Bino va inshootlar qurilishi

4.1-rasm. Shikastlanishni keltirib chiqaruvchi sabablar
Uni tekshiruv jarayonida mavjud deformatsiyalar, nuqson va shikastlanishlarni aniqlab, hamda ularni taxlil etish orqali amalga oshiriladi. SHikastlanishlar, turli deformatsiya va nuqsonlar qator sabablarga ko’ra hosil bo’lishi mumkin (4.1-rasm).
Tekshirishda aniqlangan deformatsiyalar quyidagicha tavsiflanishi mumkin:

1. 
   Umumiy – konstruktsiya va inshootlarning siljish va deformatsiyalanishining to’la bo’lishi kuzatiladi;
   
2. 
   Mahalliy – siljish, solqilik, buralish bir konstruktsiyaning, birikuv uzellarida va boshqa qismlarida yuz beradi.
   

Bino va inshootlardagi umumiy deformatsiyaning sodir bo’lishining asosiy sababi zaminning notekis cho’kishidir. Zaminning haddan tashqari siljishi yoki loyihalash jarayonida uning yuk ko’tarish qobilyatini aniqlashda xatolikka yo’l qo’yilganda, yoki loyihada ko’zda tutilgan meoyoriy eks’luatatsiya sharoitini buzilishi oqibatida yuz beradi. Ko’’incha bu hol cho’kuvchan gruntlarni namlanishida, muz qatlamlarini erishida, suv va issiqlik taominoti tizimidagi avariya holatida namoyon bo’ladi.
Bino va inshootlarning cho’kuvchanligini o’lchash re’er va cho’kish markalari belgilarini solishtirish orqali amalga oshiriladi. Tayanch re’erlarini nivelir bilan o’lchanadi. Inshoot krenini shoqul yoki teodolit bilan o’lchash mumkin. Konstruktsiya va inshootlarning siljishini o’lchash teodolit yordamida bajariladi, bunda oboekt yoki konstruktsiyaning yonlama siljishi konstruktsiya bo’ylab o’tkazilgan to’g’ri chiziq orqali o’lchanadi. Hisob olish chizig’i sifatida, ikki nuqta orasida o’tkazilgan tordan yoki shu nuqtalardan o’tadigan o’tik nurdan foydalaniladi.
Ayrim konstruktsiyalarning deformatsiyasini baholash. Ayrim konstruktsiyalar va ularning qismlarining mahalliy deformatsiyalari yoki joylarining o’zgarishi turli elementlardagi solqilik va aylanish burchaklari sababli vujudga keladi. SHuni aytish lozimki, bunday deformatsiyalar hamma vaqt bo’ladi, lekin ularning kattaligi temir beton va ‘o’lat konstruktsiyalarni loyihalash bo’yicha meoyorlarda ko’rsatilgan qiymatlardan oshmasligi kerak. Konstruktsiyalarning solqiligi odatda qandaydir boshlang’ich nuqtaga nisbatan geometrik va gidrostatik nivelirlash usullari bilan aniqlanadi.
Jadval 12.