Bekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

Т
в
 = 1/
Т
н 
Remont korxonalarining faoliyatida texnik normalash muhim ahamiyati bor. U 
korxona ishini to’g’ri tashkil qilishga,zarur bo’lgan uskunalar va ishchilar sonini 
aniqlashga, mehnat unumdorligini oshirishga, texnologiyani takomillashtirishga 
yordam beradi. Muayyan ishni bajarishga sarflanadigan mehnat miqdori ko’plab 
shart-sharoitlarga (qabul qilingan texnologiyaga, uskuna va asboblarni 
unumdorligiga, qo’llaniladigan moslamalarning takomillashganlik darajasiga) 
bog’liq bo’ladi. Ammo, vaqt o’tishi bilan kapital -sharoitlar o’zgarib boradi. Shu 
sababdan, vaqt normalari ham vaqt-vaqti bilan qayta ko’rib chiqilishi lozim. 
Eskirgan normalar yangisiga almashtiriladi. Yangi belgilangan vaqt normalari 
kapital, mazkur korxonadagi o’rtacha ko’rsatgichlardan yuqori, ammo ilg’or
ishchilar erishgan maksimal ko’rsatkichdan pastroq bo’lishi kerak. 
Texnik normalashning asosiy ob‘ekti-operatsiya xisoblanadi. 
Ish vaqtining Hamma sarflarini quyidagi ikki turga bo’lish mumkin: 
normalanadigan (unumli) va normalanmaydigan (unumsiz) ish vaqti. 
Ish vaqtining unumli sarfi-mahsulot ishlab chiqarish sarflanadigan vaqt bo’lib, 
bunga buyumga bevosita ishlov berish vaqti, uzellarni qismlarga ajratish yig’ish va 
boshqalarga sarflangan vaqt, shuningdek, mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari 
(ishga tayyorlash, buyumli dastgoxga o’rnatish yoki olish, asbobni almashtirish, ish 
joylariga xizmat ko’rsatish…) bilan bog’liq bo’lgan vaqt kiradi. 

---

73 
Vaqtning unumsiz sarfi-mehnatni yaxshi tashkil qilmaslik, ishlab chiqarishning
yomon tayyorlanganligi, ishchining aybi bilan, ya‘ni to’xtab turishlarga unumsiz sarf 
bo’lgan ish vaqtning bir qismidir. 
13.2. Vaqtning texnik normasining tarkibi. 
Vaqtning texnikaviy normasi (Tn) quyidagi elementlardan tashkil topadi: