‘quvchisini o‘quv sumkasisiz 

(ryugzak) tasavvur qilib bo‘lmaydi. O‘quv 

qu rollari solingan og‘ir sumka bola salomat­

ligiga ta’sir qilishi mumkinligiga ko‘pincha 

e’tibor beravermaymiz. O‘quvchining og‘ir 

sumka ko‘tarishi noqulaylik, charchash, 

mu shak og‘rig‘i va belning past qismidagi 

mu 

shak hamda suyak og‘riqlariga sabab 



bo‘ladi. Shuning uchun bolaga sumka tan­

lashda alohida e’tibor qaratish zarur. Ular 

injiqlik qilib chiroyli sumka olishni istashsa­

da, uni tanlayotganda bir necha omillarni 

hisobga olish lozim. Ayni paytda o‘quvchi 

salomatligi u 

chun oyoq kiyim ham qulay 

bo‘lishi kerak. To‘g‘ri tanlangan sumka 

foydalanuvchi gavdasidan keng va uzun 

bo‘lmaydi. Tasma va kitoblar tanaga bot­

masligi uchun sumkani bo‘shroq qo‘ygan 

ma’qul. U yelkadan besh santimetr pastda 

belgacha bo‘lishi kerak. Sumkani yelkaga 

taqqanda, uning ikkala tasmasi og‘irlikning 

gavdaga teng taqsimlanishini ta’minlaydi. 

Sumkaning og‘irligi o‘quvchi umumiy tana 

og‘irligining 10 foizidan oshmasligi lozim, 

deya ta’kidlashadi mutaxassislar. Ba’zi sum­

kalarda belidan bog‘laydigan belbog‘i ham 

bo‘lib, u yelkalarga og‘irlikni to‘g‘ri taqsim­

laydi. 

Tushlik uchun muvozanat 

O‘quvchining o‘z vaqtida va to‘g‘ri ov­

qatlanishi ularning sog‘ligida ham, fanlarni 

o‘z lashtirishida ham muhim rol o‘ynaydi. 

Ochlik o‘quvchining o‘quv ko‘rsatkichi yo­

mon lashi shiga olib keladi. Shuningdek, sog‘ ­

lom bola nosog‘lom bolaga qaraganda dars­

larni yaxshi o‘zlashtiradi. Sog‘lom, tartibli 

ovqatlanish o‘quvchilarning fanlarni yaxshi 

o‘zlashtirishi uchun juda muhimdir.

Yosh bolalar ko‘p hollarda non mahsu­

lotlarini (bulochka, pecheniye) nimagadir 

botirib yeyishni xush ko‘radi va bu ularga 

qiziqarli tuyuladi. Bunday yeguliklar odatda 

shirin va xushbo‘ylashtirilgan bo‘ladi. Ma­

salan, meva bo‘ lakchalari kam yog‘li yogurt 

yoki yeryong‘oq yog‘iga botirilishi mumkin. 

Gar chi, ba’zi bolalar har kun bir xil narsa 

yeyish ni rad qilmasa­da ularga tushlik uchun 

turli xil ovqatlar tayyorlash lozim. Tushlik 

uchun ovqat tanlash va tayyorlashda bola­

larning o‘zlari bevosita ishtirok etishlari 

ularning foydali taomlarni o‘rganishlarini 


Sog‘lom avlod uchun

 | 


11

 | 


2015

14

Sog‘lom bola – sog‘lom kelajak

ta’ min laydi. Bundan tashqari, bolalar o‘zlari 

tanlagan va tayyorlanishida ish 

tirok etgan 

ovqatni sevib iste’mol qiladilar.

Yaxshi uyqu

Hech kimga sir emas, uyqu maktab bo­

lasi uchun juda zarur. Chunki ular darslarini 

bajarish, ta’lim olish kabi mashg‘ulotlarda 

kerakli energiyani uyqudan oladi. O‘z nav­

batida, aynan uyqu stressning yomon oqi­

batlaridan himoya qiladi. 

Ko‘pchilik bolalarda yozgi ta’tildan ke­

yin maktabga qaytish og‘ir kechadi. Ayniq­

sa, yangi maktabda o‘qishni boshlaganda va 

hech kimni tanimagan paytda hayajon va 

xavotir hissi kuchayadi. Kanada davlatining 

Konkordiya universiteti tadqiqotchilari o‘t­

kazgan tajribada yaxshi uyquning bolalar­

dagi kortizol darajalariga ta’sirini o‘rganish­

di. Kortizol – tanadagi yurak qon tomirlari, 

moddalar almashinuvi va immunitet tizimini 

tartibga soluvchi modda hisoblanadi. Ushbu 

modda noxush holatlarda yuzaga keladigan 

stress bilan kurashish uchun organizmdan 

ishlab chiqariladi. Biroq haddan ziyod ko‘p 

kortizol organizmda yurak xastaligi va 

kuch li depressiya kabilarga sabab bo‘lishi 

mumkin. 


Tadqiqot mualliflaridan biri Jinshia Lay 

yaxshi uyquga quyidagicha ta’rif beradi: 

“Uyquni o‘rganuvchi mutaxassislar uyqu 

muddati uyqu sifatidan farqli ekanligiga 

urg‘u beradi. Tuni bilan umuman uyg‘on­

masdan qo‘rqinchli tushlar ko‘rmasdan, 

bosinqiramasdan, xurrak otmasdan, apnoe 

sindromisiz (uyquda vaqti­vaqti bilan nafas 

olishni to‘xtatish) va ertalab o‘zini yaxshi 

his qilish uyquning sifatli kechganiga misol 

bo‘ladi.” Tajriba uchun 8–18 yoshdagi 220 

nafar bolaning kortizol darajalari o‘rganib 

borildi va ularning ota­onalari bilan so‘rov­

noma o‘tkazildi. Shu narsa aniqlandiki, si­

fatsiz uyqu stress vositasida kortizol daraja­

siga salbiy ta’sir o‘tkazar ekan. “Bolaning 

muntazam 8–9 soat uxlashi yaxshi uyqu hi­

soblanadi. Bola imkon qadar bir vaqtda ux­

lashi va uyg‘onishi, uxlayotganda yonida 

turli elektron qurilmalari, elektron o‘yin­

choqlar, telefon bo‘lmasligi kerak”, – deydi 

tadqiqotchi.



Elektron vositalar va jismoniy  

harakat

Bola turli sabablarga ko‘ra asabiylashsa, 

ularga turli video o‘yinlar yoki televizor 

ko‘rib dam olishga ruxsat berish kerak, lekin 

ekran qarshisida ko‘p vaqt o‘tkazish ham 

ularning salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsata­

di.

Yuqorida qayd etilganidek, uxlashga 



yotishdan avval elektron vositalardan foy­

dalanish uyqu sifatini pasaytiradi. Tadqiqot­

larda keltirilishicha, agar o‘smir yoshidagi 

bolalarning uyquga ketishi uchun bir soat­

dan ziyod vaqt ketayotgan bo‘lsa, ular mak­

tabdan tash 

qarida elektron vositalardan 

foy 


dalanishga to‘rt soatdan ko‘proq vaqt 

sarflagan, deb taxmin qilish mumkin. 

Ikki yoshdan oshgan bolalar uchun ish­

lab chiqarilgan umumiy tavsiyalarga ko‘ra, 

ular ekran qarshisida bir kunda ikki soatcha 

vaqt o‘tkazishi mumkin. Kompyuter, televi­



Sog‘lom avlod uchun

 | 


11

 | 


2015

15

Sog‘lom bola – sog‘lom kelajak

zor va smartfon kabi elektron vositalardan 

foydalanish uchun sarflangan vaqt bolaning 

tana va aqliy salohiyatiga foydali bo‘lgan 

jismoniy mashg‘ulotlar o‘rnini egallashiga 

yo‘l qo‘y maslik lozim. Televizor qarshisida 

haddan ziyod ko‘p vaqt o‘tkazish bolaning 

maktabda o‘ta to‘polonchiga aylanish xavfi­

ni oshiradi. 

Shu bilan birga, katta yoshdagi ayollar­

ning salomatligini baholagan tadqiqotchilar 

insonning o‘smirlik davrida shug‘ullangan 

jismoniy mashg‘ulotlari kelajakda saraton 

va boshqa og‘ir kasalliklarga chalinishlari­

ning oldini oladi, degan xulosaga kelgan.

Bolalarning sog‘lom bo‘lishlariga ko‘­

mak 

lashishdagi faollik birgalikda oilaviy 



vaqt o‘tkazish uchun ham yaxshi fursat 

bo‘lishi mumkin. Jumladan, agar maktab u 

qadar uzoq bo‘lmasa, uydan maktabgacha 

bolalar bilan birga piyoda borish ham bunga 

misol bo‘la oladi. Ma’lumotlarga ko‘ra, tele­

vizorni o‘chirib qo‘yib, birga oilaviy ovqat­

lanish ham ijobiy xulq­atvorning shakllani­

shiga ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, ekran 

qarshisida o‘tkaziladigan vaqtni qisqartirish 

va jismoniy mashg‘ulotlar bilan shug‘ulla­

nish borasida ota­onalar o‘z farzandlariga 

o‘rnak bo‘lishi lozim. Ota­onasining televizor 

qarshisida soat lab vaqt sarflashlarini tabiiy 

hol deb biladigan bolalarda jismoniy mash­

g‘ulotlar bilan shu g‘ullanish istagining shakl­

lanishi qiyin kechadi. Agar ota­ona ekran 

qarshisidagi vaqtini qisqartirib, ko‘proq jis­

moniy harakat qilsa, farzandi ham xuddi 

shunday yo‘l tutadi.

Yaxshi o‘rnak bo‘lishning ahamiyati

Mazkur yakuniy fikr yana bir tegishli 

dalilga tayanadi: salomatlikka doir sanab 

o‘tilgan barcha ko‘rsatmalar shaxsning yo­

shidan qat’i nazar o‘ta muhim ahamiyatga 

ega.


Bolalar bilan bir qatorda katta yoshlilar 

ham qulay sumkalar, sog‘lom va ozuqaga 

boy taomlar orqali salomatligiga g‘amxo‘rlik 

qilgan bo‘ladilar. Ushbu ko‘rsatmalarga ota­  

ona sifatida rioya qilish sizni bola uchun 

nafaqat namunaviy shaxs, balki yanada sog‘­

lom kishiga aylanishingizga sabab bo‘ladi. 

“Pozitiv psixologiya” jurnalida chop 

etilgan tadqiqot ishida qayd etilishicha, bo­

lalarni katta qilishda jonkuyar, biroq kam­

roq psixologik nazorat qiluvchi ota­onalar 

kelajakda baxt va qoniqish hissiga erishadi. 

Garchi ota­onalar farzandlarining qiziqish­

lari, istaklarini samimiy qabul qilishga moyil 

bo‘lsa­da, bolalarning hissiyotlarini inobat­

ga olishda o‘ta ehtiyotkor bo‘lishi lozim. 

Sog‘lom yegulik bo‘l sa­da, bolaga umuman 

yoqmaydigan taom tayyorlab berish uning 

o‘ksinishiga va sog‘lom turmush tarziga 

asoslangan boshqa tadbirlarga nisbatan sal­

biy munosabat uyg‘onishiga sabab bo‘lishi 

mumkin.


Maktab davri bola hayotining eng baxtli 

onlariga aylanishi lozim. Ularning ham jis­

monan, ham ruhan sog‘lom bo‘lishlariga 

ko‘maklashish kelgusidagi ko‘plab muam­

molarning osonlik bilan oldini olish demak­

dir. 


Nazokat IBRAGIMOVA.

Sog‘lom avlod uchun

 | 


11

 | 


2015

16

 TEXNOLOGIYALAR ASRIDA O‘SMIRLAR RUHIYATI

Inson fe’l­atvorining shakllanishi asosan, 

bolalik va o‘smirlik davrida yuzaga keladi. Unga 

oila, bog‘cha, maktab va keyingi ta’lim muassa­

salari bilan birga boshqa bir qator vositalar ta’sir 

ko‘rsatadi. Odamzot fikrlovchi oliy mavjudot 

ekan aynan shu omil, ya’ni fikr uyg‘otuvchi ax­

borot va ma’lumotlar katta ta’sir ko‘rsatadi. Bu­

gungi axborot asrida yoshlar hayotining ajralmas 

qismiga aylanib borayotgan internet bu borada 

yetakchi o‘rin egallaydi. Internetning ijobiy va 

salbiy tomonlari to‘g‘risida matbuotda ko‘pgina 

fikrlar bildirildi. “Har qanday tayoqning ikki to­

moni bor” deyiladi yapon maqollaridan birida. 

“Atomni bunyod etib, hayron o‘zing, hayron 

o‘zing” deydi mashhur shoirimiz bir she’rida. 

Ya’ni insoniyat kashf etayotgan, ixtiro qilayot­

gan har qanday narsani o‘z ravnaqi, farovonligi, 

ma’naviy kamoloti uchun xizmat qildirishi lo­

zim. Internet tezkor, ko‘proq ma’lumotga ega 

bo‘lish uchun qulay, ammo undan inson ruhiya­

ti, ma’naviyatining inqiroziga olib borishdan ju­

da ehtiyot bo‘lish lozim. Bu birinchi galda, ay­

niqsa, ruhiyatning ayni shakllanish bosqichida 

bo‘lgan o‘smir yoshlarga tegishli. 

Psixologiyada “agressiya”, ya’ni tajovuzkor­

lik tu shunchasini bir guruh tadqiqotchilar salbiy 

xulq­atvor modeli sifatida baholashsa, boshqa 

bir guruh tadqiqot 

chilar xulq­atvorning ijobiy 

tomonlari mavjud, degan fikrni ilgari surishadi. 

Tajovuz va tajovuzkorlik tushunchalarini bir­bi­

ridan ajratib tahlil qilish lozim. Tajovuz, bu 

odamlar va odamlar guruhiga nisbatan jismoniy 

va ruhiy zarar yetkazishga qaratilgan individual 

yoki jamoaviy xatti­harakatlar majmui hisobla­

nadi. Tajovuzkorlik esa shaxsning nisbatan bar­

qaror xususiyati bo‘lib, u tajovuzga tayyorgarlikni 

ifodalash bilan birga dush manlik asosida boshqa­

larning xulq­atvori, xatti­harakatini qabul qilish 

va tushunish ga moyillikni anglatadi. 

Psixolog olimlar A.Bass va I.Dark tomoni­

dan tajovuzkor xulq­atvorning quyidagi shakl­

lari ajratib ko‘rsatilgan.

1.  Jismoniy tajovuzkor – boshqa bir odam­

ga qarshi jismoniy kuch ishlatishni ifodalaydi; 

2. Verbal tajovuz – salbiy his tuyg‘ularni 

og‘zaki tarzda ifodalanishi (haqorat qilish, tah­

did qilish);

3.  Bilvosita tajovuz – boshqa shaxsga qara­

tilgan g‘iybat, piching ko‘rinishida yashirin 

tarzda olinadigan alam, hech kimga yo‘naltiril­

magan nafrat (yer tepish, baqirib­chaqirish);

4.  Negativizm – mavjud qonun­qoidalarga 

shunchaki qarshi chiqishdan tortib, ular bilan 

kurashishgacha bo‘lgan reaksiyalar (voqelikka 

nisbatan salbiy munosabatda bo‘lish, hamma 

narsani inkor etish);

5. Jizzakilik – jizzakilikka moyillik, arzi­

magan narsalarga lovullab ketish, keskinlik, 

qo‘pollik qilish;

6.  Gumon – ishonchsizlikka nisbatan mo­

yillik, atrofdagilardan shubhalanish, ular bilan 

ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish, atrofdagi­

larga zarar yetkazishi mumkin degan o‘y bilan 

yashash;

7. Ranj – butun olamdan yoki kimdandir 

alamzadalik, xayolan yoki chindan ham keltiril­

gan iztirobdan g‘azablanish, atrofdagilarga nisba­

tan nafrat va hasadning namoyon bo‘lishi;

8. Autoagressiya – atrof­muhit o‘rtasidagi 

munosabatlarda kuzatiladigan aybdorlik hissi, 

o‘ziga qarshi qaratilgan xatti­harakat (o‘zini 

ayblash, men shundoqman, men bundoqman 

deb ich etini yeyish).

Tadqiqotlar natijasiga ko‘ra, tajovuzkorligi 

yuqori o‘quvchilar eksperimental guruhni va 

agressivligi pastroq o‘quvchilar esa nazorat gu­

ruhini tashkil etishar ekan. Har ikkala guruh 

o‘quvchilari bilan tadqiqot uchun o‘tkazilgan 

so‘rovnoma natijalari quyidagi jadvalda aks et­

tirilgan.

So‘rovnoma “Televizordagi qaysi kanallarni 

ko‘proq tomosha qilasiz?” degan savol bilan 

boshlanadi. Natija esa quyidagicha:



Javoblar

Eksperimental 

guruh

Nazorat 

guruhi

“Navo”


17,4%

10,2%


“Dunyo bo‘ylab”

6,4%


35,4%

“Yoshlar”

8,4%

30,2%


“Kino markaz”

67,8%


14,2%

Jadvalda aks etgan ko‘rsatkichlardan bilib 

olishimiz mumkinki, tajovuzkor o‘quvchilar 

“Kino markaz”, nazorat guruhi o‘quvchilari esa 

“Dunyo bo‘ylab” kanalini sevib tomosha qilar 

ekan. 


Shaxs kamoloti

Sog‘lom avlod uchun

 | 


11

 | 


2015

17

Shaxs kamoloti

Navbatdagi bosqichda “Qanday filmlarni 

sevib tomosha qilasiz?” degan savol berilgan va 

quyidagicha javob olindi.



Javoblar

Eksperimental 

guruh

Nazorat 

guruhi

Jangari va 

qo‘rqinchli filmlar

57,4%


0,2%

Avtobiografik 

filmlar

26,4%


35,4%

Muhabbat haqidagi 

filmlar

6,1%


10,2%

Komediya filmlar

10,1%

54,2%


Jadvalda tajovuzkor o‘quvchilar jangari va 

qo‘rqinchli filmlarni, nazorat guruhi sinaluvchi­

lari esa komediya filmlarni sevib tomosha qili­

shar ekan.

Uchinchi bosqichda “Internetda qaysi sayt­

lardan ko‘proq foydalanasiz?” degan savolga 

quyidagicha javob oldik.

Javoblar

Eksperimental 

guruh

Nazorat 

guruhi

oxo.uz


10,4%

20,2%


kinolite.uz

46,4%


12,4%

kinopoisk.ru

36,1%

12,2%


odnoklassniki.ru

7,1%


55,2%

Yuqoridagi jadvalda tajovuzkor o‘quvchila­

rimiz ko‘proq kinolite.uz saytidan foydalanish­

lari, agressiv bo‘lmagan o‘quvchilar esa odno­

klassniki.ru saytiga ko‘proq murojaat qilishlari 

ko‘rinib turibdi.

“Qanday o‘yinlarni ko‘proq o‘ynaysiz?” de­

gan savol esa quyidagicha natijani berdi.



Javoblar

Eksperimental 

guruh

Nazorat 

guruhi

Need for speed

10,1%

13,2%


Counter strike, Dota

46,4%


15,4%

Serius sam GTA

37,4%

17,2%


Zuma, FiFA Pro 

Evolution soccers

6,1%

54,2%


Ko‘rsatkichlardan ko‘rishimiz mumkinki, 

tajovuzkor bo‘lmagan o‘quvchilar ko‘proq qi­

ziqarli va sport o‘yinlari bilan mashg‘ul bo‘lishar 

ekan.


So‘rovnomaning so‘nggi savoli “Mobil tele­

foningizdagi qanday kuylarni sevib tinglaysiz?” 

edi. Unga quyidagi javoblar olindi. 

Javoblar

Eksperimental 

guruh

Nazorat 

guruhi

Mumtoz kuylar

1,4%

26,2%


Rok musiqa

52,4%


21,4%

Jaz musiqa

10,1%

28,2%


Rep musiqa

36,1%


24,2%

Yuqoridagi jadvalda tajovuzkor o‘quvchilar 

ko‘proq rok musiqani, agressiv bo‘lmagan 

o‘quvchilar esa jaz musiqani yoqtirishining gu­

vohi bo‘ldik.

Darhaqiqat, bugun televideniyemiz orqali 

efirga uzatilayotgan milliy mentalitetimizga yot 

bo‘lgan xorijiy seriallar bolada agressivlik hola­

tini keltirib chiqarib, xatti­harakatlari, xarakteri

xulqida film qahramonlariga taqlid qilishi, iden­

tifikatsiyalashi natijasida zo‘ravonlik, tajovuz 

orqali barcha narsaga erishish mumkin, degan 

noto‘g‘ri tasavvur paydo bo‘lishiga olib kel­

moqda. Bu o‘smirlarning ijtimoiy dezadaptatsi­

yasiga sabab bo‘lib agressiv xulq­atvor shaklla­

rini namoyon qilishi aniqlandi.

Tajovuzkor xulq­atvor shakllarini psixolo­

gik tuzatish quyidagi metodlar va yo‘nalishlar 

orqali amalga oshiriladi. O‘yinlar, tajovuzkor 

xulq­atvorli bolalarni o‘zi ko‘nikkan muhit va 

sharoitdan boshqa muhit va guruhga chiqarib 

yuborish, ijodiy qobiliyatini namoyon etish, ag­

ressiyani ijtimoiy ma’qullangan faoliyatga subli­

matsiya qilish (mehnat, jamoatchilik ishlari, ijti­

moiy faoliyatlar jumladan, o‘zidan katta yoki 

kichiklarga yordam berish) va hamkorlik qilish 

malakalarini talab etuvchi mashg‘ulotlar jumla­

dan, sportga sublimatsiya qilish (futbol, basket­

bol) orqali bartaraf etilishi mumkin.

Biz barchamiz farzandlarimizning kasb­hu­

narli, bilimli bo‘lishi bilan bir qatorda, avvalo 

ma’naviyati, ruhiy olami barkamol bo‘lishini is­

taymiz. Ularga asrlar davomida shakllangan, 

chin inson qilib tarbiyalashga xizmat qiladigan 

o‘lmas qadriyatlarimizni singdirishga harakat 

qilamiz. Ham jismoniy, ham ma’naviy yetuk in­

son oilaning, el­yurtning faxri sanaladi. O‘smir 

yoshlar ma’naviy olami, ruhiyatini asrash, ko­

millik sari ulg‘ayish yo‘lida himoyalash har biri­

mizning oliy burchimizdir. 

G. ALIMOVA,

Nizomiy nomidagi TDPUning 

Psixologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi.

I. ALIMOVA,

Nizomiy nomidagi TDPU talabasi.


Sog‘lom avlod uchun

 | 


Download 390.42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling