Biologiya-11-sinf-imtihon-javoblari pdf

13-BILET 
1. Agroekosistemalar. Ularning turlari va ahamiyati.
2. Ekotizimlarning trofik strukturasi: oziq zanjiri va oziq to riga tarif bering, misollar orqali 
ʻ
tushuntiring.
3. Bargli o rmonning vertikal strukturasi (yarusliligi) sxema asosida ifodalangan.
ʻ
Sxemani tahlil qiling va berilgan topshiriqlarni bajaring. 
 
a) I yarusda tarqalgan hayvon va va o simliklarni aniqlang. 
ʻ
b) III yarusda tarqalgan hayvon va va o simliklarni aniqlang. 
ʻ
c) Biotsenozdagi hayvon turlarining tarqalishi fitosenozga qanday bog liq bo lishini tushuntiring. 
ʻ
ʻ
3-savol javobi.
a) Birinchi yarusda daraxtlarning barglari bilan oziqlanadigan hasharotlar, baland daraxtlar (eman, terak, 
shumtol, jo‗ka) uchraydi.
b) Uchinchi yarus pog‗onada butalar (o‗rmon yong‗og‗i, kalina) yirtqich va tuyoqli hayvonlar, qushlar,
kemiruvchilar yashaydi. Biotsenozdagi hayvon turlarining tarqalishi fitosenozning muayyan yaruslariga
@UzBMBA
@UzBMBA
@UzBMBA
@UzBMBA

---

bog‗liq bo‗ladi. Birinchi yarusda daraxtlarning barglari bilan oziqlanadigan hasharotlar uchraydi. Ikkinchi
yarusni qushlar va daraxtlarning tanasidagi zararkunandalar – po‗stloqxo‗r va mo‗ylovdor qo‗ng‗izlar
egallaydi. Keyingi pog‗onalarda yirtqich va tuyoqli hayvonlar, qushlar, kemiruvchilar yashaydi.
Beshinchi yarus kanalar, ko‗poyoqlilar va boshqa mayda hayvonlarga boy bo‗ladi. Yaruslilikning paydo
bo‗lishi har xil turlarning bir-biriga uzoq muddat davomida moslanishlari va turlararo munosabatlarning
shakllanishi natijasidir. 
1-savol javobi
:
Agroekosistemalar (yunoncha – «agros» – dala) insonning qishloq xo‗jaligi sohasidagi faoliyati
natijasida yuzaga keladigan sun‘iy ekosistemalardir. Bularga dalalar, bog‗lar, tokzorlar, tomorqalar misol 
bo‗ladi. Agroekosistemalar agrosenozlar deb ham ataladi. Agrosenoz – bu qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini 
olishda foydalaniladigan sun‘iy biogeotsenozlardir. Ular doimiy ravishda insonlar tomonidan boshqariladi,
ular bir yoki bir necha hayvon zotlari va o‗simlik navlarining yuqori hosildorligi bilan ta‘riflanadi. 
Urbanoekosistemadan farq qilib, agroekosistemalarning asosiy qismini avtotrof organizmlar – o‗simliklar
tashkil etadi. Agroekosistemalar faqatgina quyosh energiyasidan foydalanadigan tabiiy ekosistemalardan
farq qiladi. Bu ekosistemalarda o‗g‗itlash va sug‗orish ishlari amalga oshiriladi. Agroekosistemalar
kerakli mahsulotlarni yetishtirib beradi, mazkur mahsulotlarni tovarga aylantiradi va iqtisodiyot rivojiga
zamin tayyorlaydi. Agroekosistemalarning hosildorligini oshirish uchun ko‗p miqdorda yoqilg‗i, kimyoviy
moddalar, texnikadan foydalanish uchun energiya sarflanadi. Ba‘zan sarflanayotgan energiya miqdori
yetishtirilayotgan mahsulot miqdoridan ortib ketadi. Bu esa iqtisodiy tanglik holatida agroekosis 
temalarning rentabelligini tushirib yuboradi. Sun‘iy yaratilgan ekosistemalar inson tomonidan doimiy
nazoratni talab etadi. Faqat ayrim turdan iborat maxsus ekosistemadan (masalan, g‗o‗zadan) vaqtinchalik 
iqtisodiy foyda olish mumkin. Ammo juda katta maydonlardagi g‗o‗za monokulturasi tuproq
strukturasining buzilishiga, uning sho‗rlanishiga, zararkunandalarning ko‗payishiga va natijada
ekosistemaning buzilishiga olib keladi. Almashlab ekishni qo‗llash, ekologik jamoaga qo‗shimcha tarkibiy 
qismlarni, masalan, biologik kurashda ishtirok etadigan organizmlar – entomofag (hasharotxo‗r),
changlantiruvchi asalarilarni qo‗shish, ekologik
sistemaning stabillashuviga yordam beradi.