Berdaq nomidagi qoraqAlpoq davlat universiteti biologi

2.4. O’zbekistonda chiqindi muammosi va undan foydalanish

O’zbekistonda maishiy chiqindilarni utilizatsiya qilish va qayta ishlashning samarali va zamonaviy tizimi yaratilmoqda. Bosh vazirning birinchi o’rinbosari Ochilboy Ramatovning matbuot xizmati amalga oshirilgan ishlar, bajarilishi kerak bo’lgan choralar va chiqindilardan qanday foyda olish mumkinligi haqida ma’lumot berdi
Aholi yashash joylardan maishiy chiqindilar muammosiga alohida etibor qaratilmoqda. Chiqindilar maxsus transportlarda chiqindi to’planadigan joylarga tashib yetkazilmoqda.
Tahlillar shuni ko’rsatadiki, so’nggi yillarda maishiy va sanoat chiqindilari yildan-yilga ko’payib boryapti. Ayniqsa, XXI asrda maishiy chiqindilar hajmining o’sishi ekologik barqarorlikka juda katta salbiy ta’sir ko’rsata boshladi.
Ma’lumotlarga ko’ra, bugungi kunda rivojlangan mamlakatlar chiqindilarni 40 % dan 60 % gacha chiqindilarni qayta ishlaydilar. Energetika, rangli va qora metallurgiya, kimyo sanoati va qurilish industriyasi ob’ektlari har xil turdagi chiqindilarni hosil qiluvchi, atrof-muhitni ifloslantiruvchi asosiy manbalar hisoblanadi (2-jadval).Jahon miqyosida chiqindilarni ikkilamchi qayta ishlashga jarayonlariga retsikling nomi berilgan. Retsikling atamasi xalqaro miqyosda maishiy chiqindi-larni ishlab chiqarish jarayonlariga qaytarish mexanizmi sifatida tushuniladi.
2-jadval
Toshkent shahri Solar daryosiga tashlanayotgan oqava suv tarkibi.

Zaharli moddalar nomlari	2019	2020	2021
Minerallashish (mg/l)	377.0	289.3	338.3
Azotning umumiy miqdori (mg/l)	1.585	1.18	1.303
XPK (mg/l)	14.6	11.8	14.2
Mis (mkg/l)	5.3	0.4	1.9
Xrom (VI) (mkg/l)	1.3	1.9	1.6
DDT (mkg/l)	0.004	0	0
Alfa –GXSG (mkg/l)	0.014	0.001	0.005
Gamma- GXSG (mkg/l)		0

Retsikling bilan bugungi kunda jahonning qator mamlakatlari keng shug’ul-lanib kelmoqda. 

Xususan, mamlakatimizda atrof-muhitni muhofaza qilishni ta’minlash, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, shuningdek, hududlarning sanitariya va ekologik holatini yaxshilash sohasida izchil siyosat amalga oshirilmoqda. 2017-2018-yillarda qattiq maishiy chiqindilar bilan bog’liq ishlarni amalga oshirish tizimining infratuzilmasini takomillashtirish bo’yicha keng ko’lamli ishlar olib borildi, 13 ta sanitariya jihatidan tozalashga ixtisoslashtirilgan davlat unitar korxonalari hamda ularning tuman va shaharlardagi 174 ta filiali, shuningdek, “Maxsustrans” DUK hamda 101 ta xususiy korxonalar faoliyat yuritmoqda.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 17-apreldagi qarori bilan “2019-2028-yillar davrida O’zbekiston Respublikasida qattiq maishiy chiqindilar bilan bog’liq ishlarni amalga oshirish strategiyasi” tasdiqlandi.
Strategiya doirasida qattiq maishiy chiqindilarni qayta ishlashning samarali va zamonaviy tizimi yaratilishi ko’zda tutilgan.
Bugungi kunga kelib hududlarda sanitar tozalash xizmatlarini ko’rsatish bo’yicha aholining qamrov darajasi 85,1 % ga yetkazildi va 2021-yil oxirigacha 100 % ga yetkazish bo’yicha chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Chiqindilarni qayta ishlash darajasi 17 % dan 21 % ga ortdi.
Chiqindilarni qayta ishlashning muhim bosqichlaridan biri bu – chiqindilarni alohida saralab yig’ish hisoblanadi. Bunda chiqindilar turiga qarab alohida chiqindi konteynerlariga yig’iladi (5-rasm).