Biokimyo pmd

Natriy va xlor ionlari – me’yorda ovqat bilan qabul qilingan
xloridlarni 90% (bir sutkada 8–15 g NaCl) siydik bilan chiqariladi. Ba’zi
patologik holatlarda (surunkali nefrit, diareya, o‘tkir bug‘im revmatizmi
va boshqalar) siydik bilan xloridlarni chiqarilishi pasayadi. Na
+
va Cl
+
ionlarini maksimal konsentratsiyasi (siydikda 340 mmol/l) organizmga
ko‘p miqdorda gipertonik eritmalar yuborilgandan keyin kuzatilishi
mumkin.
Kaliy, kalsiy va magniy ionlari – ko‘pchilik tekshiruvchilar
koptokcha filtratida bo‘lgan kaliy ionlarini barchasi nefron proksimal
qismida birlamchi siydikdan qayta so‘riladi deb hisoblaydilar. Distal
segmentda kaliy ionlarini sekretsiyasi yuz beradi. U asosan kaliy va
vodorod ionlarini almashinuvi bilan bog‘liqdir. Demak, organizmda
kaliyni kamayishi nordon siydikning ajralishi bilan boradi.
Ca
2+
va Mg
2+
ionlari buyrakdan kam miqdorda ajraladi. Organizmdan
chiqarilishi kerak bo‘lgan Ca
2+
va Mg
2+
ionlarini taxminan 30% siydik

---

430
orqali ajratiladi. Ishqoriy yer metallarini asosiy qismi najas orqali
chiqariladi.
Bikarbonatlar, fosfatlar va sulfatlar – siydikdagi bikarbonatlar
dori siydik pH ko‘rsatkichi bilan bog‘liqdir. pH 5,6 bo‘lganda siydik
bilan 0,5 mmol/l, pH 6,6-6 mmol/l, pH 7,8-9,3 mmol/l bikarbonatlar
ajraladi. Bikarbonatlar miqdori alkalozda ko‘paysa, atsidozda –
kamayadi. Odatda organizmdan chiqariladigan fosfatlarni 50% dan
kamroq miqdori chiqariladi. Atsidozda siydik bilan fosfatlarni
chiqarilishi ortadi. Qalqonsimon old bezi giperfunksiyasida siydikdagi
fosfatlar miqdori ko‘payadi. Organizmga vitamin D qabul qilinganda
fosfatlarni siydik bilan chiqarilishi pasayadi.
Oltingugurt saqlovchi aminokislotalar – sistein, sistin va metionin
siydik sulfatlarini manbai hisoblanadi. Bu aminokislotalar to‘qimalarda
sulfat kislota ionlarini hosil qilib oksidlanadilar. Sutkalik siydik tarkibida
sulfatlarni umumiy miqdori 1,8 g dan (oltingugurtga hisoblaganda)
ortmaydi.
Ammiak – buyrakda ko‘p miqdorda saqlanuvchi glutaminaza
fermenti ishtirokida glutamindan ammiakni hosil bo‘lishini maxsus
mexanizmi mavjud. Ammiak siydik bilan ammoniy tuzlari sifatida
chiqariladi. Uni miqdori organizmdagi kislota – ishqor muvozanatini
aks etdiradi. Atsidozda ularni siydikdagi miqdori ko‘payadi, alkalozda
esa kamayadi. Buyraklarda glutamindan ammiak hosil bo‘lish jarayoni
buzilganda siydikda ammoniy tuzlarini miqdori past bo‘ladi.