Birinchi yordam bu shikastlanlarning hayoti va sog’lig’ini tiklash hamda

4-rasm. Shikastlanganni 1000 Voltgacha kuchlanish ostida bo’lgan tok 
o’tkazuvchi qismlaridan ajratish. 
Kuchlanishi 1000 Voltdan yuqori bo’lganda shikastlanganni elektr tokini 
o’tkazuvchi uskunalardan ajratish uchun himoya vositalari ishlatilishi kerak: dielektrik 
qo’lqop va rezina kalish kiyib, shtanga yoki izolyasi qiluvchi qisqich bilan harakat 
qilinadi. Bu vositalar tegichli kuchlanishga mo’ljallangan bo’lishi kerak (6-rasm).
6-20 kV havo elektr tarmoqlarida, elektr toki kelayotgan tomondan tez o’chirish imkoni 
bo’lmasa, tarmoqni o’chirish uchun sun’iy qisqa tutashish hosil qilish kerak. Buning 
uchun elektr tarmog’iga izolyasiya qilinmagan egiluvchan sim tashlash kerak.
5-rasm. 1000 Voltgacha bo’lgan elektr qurilmalarida, simlarni chopib 
tashlab, shikastlanganni elektr toki ta’siridan ozod qilish. 

---

7 
6-rasm. 1000 Voltdan yuqori bo’lgan qurilmalarda, simni izolyasion shtanga 
bilan olib tashlab, shikastlanganni elektr toki ta’siridan ozod qilish. 
 
7-rasm. Elektr tokining yerga ulangan joyida tarqaluvchi tok 
zonasida to’g’ri harakat qilish: 
a) elektr tokini o’tkazuvchi qismlarni yerga ulangan nuqtasidan chiqib 
ketish; 
b) oyoq kiyimining izlari. 

---

8 
Tashlanayotgan simning ko’ndalang kesimi undan o’tayotgan tokni bemalol o’tkazishi 
kerak. Simni tashlashdan oldin uni bir uchini yerga ulash kerak (metal ustunga, yerga 
ulangan shinaga yoki alohida yerga ulagichga), boshqa uchiga esa tashlash qulay 
bo’lishi uchun og’irroq narsa bog’lab qo’yish kerak. Simni shunday tashlash kerakki, u 
yordam berayotganlarga ham, shikastlanganga ham, shu yerda turgan boshqa kishilarga 
ham tegmasin. Simni tashlaganda rezina qo’lqop va kalishdan foydalanish zarur. 
Agar elektr tokini o’tkazuvchi qismi (sim va boshqalar) yerda yotgan bo’lsa, 
yordam beruvchi qadamaro kuchlanishning xavfliligini unutmasligi kerak. Bu zonada 
alohida ehtiyotlik bilan harakat qilish kerak, yerdan izolyasiya qiluvchi himoya 
vositalaridan (dielektrik kalishlar, botilar, gilamchalar, izolyasiya qiluvchi tagliklar) 
foydalanish kerak yoki elektr tokini yomon o’tkazadigan narsalar (quruq taxtalar, 
xodalar va boshqalar) foydalanish mumkin. Himoya qiluvchi vositalar bo’lmaganda 
qadamaro kuchlanish zonasida oyoqlarni yerdan va bir-biridan uzmasdan harakat qilish 
kerak (7-rasm). 
Shikastlanganni tok o’tkazuvchi qismdan ajratib olish, uni yerga tegib turgan tok 
o’tkazuvchi qismdan (sim) kamida 6 metr uzoqqa olib chiqish kerak.