Blackcurse

2.Gen va kodlash. 

DNK  ning  bir  molekula  oqsil  sintezini  belgilab  beradigan  har  bir  qismi  gen  deb 

ataladi.  Har  bir  gen  DNK  kush  siralining  bir  qismi  bo’lib,  unda  qandaydir  bir  oqsil 

strukturasi  xaqidagi  axborot  bor.  Shunday  qilib,  DNK  molekulasi  bir  qancha  genlarga 

bo’linadi, ularning soni DNK da yozilgan oqsil molekulalari strukturasi xaqidagi axborotlar 

soniga teng bo’ladi. 

Oqsil  strukturasini  DNK  strukturasi qanday qilib belgilab berishini tushunish uchun 

shunday  misol  keltiraylik.  Signallarm  va  telegrammalari  yuborishga  yordam  beradigan 

Morze  alifbesini  ko’pchilik  biladi.  Morze  alifbesida  alfavitning  barcha  harflari  qisqa  va 

uzun  signallarning  birikmalari-  nuqta  va  tirelar  bilan  ko’rsatiladi.  Хozirgi  vaqtda 

telegrafiyada  boshqa  belgi  ishlatilmoqda.  Har  qanday  harf  mo’sibat  va  manfay  elektr 

impulislari  bilan  beriladi.  Bunda  bir  impuls  bitta  harfni  belgila  olmaydi,  shuning  uchun 

telegrafchilar ularni turli kombinatsiyalarda ishlatadi. Masalan A harfi Q----Q, B harfi --QQ-

,  V  harfi  esa  -QQ-Q  bilan  ko’rsatiladi  va  xokazo.  Demak,  har  bir  harf  5  ta  impuls  bilan 

beriladi,  bundan  oz  impulsli  kombinatsiya  esa  hamma  harflarni  belgilay  olmaydi. 

Kibernetikada  shunday  bir  ob’ektlarni  (harflarni)  boshqa  ob’ektlar  (impulslar)  orqali 

ifodalashni kodlash deb yuritiladi. Shartli qisqartmalar yigindisi kod yoki shifr deb ataladi. 

Morze  alifbesi  kodga  misoldir.  Morze  kodini  biladigan  kishi  musbat  va  manfiy  impulslar 

tushirilgan  telegraf  lentasini  kulga  olib,  undagi  yozuvlarni  ma’nosini  biladi,  shifr  (kod)  ni 

ochib beradi. 

 

DNK  molekulasi  ketmakket  joylashgan  bir  necha  mingta  4  xil  nukleotiddan  iborat 

bo’lib, oqsil strukturasini belgilab beradigan kod hisoblanadi. Morze kodida har bir harfga 

musbat va manfiy impulslarning muyayyan birikmasi mos kelgani kabi, DNK kodini har bir 

aminokislotaga ketma-ket bog’langan nukleotidlarni muayyan birikmasi mos keladi. 

 

3.DNK kodi. 

 

Morze  kodida  2  ta  belgi  bor,  barcha  harflarni  ifodalash  uchun  yuqorida 

aytganimizdek  bu  belgilarni  5  tadan  kombinatsiyasi  ishlatiladi.  DNK  kodi  esa  oddiyroq. 

DNK  molekulasini  tashkil  etgan  nukle-otidlar    to’rt  xil. Bularni uchtadan mumkin bo’lgan 

---