1-savolga javob.
Rasmga izoh: Oltingugurtning davriy aylanishi. Oltingugurt oqsil va aminokislotaning muhim tarkibiy
qismidir Tabiatda oltingugurt asosan H
2
S vodorod sulfid, SO
2
– sulfid angidrid kabi gaz holatida,
mineral moddalar: sulfidlar (sulfid kislota tuzlari) va sulfatlar (sulfat kislota tuzlari) ko‗rinishida hamda
erkin holda bo‗ladi. Suvda yaxshi erish xususiyatiga ega bo‗lgan sulfatlar o‗simliklar uchun asosiy
oltingugurt manbayi hisoblanadi. O‗simliklar sulfatlarni o‗zlashtirib, oltingugurt saqlovchi aminokislotalar
sintez qiladi. Hayvonlar esa oltingugurtni organik birikmalar orqali o‗zlashtiradi. O‗simlik va hayvonlar
nobud bo‗lib, redutsentlar tomonidan parchalangandan keyin oltingugurt tashqi muhitga qaytariladi.
Chirituvchi bakteriyalar faoliyati natijasida oqsillar takribidagi oltingugurt vodorod bilan birikib, vodorod
sulfid holida tuproqqa to‗planadi. Xemosintezlovchi bakteriyalar H
2
S ni produtsentlar o‗zlashtira oladigan
sulfatlargacha oksidlaydi. Insonlar tomonidan energiya olish maqsadida tarkibida ko‗p miqdorda
oltingugurt saqlovchi moddalarning yoqilishi atmosfera tarkibida oltingugurt oksidlari ko‗payishiga olib
keladi. Atmosferada oltingugurt oksidi suv bug‗i bilan reaksiyaga kirishib, sulfat kislotani hosil qiladi.
Atmosferaning bu turdagi moddalar bilan zararlanishi natijasida, oltingugurtning davriy aylanishi buziladi
va «kislotali yomg‗ir»lar kuzatiladi.
BILET-10
1. Yorug’lik – muhitning
abiotik omili sifatida.
Yorug’likning
intensivligiga
ko‘ra o‘simlik va
hayvonlarning ekologik guruhlariga tarif bering.
2. Ekologiyaning rivojlanishi, bo‘limlari, metodlari haqida taqdimot qiling.
3. Sichqonlarda tananing qora rangi (A) jigarrang (a) ustidan dominantlik qiladi. Dumning
uzunligini boshqa juft xromosomadagi B va b genlari belgilaydi, bu genning retsessiv alleli gomozigota
Do'stlaringiz bilan baham: |
