Biolog 10 indd

Chalg‘ituvchi rang. Bunday hayvon tanasi dog‘lar va olachipor yo‘llar 
bilan qoplangan bo‘ladi. Bu dog‘lar, olachipor yo‘llar dushmanning diqqat-
e’tiborini chalg‘itadi. Zebra, jirafalar terisining rangini bunga misol qilib 
ko‘rsatish mumkin.
Fiziologik moslanishlar. Ushbu moslanish tana temperaturasi, qonda tuz va 
qand konsentratsiyasining turg‘un holda saqlanishiga qaratilgan. Organizmlar 
shaxsiy hayotining turli bosqichlarida atrof-muhitdagi tuz, namlik, haroratning 
o‘zgarishlariga nisbatan o‘z turg‘unligini saqlaydi. Masalan, o‘simliklar qishki 
tinim davridan normal o‘tishi uchun ular hujayrasida suv miqdori kamayib, 
erigan moddalar konsentratsiyasi ortadi. Uzoq vaqt suv ostida bo‘ladigan 
tulenlar qonida kislorodni bog‘lab olishda gemoglobindan tashqari mioglobin 
nisbatan ko‘proq ishtirok etadi. Sahro hayvonlari tanasida ko‘plab yog‘ 
moddalarining to‘planishi fi ziologik moslanishga misol bo‘ladi.

---

188
Etologik moslanishlar. Bu moslanish turi hayvonlarning xatti-
harakatlarida namoyon bo‘ladi. O‘ziga xos harakatlar orqali hayvonlar 
dushmanlaridan himoyalanadi, oziqa topadi va zaxiralaydi, yil mavsumlariga 
moslashadi, juft tanlaydi va ko‘payadi, naslini himoya qiladi. Hayvonlar 
dushmandan saqlanish uchun yashirinadi yoki qo‘rqituvchi xatti-harakatlarni 
amalga oshiradi. Nasl uchun g‘amxo‘rlik qilish turning yashab qolishida katta 
ahamiyatga ega. Amerika som balig‘i chavog‘lar rivojlanguncha tuxumlarni 
qorin tomonga yopishtirgan holda yuradi. Povituxa deb ataluvchi qurbaqa
otalangan tuxumlarini to yosh qurbaqalar rivojlanguncha orqa tomonda 
«opichlab» yuradi. Tuban umurtqalilardan farqli ravishda qushlar tuxumlarini 
maxsus inlariga qo‘yib o‘z tana harorati bilan ularni isitadilar. Tuxumlarini 
va jo‘jalarini ota-ona qushlar boqadi va himoya qiladi. Nasl uchun qayg‘urish 
bilan bog‘liq moslanishlar sutemizuvchilarda, ayniqsa, kuchli bo‘ladi.