Biokimyo pmd

Yog‘lar sarflanishining kuchayishi yoki kaxeksiya
Yog‘lar sarflanishining kuchayishi va organizmning o‘ta ozib ketishi
kaxeksiya deb nomlanadi. Bu holat quyidagi omillarga bog‘liq:
a) alimentar omil: iste’mol qilgan ovqat kaloriyasi jihatidan past
bo‘lib sarflanayotgan energiya yuqori bo‘lgan holatlarda;
b) saraton kasalligi rivojlanayotganda; o‘sma to‘qimasida modda
almashinuvi kuchaygan bo‘lib butun organizmdan energiya moddalarini
tortib oladi, natijada ozib ketishi kuzatiladi;
d) qandli diabetda; modda almashinuvi yuqorida ko‘rsatilgan va
yog‘lar asosan glyukoza sinteziga sarflanadi;
e) gipertireozda: qalqonsimon bez gormonlari asosiy modda
almashinuvini kuchaytirib yuboradilar.
Hujayra yog‘larning parchalanishi
Hujayra ichidagi yog‘larni va shu jumladan, adipotsitlardagi
yog‘larning parchalanishi gormonal boshqaruvga ega. Adrenalin
(hayajonlanish gormoni) va shunga o‘xshash gormonlar hujayra
yuzasidagi retseptor bilan bog‘lanadi. Natijada gormon retseptor
kompleksi hosil bo‘ladi. Retseptor gormon bilan birikib uni
molekulasida konformatsion o‘zgarishlarga olib keladi. Membranaga
bog‘liq adenilatsiklaza bunday konformatsion o‘zgarishga sezuvchan
bo‘lib faol shaklga o‘tadi. Faollangan adenilatsiklaza hujayra ichida
ATF molekulasidan siklik AMF (sAMF) hosil qiladi. Siklik AMF
hujayra ichida erkin harakatlanuvchi bo‘lganligi tufayli proteinkinaza
fermentini faollaydi. Bu ferment o‘z navbatida hujayra ichidagi
triglitseridlipaza fermentini fosforlaydi va faol shaklga o‘tkazadi.
Hujayra ichidagi yog‘lar parchalanadi.

---

250
Keton tanachalari metabolizmi
Atsetoatsetat, 
β−oksibutirat va atseton birgalikda keton tanachalari
deb ataladi. Ular jigarda yog‘ kislotalari parchalanishidan hosil bo‘lgan
atsetil-KoAdan sintezlanadi.
Periferik to‘qimalarda 
β−oksibutirat oksidlanib atsetoatsetatga
o‘tadi. U o‘z navbatida atsil-KoA-sintetaza ta’sirida atseto-atsetil-KoA
hosil qiladi. Atsetoatsetil ikki molekula atsetil-KoAga aylanadi va u
o‘z navbatida Krebs halqasida oxirgi mahsulotgacha parchalanadi.
Shunga ko‘ra keton tanachalari organizmda energetik balansni
ta’minlashda muhim energetik ahamiyatga ega. Chunki jigardan boshqa
yurak, buyrak kabi a’zolar uchun keton tanachalari energetik manba
vazifasini o‘taydi. Postabsorbtiv holatda keton tanachalari miqdori
qonda juda kam – 3 mg % gacha bo‘ladi; ochlikda 40-50 mg % gacha
ko‘tarilishi mumkin.
Keton tanachalarini qayta limon halqasiga kirish va oksidlanishi
uchun yetarli miqdorda oksaloatsetat bo‘lishi kerak.
Och qolganda, qandli diabetda glyukoza yetishmaganligi sababli
suksinil-KoA va oksaloatsetat yetishmagani uchun keton tanachalar
miqdori qonda ortadi. Shuning uchun qandli diabetni og‘ir shakli
komatoz holatidagi kasal og‘zidan atseton hidi keladi.
Demak, suksinil KoA va oksaloatsetat yetishmasligida keton
tanachalar sarflanishi susayadi va qondagi miqdori ortadi. Yurak va
skelet mushaklarda keton tanachalar oziga xos metabolitlar deb
hisoblanadi. Sog‘lom odamda keton tanachalar kam hosil bo‘ladilar va
faqat ovqat tarkibida yog‘lar uglevodlarga nisbatan ortib ketsa
ketonemiya kuzatiladi.
Qonda 
β−oksibutirat (β-oksimoy kislota), atsetosirka kislota va
atseton miqdori ortishi ketonemiya deyiladi.