Birinchi yordam bu shikastlanlarning hayoti va sog’lig’ini tiklash hamda

Suvdan olib chiqish. Suvga cho’kayotgan kishini qutqarishning asosiy qoidasi-
o’ylab, shoshilmasdan va ehtiyot bo’lib harakat qilishdir. 
Agar cho’kayotgan kishining yordam so’ragan chaqirig’i eshitilsa tezlikda unga, 
sening ahvoling ma’lum, yordam ketayapti deb, albatta javob berish kerak. Bu esa 
cho’kayotgan kishini ruhlantirib kuchiga-kuch qo’shadi. 
Cho’kayotganga yoki suzib charchab qolgan kishiga, iloji bo’lsa, uzun tayoq 
yoki kiyimni bir uchini uzatib, shular yordami bilan uni qirg’oqqa yoki qayiqqa tortib 
olish kerak yoki qo’l ostidagi cho’kmaydigan narsa, maxsus qutqaruv vositasini tashlash 
kerak. 
Tashlanayotgan narsalarni ehtiyotlik bilan, chokayotganga tegizmasdan tashlash 
kerak. Agar shu narsalar yo’q bo’lsa yoki ularni ishlatish chokayotganni qutqarishga 
yordam beraolmasa, unda unga yordam berish uchun suzib borish kerak. 
Yordam ko’rsatuvchining o’zi yaxshi suzishni, sho’ng’ishni bilishdan tashqari, 
cho’kayotganni olib chiqishda uni yopishib olishidan ozod bo’lish usullarini ham bilishi 
kerak. 
Ko’pchilik bilan bo’lgan baxtsiz hodisalar paytida cho’kayotgan har bir kishiga 
alohida yordam ko’rsatishga harakat qilish kerak. Suzib yurib bir necha odamga bir 
vaqtda yordam berishni iloji yo’q. 
Agarda yordam ko’rsatish uchun suvga sakrash zarur bo’lsa albatta ustki va 
oyoq kiyimlarni yechish kerak. Suv havzasini chuqurligi va uning chetidagi holat 
noma’lum bo’lsa bosh bilan sho’ng’ish mumkin emas. Suvga sakrash joyini shunday 
tanlash kerakki, suv oqimidan foydalanib cho’kayotganni oldiga tezroq yetib boorish 
imkoni bo’lsin. 
Suvning harorati past bo’lsa, suzayotgan charchab qolgan bo’lsa, uni 
oyoqlarida, sonida yoki barmoqlarida tomir tortishi bo’lishi mumkin. Oyoqlarda tomir 
tortishi boshlansa, chalqancha yotib suzib, tomir tortilgan oyoqni to’g’ri ch’zib, 
barmoqlarni o’zicha tortish tavsiya qilinadi. Sonlarni tomiri tortishganda oyoqni egib, 
ularni qo’llar bilan tortilgani yaxshi yordam beradi. Barmoqlar tomir tortishib qolsa, 
qo’lni qattiq mushtlagan holda suvdan chiqarib, qattiq silkitish kerak. 

---

9