Beknazarova zamira bahriddinovna bitiruv malakaviy ishi

Fermer xo
’jaliklaridagi sigirlarning sutkalik rasioni 

qo

’yidagicha bo’ladi (kg hisobida) 

o
’simliklar turi 

Yilning fasli

Qishda

Yozda

---

---

25
Dukkakdosh o

’simliklar

pichani

8-10

-
Makkjo

’xori silosi

15-20

-
Konsentratlar 

3-4
3-4

Ko
’k beda

-
40-50

Bardi
10-20

10-20
Shulxa

2-3
2-3

Bu jadvalda sigirlarning 1 kg sutiga 250-300 gr xisobidan konsentrat oziqa 

beriladi. Yozda 20-25 kg dan o
’t (qishda silos) beriladi. Har bir bosh sigirga 10-12 
kg bardiga 2-3 kg shulxa aralashtirilib, qishda esa silos va xashak beriladi.
Berilgan yem- xashakni sigirlar isrof qilmasdan yeydi. 1 s sut uchun sarflanadigan 
yem- xashak miqdori 100 oziq birligidan oshmaydi. Har kg mahsulotning tannarxi
esa sezilarli darajada arzonlashadi.

---

---

26

1- Rasm. Mollarning oziqlanish payti. 
Oziqlar

– ximiyaviy yelementlardan tashkil topgan to’yimli moddalardir.

Tarkibidagi ximiyaviy yelementlarning nisbatiga qarab to
’yimli moddalarning
xususiyatlari ham turlicha bo
’ladi. Xuddi shunga asoslanib ularning sifati va
to
’yimlilik darajasi belgilanadi. 

Oziqlar orqali organizmga tushgan to

’yimli moddalar o’sish, rivojlanish,
nasl qoldirish va o
’ziga xos mahsulot yetishtirish uchun manba bo’lib xizmat
qiladi. Oziqlar quruq modda va suvdan iborat. Quruq modda azotli va azosiz 
organik hamda mineral moddalardan tashkil topgan. Azotli birikmalarga protein
(oqsil va amidlar), azosiz birikmalarga yesa yog
’lar, kletchatka, kraxmal va qand
moddalari kiradi. 
Mineral moddalar (natriy, kaliy, kalsiy, magniy, oltingugurt, fosfor, xlor, 

temir, mis, rux, marganes, kobalt, yod va boshqalar) oziqlar tarkibida turli xil

mineral kislotalar hamda mineral-organik birikmalar holida bo
’ladilar.
Oziqalar deb 

– hayvonlarning turli to’yimli va mineral moddalarga bo’lgan

talabini qondiradigan, ularning sog
’ligi va mahsuloti sifatiga salbiy ta’sir
qilmaydigan moddalarga aytiladi. 
Oziqa hayvonlarning mahsuldorligini ta

’minlashda, urchish qobiliyatini

saqlashda, ularning salomatligini ta
’minlashda katta o’rin tutadi.
Oziqalar hayvonlar mahsuldorligida asosiy o

’rin tutadi, yoki uning 70 %

oziqalar nisbatiga to
’g’ri keladi.
Shuning uchun har bir xo

’jalikda mo’l-ko’l yem-xashak bazasini yaratish

hayvonlardan yuqori mahsuldorlik garovi hisoblanadi. 
O

’zbekistonda chorvachilik xo’jaliklarida 1 bosh shartli qoramol uchun 

3500-4000 oziqa birligi tayyorlash, chorva hayvonlarini to

’kis oziqalar bilan 

---

---

27
tayyorlash, chorva hayvonlarini to

’kis oziqalar bilan ta’minlash imkoniyatini

yaratib beradi. 
Buning uchun har bir xo

’jalikda yil boshida hayvonlarning oziqalarga

bo
’lgan talabini aniqlab, shu asosda oziqa yekinlarini joylashtirish kerak. 

Oziqa yekinlarini yangi navlarini joriy qilish, ilg

’or texnologiyalardan
foydalanish natijasida har gektar yerdan 100-150 s oziqa birligi olish choralarini 
ko
’rish kerak. 

O
’zbekistonda sug’oriladigan yerlarning chegaralanganligi oqibatida yem-

xashak yekinlari uchun to

’liq maydonlar ajratishning imkoniyati yo’q, shuning 
uchun ko
’proq oziqalarni oraliq va takroriy yekinlar hisobiga yetishtirsa bo’ladi. 
Ularning har gektaridan 250-300 s hosil olsa bo
’ladi.

Asosiy xashaki yekinlar bedadan pichan holida 100-150 s., makkajo

’xoridan
poya hisobida 300-400 s., lavlagidan 400-500 s. hosil olishni ta
’minlash zarur.
Tayyorlangan oziqalarni o

’z vaqtida yig’ishtirish, tashish, saqlash ularning

sifatiga ta
’sir ko’rsatadi, buning uchun har bir oziqani ko’rsatilgan yuriqlar asosida
saqlash alohida ahamiyat kasb yetadi.
Yem-xashaklarni hayvonlarga yedirishdan oldin tayyorlab berish, ulardan
samarali foydalanishning asosiy omilidir. 
Barcha oziqalar quruq moddalar va suvdan tashkil topgan. Quruq moddalar 

va kuldan iborat.

Organik moddalar yesa oqsil, yog

’, kletchatka, AYeMdan tashkil topgan.

Bundan tashqari uning tarkibida turli xil vitaminlar mavjud. 
8- jadval