Bino va inshootlar III bob konstruksiyalarini loyihalash ж bobning mazmuni

Yaxlit temir-beton. Yig'ma konstruksiyalarga qaraganda bir qancha 
yaxshi sifatlarga ega — ularda ulangan joylar bo'lm aydi, kesik bo'lm aydi, 
bikrligi va yaxlitligi juda yuqori, shu tufayli ashyo sarfi kamayadi, 
zilzilabardoshligi ortadi. Biroq ulami quyidagi hollardagina qo'llash iqtisodiy 
jihatdan foydalidir:
1) ko‘p marta aylantiriladigan tirama yoki sirpanadigan qolipdan 
foydalanish imkoniyati bo'lganida;
2) ixchamlashtirilgan yig'ma elementlardan foydalanib, obyektlar qurib 
bo'lmaganida;
3) qurilish joyida konstruksiyalami betonlash, obyektni qurish tezligini 
orqaga surmaganida va ayni bir vaqtda boshqa ishlarni bajarishga halaqit 
bermaganida.
PoMat konstruksiyalar. Po'latn in g yuqori m exanik xossalari va 
ishonchlilik ko‘rsatkichlari tufayli ustunlar oralig'i (prolyot) juda uzun 
bo'lgan hollarda, baland bino va inshootlarda. yuk (nagruzka) juda katta 
bo'lganida ishlatiladi. Po'lat qimmat turganligi va kamyob bo'lganligi uchun 
po'lat konstruksiyalardan faqat u iqtisodiy jihatdan tem ir-beton konstruk­
siyalarga qaraganda zarur bo'lgan hollardagina foydalaniladi.
Yog‘och konstruksiyalar. Yog'ochdan tayyorlanadigan, ko'tarib turuvchi 
va ixotalovchi konstruksiyalar, asosan yog'ochdan foydalanish imkoniyatiga 
ega bo'lgan hududlarda, shuningdek, shundav konstruksiyalar tayyorlana­
digan ishlab chiqarish bazalari bir joyda joylashgan tumanlarda quriladigan 
binolarva inshootlarda, temir-beton yoki po'lat konstruksiyalarga nisbatan 
agressiv muhitli binolarda qo'llanadi. Yog'och konstruksiyalar, odatda, bir 
va ikki qavatli turar-joy, jamoat hamda qishloq ho'jalik binolari, mineral o'g'it 
omborlari, kuchlanishi 35 kV gacha bo'lgan elektr uzatish liniyalari tayan- 
chlarini (ayrim hollarda 220 kV gacha) va aloqa liniyalarini qurishda ishlatiladi.
G‘isht-tosh va armotosh. Tabiiy arralanadigan tosh (tuf, pemza, ohak- 
tosh) qazib olinadigan tumanlarda, ayniqsa, Kavkazorti, Moldaviya, Janubiy 
U kraina va boshqa tumanlarda ishlatish maqsadga muvofiqdir. G 'isht- 
tosh konstmksiyalar uchun tabiiy ashyolar — g'isht, keramik bloklardan 
keng qo'llaniladi. G 'isht-tosh konstmksiyalar, asosan, devorbop ixotalar, 
tirgak devorlar, ustunlar tarzida ishlatiladi.
Yuqorida zikr etilgan turli ashyolardan qilingan konstmksiyalar bilan 
bir qatorda respublikamizda boshqa xil ashyolar (xom va pishiq g'isht, 
paxsa va guvala, yog'ochdan turli to'ldirgichli sinch, blok va kompozitsion 
m ateriallar) ham qo'llanib kelinadi.
34 >