Боб. Психологияда интелект диагностикам муоммолари 7-10 Интеллект психодиагностикаси методологияси. 10-21


Download 100.19 Kb.
bet11/30
Sana24.12.2022
Hajmi100.19 Kb.
#1061044
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   30
Bog'liq
Dissertatsiya

i
маълумотларини баён этди. Агар катта ёшдаги одам фикр - юритганда ижтимоий узи билан узи булса, бола фикрлашида ва сухбат юритишда


26




эгоцентрик муносабатда булади. Эгоцентрицизм принципи боищасининг урнида була олмайдиган ва уни факат узи билан боглик; булган мухит билан ифодалаш. Бола тасаввурини “орзу мантиги” бошцариб туради ва у реалликдан йирокрок булади. Лекин Ж. Пиаженинг ушбу карашини Л.С. Виготский узини болада эгоцентрик карашишида инкор этади. Шу билан бирга у Ж. Пиаженинг ички психологик шаклланишига кдратилган илмий ишларини говори бахолаган. Ж. Пиаже бола фикрида бир канча эмоция даражаларини аникдаган. Ва буни туртта ёш боскичи билан тушунтирди. (34)
Биринчидан бола фикри (2 — ёшгача) предметли хдракатларда намаён булади, кейинчалик (2 - ёшдан, 7 - ёшгача) интериоризация жараёни кечади, учинчи даража (7 — ёшдан, 11 — ёшгача) операционал жараён, туртинчи даража (11 — ёшдан, 15 — ёшгача) формал операция даври, бу даврда мантикка асосланган гипотезалар яратилади. Охир - окибат бу дедуктив хулоса чикаришга олиб келади. Операциалар иллюзия тарзида олиб борилмайди, улар бир вактни узида катъий ва кузгалувчан структура яратади. Бошида Ж. Пиаже 3. Фрейдни одам боласи дунёга фадат бах,ра олиш (эхтиёжини кондириш) учун келади деган фикрини инобатга олган.
Лекин, Ж Пиаже интеллектни генетик илдизини очиб берган, аммо куллаган термин ва тушунчалар туб маънодаги психологик мазмун касб этмайди. Ифодаланган логик — математик схемадан биологик, физик ва абстракт жихатларини ажратиш крйиндир. АКД1лик психологлар хам интеллектни тадких килишда хуйидаги омилларни келтириб утади.

  1. Интеллектни ёш даврига богликлиги.

  2. Жинсга ва дунёга келиш тартибига боглик-

  3. Этнос, элат, миллатга тааллукли.

  4. Оиланинг ижтимоий - иктисодий статусига богликлиги.

  5. Ота - оналарнинг маълумотлилигига.


27




Л. Грестоун Гильфорд фойдаланган математик методлардан фойдаланган х,олда интелект моделини яратди. У Гильфордагидек 120 та эмас 7 та фактордан иборат.
I. Фазовий добилият.
И. Идрокнинг тезлиги.

  1. Сонли материалларни узлаштиришнинг енгилиги.

  2. Сузларни тушуниш.

  3. Ассотив хотира.

  4. Нутднинг харакатганлиги.

  5. Тушуниш ёки мулохдза дилиш;

Шундай дилиб Гильфорднинг узи тан олгандек ... “образли экспериментни билиш” деб ажратилган фактор асосини олганда уч турли хусусиятдан ташкил топтан: кинестетик формаларни товуш образларни идрок дилиш, образларни таниш.
Бошда томондан Гильфорд ажратган факторлар амалда бир добилиятни намойиш дилиш мумкин. Г ильфорднинг тафаккур
фактор”ларнинг улчаш учун яратган тестлари оз ёки куп даражада субъектив характерга эгадир. Чунки, улар инсон интеллектининг яд до л ажратилган характеристикасини таддид этади. Хддидатдан хам Гильфорд тестлари Торансон ва Джексонлар томонидан ишлаб чидилган шу даби
тестларга жуда сует дорреляция дилади.
Шундай дилиб Гильфорд ёндошишидаги асосий денглик у уз “интеллект” назариясини математик дисоблаш ёрдамида анидланган, ташди корреляциялар асосида дуриб, у узи топтан интелледт факторларининг спецификациясини, мохиятини, унинг ички психологик ботлидлигини очиб беришга харакат дидмайди.
Шундай дилиб фактор ёндошиш интеллект тестологиясининг куп сонли камчиликларни бартараф эта олмайди, бунинг асосий сабаби интеллект тушунчасининг назарий ишлаб чидилмаганлигидадир.


28




Купгина гарб психологлари тест тузишнинг статик методларини яхшилашва уларни ишлаб чицаришнинг методларини мукаммаллаштириш билан чекланиб кол мае дан тестларнинг назарий асосларини тубдан кайта
к>фиб чикишни таклиф киладилар.
Шу уринда М. Коул ва С. Скрибнерларнинг ишлари катта кизикиш уйготади. Турли маданий шароитларда яшаётган одамларнинг билим фаолиятининг узига хосликларини назарда тутиб авторлар бу одамларнинг кобилиятларини бахолашда тестлардан фойдаланмасликни маъкул курадилар.
Улар айни бир хил масалаларнинг муваффакиятли бажарилиши, синалувчилар яшаётган реал шароитга боглик эканлигини курсатиб бердилар. Авторлар у ёки бу масала ечими процессининг узиш субъектининг масаласи ечими жараёнидаги куллайдиган усулларни урганишни мухим деб билишлари принципиал жихатдан катта ахамиятга эгадир.
Тестологларни кдмраб олган кризис, унинг асосида енги йуналишларни пайдо булишига сабаб булди.
Энг аввало когнетив психология доирасида вужудга келадиган йуналишни айтиб утиш керакки, унинг намоёнлари - (Р. Глейзер, О.Н. Коррол, С. Хаисберг, О.Р. Пелгрино, Н.Фрост, Э. Хаит ва бошхалар) интеллектуал тестларни хар бир тест индивид кобилият ва таклиф куйиладиган талаблар нуктан назаридан анализ ки ладил ар.
Юхоридаги санаб утилган тенденциялар билан бир каторда уша харама — карши булганлари хам борки, улар тестология билан психологияни бутунлай иккига ажратишга карши чикадилар. Бундай тенденциянинг йирик намоёндаларидан бири Г. Айзенкдир. Унинг назарияси куйидагидан иборат:
Индивиднинг акдий ривожланиши 80% генетик жихатдан ва фадатгина 20%, таълим ва тарбия билан богланадилар.


29




Одамлар орасидаги интеллектуал фаркларнинг генетик берилганлари фикрий жараёнларининг тезлигини ифодалайди. Оддий тест билан талаб килинадиган одамлар уртасидаги билим ва малакалар сонинг фарки, одамларнинг ташки дунёдан оладиган информацияси ва фойдаланиш тезлиги фарки билан тушунтирилади.
Г. Айзенк бир катор тадкикотларни курсатадики уларда индивид ЭЭГ потенциал унинг интеллект ривожланиши даражаси билан тушунтиришга даракат килди.
Хул ли шундай натижалар Д. Хедриксон тадкикотларида эшитиш стимулларидан фойдаланишганида олинган: бундан таыщари кутилмаган стимулга юзага келган амплитуданинг интеллект ривожланиш даражаси билан ижобий богликлик мавжудлиги аникдаган.
Акдий ривожланиш даражаси ва юзага келган потенциал уртасидаги богликлиги, бу богликни нейрон механизмлари даражасида тушунтирувчи Э. Шафер концепцияси куйидагига:
Атроф мукит стимулига “жавоб” беришда куп булмаган нейронлар даракатга келади. Шундай килиб “адаптация”™ юкори нейронли кобилиятни индивид кутилган стимулга юзага келган потенциалнинг
одатдаги юкори амплетудасини беради.
Таълим жараёнинг индивидуал хусусиятлари ва шарт - шароитлари
диагностикаси.
Синф ракбари вакти - вакти билан укувчиларнинг ривожланганлик
даражасини бахолаб турган лозим.
Хдр укув йилининг охирида укувчиларга умумий ёзма бадолар тузиб чикади ва уларга бир мактабдан иккинчисига утишДа характеристикалар тузади. Бу ерда педагог психологнинг ёрдамига эхдиёж сезади. Шунингдек куп сонли болалар мавжудки уларни
ривожланишининг турли боскичларида психологик диагностика килиш


30




лозим булади. Масалан, мактабга кабул килишда ёки кейинги таълим йуналишини тан л аш да ва х,окозо.
Психодиагностик методларни яратиш ва куллаш кобилиятли болаларни махсус мактабларга кабул килиш, олий ва урта махсус касб хунар лицейларига кабул килиш муаммоларини ечишга ёрдам беради.


\


31



Download 100.19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling