Бегленов Нукусбай Даyлетниязович " Хизматлар соҳасида маркетинг коммуникацияларидан фойдаланиш ва уни ривожлантириш истиқболлари (Қорақалпоғистон Республикаси мисолида)" мавзусидаги"


Download 0.88 Mb.
bet23/58
Sana09.02.2023
Hajmi0.88 Mb.
#1181202
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   58
Bog'liq
Анализ зависимости объемов валового регионального продукта от степени использования экспортно-импортного потенциала с позиции обеспечения эколого-экономической безопасности региона

2.1.1-жадвал
Ўзбекистон Республикаси ва Қорақалпоғистон Республикаси иқтисодиётида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг улуши22, %



Кўрсаткич

Ҳудуд

2016

2017

Фарқи

2018

Фарқи

2019

Фарқи

2020

Фарқи

сумма

%

сумма

%




сумма

%




сумма

%

1

ЯММ

ЎзР бўйича

64,9

63,4

-1,5

97,7

60,4

-3

95,3

54,2

-6,2

89,7

53,9

-0,3

99,4

ЯҲМ

ҚР бўйича

53

55,8

2,8

105,3

54,3

-1,5

97,3

54,7

0,4

100,7

56,2

1,5

102,7

2

Саноат

ЎзР бўйича

45,3

41,2

-4,1

90,9

37,4

-3,8

90,8

25,8

-11,6

69,0

27,5

1,7

106,6

ҚР бўйича

26,6

20,2

-6,4

75,9

18,7

-1,5

92,6

22,2

3,5

118,7

23,9

1,7

107,7

3

Қурилиш

ЎзР бўйича

66,9

64,8

-2,1

96,9

73,2

8,4

113,0

75,8

2,6

103,6

72,4

-3,4

95,5

ҚР бўйича

80,3

77,4

-2,9

96,4

84,6

7,2

109,3

89,1

4,5

105,3

92,3

3,2

103,6

4

Бандлик

ЎзР бўйича

78,2

78

-0,2

99,7

76,3

-1,7

97,8

76,2

-0,1

99,9

73,8

-2,4

96,9

ҚР бўйича

75,1

75,1

0

100,0

-
















-







5

Экспорт

ЎзР бўйича

26

22

-4

84,6

27,2

5,2

123,6

27

-0,2

99,3

20,5

-6,5

75,9

ҚР бўйича

7,6

8,6

1

113,2

99,9

91,3

1161,6

20,8

-79,1

20,8

21,7

0,9

104,3

6

Импорт

ЎзР бўйича

46,8

53,6

6,8

114,5

56,2

2,6

104,9

61,6

5,4

109,6

51,8

-9,8

84,1

ҚР бўйича

22,5

49

26,5

217,8

60,3

11,3

123,1

63,5

3,2

105,3

71,1

7,6

112,0

7

Хизматлар

ЎзР бўйича







0







0







0







0




ҚР бўйича

60,8

61,3

0,5

100,8

57,5

-3,8

93,8

53,6

-3,9

93,2

51,4

-2,2

95,9

Фақат 2019 йилда минтақа ЯҲМ да кичик бизнес улуши (54,7 %) бутун мамлакат ЯММ даги кичик бизнес улушидан (54,2 %) салгина кўпроқ бўлган бўлса, кейинги 2020 йилда эса янада ортган (мос ҳолда минтақа ЯҲМ да 56,2 % ва мамлакат ЯММ да 53,9 %). Бу 2019 ва 2020 йилларда мамлакат иқтисодиётида кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектларидан ташқари йирик бизнес корхоналарининг ишлаб чиқариш қувватлари ошганлиги сабабли улар томонидан ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар ЯММ да кўпроқ улушни эгаллагани билан боғлиқдир. Минтақа ЯҲМ ни шакллантиришда кичик бизнес соҳасининг улуши кўриб чиқилган даврда фақат 2018 йилда олдинги йилга нисбатан пасайиш кузатилиб, қолган йилларда деярли бир маромдаги ўсиш тенденциясини кўрамиз.
Саноат маҳсулотларини ишлаб чиқаришда ҳам кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соҳасининг минтақа ва бутун мамлакат бўйича улуши кўрсаткичларини таққослаш уларнинг сўнгги беш йилликда нотекис динамикасини кўрсатади. Лекин ўрганилаётган даврнинг дастлабки уч йилида кичик бизнеснинг саноат маҳсулотларини ишлаб чиқаришдаги улуши минтақа миқёсида ҳам, республика бўйича ҳам пасайиб бориш хусусиятига эга (республика бўйича 2016 йилда 45,3 %, 2017 йилда 41,2 %, 2018 йилда 37,4 %, ҚР да 2016 йилда 26,6 %, 2017 йилда 20,2 %, 2018 йилда 18,7 %) бўлса, кейинги 2019 йилда минтақада саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришда кичик бизнеснинг улуши 22,2 % ни ташкил этгани ҳолда, республика миқёсида бу кўрсаткич ўтган йилдагидан яна ҳам пастроқ – 25,8 % дан иборат бўлган. Охирги 2020 йилда эса ҳар иккала миқёсда олдинги йилга нисбатан ўсиш мавжуд бўлган. Саноат маҳсулотларини ишлаб чиқаришда кичик бизнес субъектларининг улуши бундай нотекис тенденция билан ўзгаришига ташқи ва ички бозорлардаги конъюнктуравий вазиятнинг мураккаблиги сабаб бўлган, лекин дастлабки уч йилдаги пасайиш суръатларининг бартараф этилиши ҳамда кейинги икки йилда ижобий ҳолатларнинг юзага келишига Ҳаракатлар стратегиясида белгиланган вазифалар жадал бажарилиши натижасида эришилгандир.
Мазкур 2.1.1-жадвалда келтириб ўтилган маълумотлар ичида Қорақалпоғистон Республикаси ҳудудида фаолият юритиб келган кичик бизнес субъектларининг экспорт фаолияти ўзининг кескин динамикаси билан ажралиб туради. Жумладан, 2016 йилда минтақа жами экспортининг 7,6 % лик қисми кичик бизнес ҳиссасига тўғри келган бўлса, бу улуш кейинги 2017 йилда 8,6 % га тенг бўлган. Лекин 2018 минтақа экспортининг 99,0 % и кичик бизнес томонидан амалга оширилган бўлиб, бу шу йилда маҳаллийлаштириш дастури ва Ҳаракатлар стратегиясидаги тегишли чора-тадбирларни бажариш орқали маҳаллий тайёр маҳсулотларнинг қўшни давлатларга экспорти ошганлиги натижасида юз берган. Худди шу кўрсаткичлар 2019 ва 2020 йилларда деярли бир хилда – мос равишда 20,8 % ва 21, 7 % га тенг бўлган.
Республика миқёсида эса бу кичик бизнес субъектларининг экспортдаги улуши сўнгги беш йилда бунчалик кескин ўзгаришларга дуч келмай, деярли бир-бирига яқин диапазонда ўзгариб турган.
Қорақалпоғистон Республикаси иқтисодиёти тармоқларида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг асосий кўрсаткичлари ҳақидаги маълумотлар 2.1.2-жадвалда келтирилган. Бу маълумотлар ичида минтақа иқтисодиёти учун қишлоқ ва ўрмон хўжалигининг қанчалик муҳимлигини кўрсатиш мумкин. Чунончи, 2016 йилда Қорақалпоғистон Республикасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари томонидан жами 4 031,5 млрд сўмлик маҳсулотлар ишлаб чиқарилишига эришилган бўлса, кейинги 2017 йилда қишлоқ ва ўрмон хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш 22,8 % ёки 918,0 млн сўмга ошиб, мутлоқ қийматда 4 949,5 млрд сўмни ташкил этган. Қолган йилларда ҳам бу тармоқ бўйича яратилган маҳсулотлар муттасил ортиб бориб, 2020 йилда бу соҳада жами 10 056,7 млрд сўмлик маҳсулотлар ишлаб чиқарилган.
2.1.2-жадвал
Қорақалпоғистон Республикасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг иқтисодиёт тармоқларидаги асосий кўрсаткичлари





Йиллар

2016

2017

Фарқи

2018

Фарқи

2019

Фарқи

2020

Фарқи

сумма

%

сумма

%

сумма

%

сумма

%

1

Саноат (млрд сўм)

1188,2

1197,3

9,1

100,8

1971,9

774,6

164,7

2825,5

853,6

143,3

3382,1

556,6

119,7

2

Қурилиш (млрд. сўм)

1024,2

1021,5

-2,7

99,7

1549,8

528,3

151,7

2853,8

1304

184,1

3496

642,2

122,5

3

Бандлик (минг киши)

475,9

486,8

10,9

102,3

-







-







-







4

Экспорт (млн.АҚШ дол.)

53,5

39,7

-13,8

74,2

45

5,3

113,4

91,2

46,2

202,7

78,8

-12,4

86,4

5

Импорт (млн.АҚШ дол.)

50,6

76

25,4

150,2

169,1

93,1

222,5

172,8

3,7

102,2

125,3

-47,5

72,5

6

Савдо (млрд.сўм)

2735,9

3252

516,1

118,9

3678,8

426,8

113,1

4936,7

1257,9

134,2

5947,3

1010,6

120,5

7

Қишлоқ ва ўрмон хўжалиги (млрд.сўм)

4031,5

4949,5

918

122,8

6621,3

1671,8

133,8

7986,2

1364,9

120,6

10056,7

2070,5

125,9

8

Хизматлар (млрд.сўм)

1782,6

2167

384,4

121,6

2565,3

398,3

118,4

3031,7

466,4

118,2

3347,4

315,7

110,4

9

Юк ташиш (млн. тонна)

28,5

20,6

-7,9

72,3

21,5

0,9

104,4

25,4

3,9

118,1

27

1,6

106,3

10

Юк айланмаси (млн. тонна.км)

468,4

480,1

11,7

102,5

511,3

31,2

106,5

558

46,7

109,1

572,8

14,8

102,7

11

Йўловчи ташиш (млн. йўловчи)

232,8

119,4

-113,4

51,3

125,2

5,8

104,9

133,5

8,3

106,6

119,7

-13,8

89,7

12

Йўловчи айланмаси (млн.йўловчи.км)

3437

3535,1

98,1

102,9

3638,9

103,8

102,9

3759,4

120,5

103,3

3352

-407,4

89,2

Қорақалпоғистон Республикаси иқтисодиётида кичик бизнес субъектларининг кейинги йирик тармоғи бўлиб савдо хизматларини кўрсатиш ҳисобланади. Бу соҳада ҳам охирги беш йиллик давр давомида доимий ўсиш тенденцияси кузатилади. Жумладан, 2016 йилда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари минтақада 2 735,9 млрд сўмлик савдо хизматлари кўрсатган бўлсалар, 2017 йилда бундай хизматлар ҳажми 18,9 % га ёки 516,1 млн сўмга ошиб, умумий 3 252,0 млрд сўмга етган. Буни қуйидаги 2.1.1-диаграммада ҳам кўриш мумкин.




Download 0.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling